معرفی میراث جهانی ایران ثبت شده در یونسکو

سازمان آموزشی علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد یونسکو، یک سازمان تخصصی است که با اختصار به نام یونسکو شناخته می شود. این سازمان با هدف ایجاد فرهنگ صلح و دانش فراگیر از طریق اطلاعات و ارتباطات تاسیس شده است و دارای فهرستی از میراث ملی و جهانی هر کشوری است، که سبب می‌شود کشورها بتوانند با فرهنگ کشورهای دیگر و دیدنی‌های آن آشنا بشوند؛ از طرفی این موضوع سبب اهمیت دادن بیشتر مردم به آن میراث و مرمت آن‌ها می‌شود. کشور ما ایران دیدنی‌های بسیاری دارد که هم برای گردشگران خارجی و هم داخلی جذابیت خاصی دارد. این دیدنی‌ها شامل مکان‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و... می‌شود که بسیاری از آن‌ها در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.
در این مقاله، قصد داریم شما را با فهرستی از میراث‌های ایران که در یونسکو ثبت شدند آشنا کنیم پس قبل از خرید بلیط هواپیما برای مسافرت بعدی خود این مقاله را با دقت مطالعه کنید.

چغازنبیل

ایران در طول سالیان طولانی میزبان ادیان و آیین‌های مختلفی بوده است و همین موضوع ایران را به کشوری غنی از نظر آثار باستانی تبدیل کرده است. آثار مختلف مربوط به آیین‌های مختلف در این کشور وجود دارد از آتشکده‌ها گرفته تا مساجد منقش اصفهان همه و همه از ارزش‌های ملی ایران به شمار می‌روند. زیگورات دوراونتاش که با نام چغازنبیل شناخته می‌شود. این زیگورات، بنای مرکزی محوطه باستانی به‌جای مانده از مجموعه ایلامی دوراونتاش است که نزدیک شوش در استان خوزستان قرار گرفته است. زیگورات چغازنبیل بی شک یکی از باشکوه‌ترین و زیباترین نیایشگاه‌های بشر است که این اثر هر ساله گردشگران زیادی را به سوی خود می‌کشاند.

تخت جمشید

تخت جمشید، یکی از نام‌ آشنا ترین سازه‌های کهن است که به دست بشر ساخته شده است و با نام‌های پرسپولیس یا پارسه نیز شناخته می‌شود. این بنا یکی از مهم‌ترین اسناد فرهنگی است که دلالت در تمدن کهن ایرانیان دارد که مربوط به ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. دروغ نیست اگر بگوییم که بنای تخت جمشید نماد ایران است و با شنیدن نام ایران تصاویر تخت جمشید در ذهن شنونده نقش می‌بندد.
در سال‌های اخیر به‌دلیل آسیب‌های زیادی که به بناهای تخت جمشید وارد شده است، بارها این محوطه را مرمت کرده‌اند. در سال‌ ۱۳۰۹ بازسازی تخت جمشید زیر نظر گروه باستان شناسی آمریکایی قرار داشت. منطقه باستانی تخت جمشید در شمال شرقی شهر شیراز و مرو دشت قرار دارد. فاصله شیراز تا تخت جمشید ۷۰ کیلومتر است و مرودشت نیز در ۱۱ کیلومتری جنوب غربی تخت جمشید قرار دارد.

میدان نقش جهان

شهر اصفهان دارای آثار تاریخی و فرهنگی بسیاری است؛ یکی از مکان‌هایی که اماکن تاریخی دیگر را در بر می‌گیرد، میدان نقش جهان است که در قلب این شهر قرار دارد. در چهار طرف میدان نقش جهان کاخ عالی‌قاپو، مسجد شاه (مسجد امام)، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه که ورودی اصلی بازارچه اصفهان است، قرار دارد. افرادی که به اصفهان سفر می‌کنند می‌توانند با پرداخت هزینه اندکی میدان نقش جهان را با کالسکه بپیمایند.
زیبایی‌های اصفهان و مخصوصا میدان نقش جهان باعث شده است که افراد زیادی از سرتاسر جهان اصفهان را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کنند. پس اگر قصد خرید بلیط هواپیما به سمت اصفهان را دارید دیدن این میدان خالی از لطف نیست.

تخت سلیمان

تخت سلیمان تکاب و دریاچه مرموز آن از دیگر گزینه‌های ثبت شده در فهرست آثار یونسکو است. تخت سلیمان که بسیاری آن را به‌ عنوان زادگاه زرتشت می‌شناسند، پنج دوره تاریخ و تمدن بشری را به خود دیده است. این مجموعه منحصربه‌فرد و خارق‌العاده چیزی حدود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد. تخت سلیمان شامل بخش‌های مختلفی مثل آتشکده آذرگشنسب، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه‌های کوچک است که هر گردشگری را سرگرم می‌کند.

بم

بم یکی از شهرهای پر فراز و نشیب در کرمان است که روزگاران سختی را به خود دیده است؛ اما هنوز نیز با ارگ باشکوه خود میزبان گردشگران ایرانی و خارجی است. با وجود این‌که در طی زمین‌ لرزه ارگ بم استحکام سابق را ندارد اما باز هم این سازه محبوبیت و جذابیت خود را میان مردم حفظ کرده است. این ارگ یکی از سازه‌های کهن محسوب می‌شود که به دو بخش رعیت نشین و حاکم‌ها تقسیم می‌شود.
پس از زلزله و به دلیل مرمت نشدن، متاسفانه بخش بسیاری از این بنای چشم نواز را از دست داده‌ایم.

پاسارگاد

دوران هخامنشیان آثار زیادی را برای آیندگان ایران به جای گذاشته است. پس از بنای باشکوه تخت جمشید، مجموعه سازه‌های باستانی پاسارگارد با عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند. مجموعه باستانی پاسارگاد ساختمان‌هایی مثل آرامگاه کوروش بزرگ، مسجد پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است. این جاذبه‌ تاریخی و فرهنگی در استان فارس سالیانه تعداد بسیاری از ایران‌دوستان را پذیرا است.

گنبد سلطانیه

برخی سلطانیه زنجان را پایتخت فرهنگ و هنر ایران می‌دانند و البته این موضوع به هیچ وجه دور از منظر نیست؛ زیرا اثر تاریخی و فرهنگی بعدی مربوط به سلطانیه زنجان است. گنبد سلطانیه که در فهرست میراث یونسکو قرار دارد در شهر زنجان است و از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا (کلیسای جامع فلورانس) و مسجد ایاصوفیه ترکیه سومین گنبد معروف جهان شناخته شده است. همچنین از آن به عنوان بزرگترین گنبد آجری تاریخی در ایران یاد می کنند. این مکان محل دفن محمد خدابنده (الجایتو) که حاکم مغول و شیفته فرهنگ و معماری ایرانی بود است و در هنگام حکومت الجایتو به دستور وی بنا شد.
گنبد فیروزه‌ای سلطانیه با طاق‌های مجاور صحنه چشم‌نوازی را پدید می‌آورد و کمتر کسی است که چشم خود را از آن برگیرد. گنبد سلطانیه نه تنها در ایران، بلکه در کل جهان به عنوان اثری برجسته از شکوه و عظمت معماری اسلامی به شمار می‌رود.

سنگ‌نبشته بیستون

اگر بگوییم اولین چیزی که با شنیدن نام کرمانشاه، در ذهن شنونده نقش خواهد بست بیستون است، اغراق نکرده‌ایم. این اثر تاریخی و فرهنگی که به محوطه بیستون نیز مشهور است، از ارزش ملی و جهانی زیادی برخوردار است؛ به طوری که 28 اثر از آثار تاریخی بیستون در فهرست آثار ملی ایران و 13 اثر به همراه سنگ‌نبشته در سال 2005 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. سنگ‌نبشته بیستون بزرگ‌ترین اثر سنگ‌ نبشته جهانی و اولین اثر با محتوای حکاکی روی سنگ به زبان پارسی است که قدمت آن به دوره هخامنشیان باز می‌گردد و از مهم‌ترین متن‌های تاریخی در دوره هخامنشیان است؛ به این منظور این سنگ نبشته یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی و فرهنگی ملت ایران به شما می‌رود و مشتاقان زیادی را هرساله به سوی خود جذب می‌کند.

سازه‌های آبی شوشتر

دوره هخامنشیان نه تنها آثاری چون پاسارگارد و تخت جمشید را از خود به جای گذاشته است، بلکه یکی از عجایب جهان و میراث جهانی یونسکو به نام سازه های آبی شوشتر هم مربوط به همین دوران است. این سازه به عنوان یکی از عجایب مهندسی معرفی می‌شود زیرا مردم ان زمان توانسته بودند با استفاده از دانش و ابزار آلات اندک چنین سازه باعظمت و دقیقی را بسازند. سازه های آبی شوشتر مجموعه‌ای به هم پیوسته از ۱۳ اثر تاریخی شامل پلها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌های دست کند و تونل‌های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند.

مجموعه تاریخی بازار تبریز

بازارهای سرپوشیده بناهایی هستند که در شهرهای مختلفی از ایران وجود دارند اما یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده کشور که از شهرت جهانی برخوردار است بازار تاریخی سرپوشیده تبریز است. مجموعه بازار تبریز ۲۰ راسته و بازار، ۳۵ سرا، ۲۵ تیمچه، یازده دالان و حدود پنج هزار و ۵۰۰ مغازه و ۴۰ نوع صنف داره که بازار طلا و فرش آن گل سر سبد این مجموعه به شمار می روند. بازارچه های تبریز شامل بازار امیر، بازار بلورفروشان، بازار حرمخانه، بازار شیشه گرخانه، بازار صادقیه، بازار عباچی، بازار کفاشان، بازار یمنی دوز و راسته بازار تبریز می شوند که راسته بازار بزرگ ترین بازارچه این بازار است.
باغ ایرانی
شاید تصور کنید که هیچکدام از این زیبایی‌هایی که در فهرست یونسکو ثبت شده‌اند، در پایتخت ایران یعنی تهران قرار ندارد اما این سخن درست نیست؛ زیرا باغ ایرانی در تهران یکی از بوستان‌های معروف ایران و جهان است. با ورود به این بوستان حس می‌کنید که از فضای شلوغ و آلوده تهران جدا شده‌اید؛ زیرا شما سرعت با منظره سبز این باغ و صدای جوی آب خو می‌گیرید. این مجموعه شامل کافه و کتابخانه نیز هست و می‌توانید با دوستان خود در اواسط هفته و یا آخر هفته در باغ ایرانی وقت بگذرانید.

مسجد جامع اصفهان

زیبایی های اصفهان تمام نخواهد شد! اصفهان به نصف جهان نیز معروف است. مسجد جامع اصفهان از دیگر مقاصد توریستی شهر اصفهان است که شهرت جهانی دارد و یونسکو هم ان را در فهرست خود ثبت کرده است. مسجد جامع اصفهان را مسجد جامع عتیق نیز می‌نامند. این مسجد نمونه بارز معماری اسلامی است و با گنبد، نقش و نگارهای روی دیوار و طاق‌های خود چشم هر گردشگری را به خود خیره می‌کند. اگر قصد دارید به اصفهن سفر کنید حتما در نظر داشته باشید که این مسجد از نظر جهانی دارای اهمیت است و سازمان یونسکو نیز این موضوع را تایید کرده است.

کاخ گلستان

یکی از جذاب‌ترین مجموعه‌های تاریخی ایران، کاخ گلستان تهران است. این بنا که از دوران زندیه تاکنون در تهران وجود داشته است؛ در سربرگ تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده است که هیچ‌کدام از آن‌ها نتوانسته‌اند از محبوبیت و زیبایی آن بکاهند.
این کاخ در واقع مجموعه‌ای از بناها است که در مجموع گلستان را می‌سازند. این عمارت‌ها شامل شمس‌العماره، تالار سلام، تالار آینه، ایوان تخت مرمر، تخت مرمر، خلوت کریمخانی، کاخ ابیض و بسیاری بنا‌ها است که هر کدام زیبایی منحصربه‌فری دارند.
اگر روزی به تهران سفر کردید یا در تهران زندگی می‌کنید، حتما از کاخ گلستان دیدن کنید.

لوت

دشت لوت یکی از بیابان‌های ایران است که در جنوب شرقی قرار دارد و بخش هایی از آن در استان‌های یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی قرار دارد. این بیابان بیست و هفتمین بیابان بزرگ در بین بیابان‌های جهان به شمار می‌رود.
معنی اسم دشت یعنی لوت در زبان ترکی به معنی لخت، تشنه، بی‌آب و علف و فاقد هرچیز است که با ماهیت این بیابان سازگاری دارد عنوان‌های «چاله لوت»، «دشت لوت»، «کویر لوت» و «بیابان لوت» برای این منطقه خشک و بیابانی به کار برده می‌شود. در نوشته‌های جغرافیایی از واحد لوت گاهی به‌نام «چاله لوت» و گاهی به‌صورت «دشت لوت» نام برده می‌شود. در بین عامه مردم و در بسیاری از خبرها به‌دلیل برخی مشابهت‌ها با دشت کویر، از عنوان «کویر لوت» استفاده می‌شود درحالی که استفاده از کویر برای لوت درست نیست و در پرونده ثبت جهانی لوت در یونسکو نیز عنوان «بیابان لوت» ثبت شده‌است نه با عنوان «کویر لوت»؛ زیرا دشت لوت بیابان است نه کویر و کویر بخش کوچکی از مساحت دشت لوت را تشکیل می‌دهد بنابراین باید توجه داشته باشیم که در خطاب قرار دادن این بیابان از واژه کویر استفاده نکنیم.

مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران

کشور ایران علاوه بر این‌که به معماری اسلامی خود معروف است؛ اما شهرت‌ جهانی ایران فقط به معماری اسلامی منحصر نمی‌شود؛ زیرا میراث بعدی از فهرست یونسکو مجموعه آثار رهبانی ارامنه است که شامل مجموعه کلیساهایی است که در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی قرار دارند.
این بناها هرساله میزبان تعداد زیادی از ایران‌گردها و جهان‌گردها هستند.

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی که در خیابان شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی قرار دارد؛ به عنوان نگین شهر اردبیل شناخته می‌شود. این مجموعه شاید چشم‌نوازترین معماری برای یک آرامگاه باشد. این بنا از چنان شهرتی برخوردار است که فرش اردبیلی که مخصوص این بقعه تاریخی است در موزه ویاکتوریا آلبرت لندن نگهداری می‌شود. قدمت این بنا به دوران صفویه بازمی‌گردد و تاکنون یکی از محل‌های اصلی گردشگری برای مسافران داخل و خارج ایران است.

برج گنبد قابوس

استان گلستان علاوه بر جنگل‌های زیبا و ساحل دلپذیر، دارای بنای مهمی به نام گنبد قابوس است. ساخت این برج‌ها در طول سال‌ها دلایل مختلفی داشته است مثل راهنمایی مسافران در طول سفر و یا پیام‌رسانی با آتش، اما اکنون که دیگر نیازی به روش‌های سنتی پیام‌رسانی نداریم؛ برج گنبد قابوس تبدیل به یکی از مراکز مهم گردشگری شده است. لازم به ذکر است که گنبد برج قابوس، در دوران ساسانی به عنوان آتشکده نیز استفاده شده است.

شهر سوخته

در جنوب شهر محمدآباد در سیستان و بلوچستان امروزی، بقایای شهری باستانی وجود دارد که بر این شهر نام شهر سوخته را گذاشتند. این تمدن که به دوران برنز باز می‌گردد، در کنار رودخانه هیرمند و دریاچه هامون واقع شده است و نشان از تمدن قدیمی و باستان این منطقه می‌دهد.
بسیاری از افرادی که حتی به تاریخ هم علاقه ندارند از دیدن این شهر باستانی لذت خواهند برد.

میمند

خانه‌ها همیشه از جنس بتن و آجر نیستند؛ مردم روستای میمند در کرمان خانه‌های صخره‌ای‌ زندگی می‌کنند. میمند علاوه بر جذابیت خانه‌های صخره‌ای خود، طبیعت غنی و زیبایی را داراست. در میمند، علاوه بر پسته، بادام وحشی و درختان توت و شاه‌توت به وفور یافت می‌شود. گیاهان دارویی زیادی هم در بخش‌های مختلف این روستا به چشم می‌خورد؛ بنابراین میمند تنها از نظر خانه‌های صخره‌ای خود مشهور نیست بلکه بسیاری از افرادی که به میمند سفر می‌کنند قصد جمع‌آوری گیاهان دارویی مختلف را دارند.
تگر شما هم به میمند سفر کردید حتما خواص گیاهان مختلف را از محلی‌های این منطقه جویا شوید.

شوش

اگر شوش را پر رمز و رازترین شهر تاریخی ایران بدانیم، به هیچ وجه مبالغه نکرده‌ایم. این شهر از تمدن عیلامی‌ها تا ساسانیان مرکز صنعت و تمدن بوده است.
بسیاری از آثار کشف شده در این شهر در موزه‌های مطرح جهان به نمایش گذاشته می‌شوند؛ برای مثال نقش ابوالهل بالدار در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود. امروزه نیز بسیاری از گردشگران برای دیدن باقیمانده‌های آثار تمدن کهن به شهر شوش در جنوب غربی ایران سفر می‌کنند.

قنات ایرانی

ایران سرزمینی نسبتا خشک از و بخش زیادی از آن را بیابان‌ها تشکیل می‌دهند به همین دلیل از دیرباز وجود برکه‌ها، رودخانه‌هل و قنات‌ها در ظهور تمدن‌ها نقش به سزایی را ایفا کرده‌اند. تقریبا اکثر استان‌های کشور دارای حداقل یک قنات هستند اما قنات‌های ثبت شده در یونسکو، قنات‌ استان‌های خراسان، یزد، کرمان، أصفهان و مرکزی هستند. قنات قصبه در گناباد، به عنوان قدیمی‌ترین و پرآب‌ترین قنات جهان به ثبت رسیده است. قنات گوهرریز جوپار کرمان نیز یکی از قدیمی‌ترین قنات‌های ایران به شمار می‌رود که هنوز‌ هم فعال است و گردشگران می‌توانند از آن دیدن کنند. قنات بلده فردوس، حسن آباد مهریز، اکبرآباد و قاسم آباد، مزدآباد أصفهان،وزوان، مون اردستان و ابراهیم آباد قم نیز از دیگر قنات‌های مشهور ایرانی هستند که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.

چشم‌انداز باستانی ساسانی

این مجموعه در استان فارس و در بخش‌های فیروزآباد، بیشاپور و سروستان قرار دارد. چشم‌انداز باستانی ساسانی در واقع مجموعه سازه‌های تاریخی است که قدمت آن به اوایل تا أواخر ساسانیان بازمی‌گردد. این مجموعه شامل بناهایی مثل شهرگور، کاخ بهرام پنجم، غار شاپور، کاخ اردشیر بابکان، نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان و بسیاری از بناهای دیگر است.
اگر به استان فارس سفر کردید جتما دیدن کردن از این بناهای جذاب تاریخی را در برنامه خود قرار دهید.

جنگل هیرکانی

جنگل‌های مختلط کاسپی هیرکانی در حاشیه جنوبی دریای خزر و برخشی از البرز قرار دارند و أنواع گونه‌های گیاهی و جانوری را شامل می‌شوند. این جنگل، در محدوده پنج استان شمالی کشور و بخشی از کشور جمهوری آذربایجان قرار دارد و تنها به ایران ختم نمی‌شود. قدمت جنگل‌های هیرکانی به چیزی حدود ۵۰ میلیون سال می‌رسد و به عنوان یک موزه طبیعی در سرتاسر جهان شناخته می‌شود.
در ایران و در قسمت‌های شمالی حاشیه خزر و حتی در بخش‌هایی از قسمت خراسان شمالی می‌توانید مناطق حفاظت شده و پارک ملی مربوط به این جنگل را ببینید.
متاسفانه در دهه‌های اخیر به دلیل شکار بی‌رویه و ساخت و سازهای غیر اصولی، تصرف غیرقانونی زمین‌ها و بسیاری از موارد دیگر این جنگل دچار تخریب زیادی شده‌ است.
اگر قصد دارید که به جنگل‌های هیرکانی سفر کنید حتما تمام جوانب حفاظتی و ایمنی را رعایت کنید و در حفظ این میراث جهانی کوشا باشید.