هر آنچه باید از تخت جمشید بدانید!

تخت جمشید، بنایی بی نظیر در ۱۰ کیلومتری شمال مرودشت و ۶۰ کیلومتری شهر شیراز واقع شده و در میراث جهانی یونسکو ثبت گردیده است. همین موجب می‌شود شمار چشمگیری از گردشگران با خرید بلیط هواپیما خود را به این منطقه رسانده و از تخت جمشید بازدید می‌کنند. همه ما عکس هایی از تخت جمشید را روی کارت پستال ها، تابلوهای نقاشی، تقویم‌ ها، کتاب‌ها و خیلی جاهای دیگر می بینیم؛ اما بازهم حرفه ای ترین دوربین ها نیز قادر به ثبت بزرگی و عظمت این بنای تاریخی نیستند. با اینکه این مجموعه نسبت به حالت اولیه خود فاصله زیادی دارد، همین ستون ها نشانگر عظمت و شکوه اولیه این بنا هستند. تخت جمشید با نام های دیگری مانند پارسه، چهل منار، صد ستون، هزار ستون، پرسپولیس و چندین نام دیگر نیز شناخته می شود. یکی از مهم ترین آثار باستانی باقیمانده از سلسله هخامنشیان همینجاست که به دستور داریوش بزرگ و جانشینان او به عنوان یادگاری از هخامنشیان استوار است.
تخت جمشید که به نام‌های دیگری مثل پارسه و پرسپولیس نیز شناخته می‌شود، یکی از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری ایران، استان فارس و شهر شیراز است. نام پارسه به معنی سرزمین پارسیان است. زیرا این منطقه محل استقرار قوم پارس یکی از شاخه‌های اصلی آریاییان بوده است. یونانیان هم به همین دلیل این شهر را پرسپولیس یا شهر پارس نامیده‌اند.
تخت جمشید که مجموعه‌ای کاخ‌های سلطنتی و مکان‌های برگزاری مراسم آیینی در دوره هخامنشیان است از حدود سده ۵ پیش از میلاد به تدریج ساخته شد و در زمان پادشاهان گوناگون هخامنشی گسترش یافت. پایه‌گذار تخت جمشید، داریوش اول هخامنشی معروف به داریوش بزرگ است. جانشینان او خشایار و اردشیر اول نیز هر کدام بر کاخ‌های تخت جمشید افزودند.
تخت جمشید که یکی از آثار ثبت شده در میراث جهانی یونسکو است، احتمالا یکی از پایتخت‌های پادشاهی هخامنشی بوده است. سنگ‌نگاره‌ها و تصاویر به جا مانده در تخت جمشید نشان از حضور نمایندگانی از مناطق گوناگون تحت فرمانروایی هخامنشیان (ساتراپی) در این مکان دارد.


بنای اولیه تخت جمشید به دستور داریوش بزرگ بر روی صخره ای در دامنه کوه رحمت ساخته شده است؛ البته اکثر بخش های این مجموعه بر روی دشت یا جلگه مرودشت ساخته شده اند. این شهر با عظمت در طی سال های بعدی توسط پادشاهان هخامنشی مانند خشایارشا و اردشیر اول گسترش یافته و تا سال ها به عنوان پایتخت باشکوه و تشریفاتی امپراتوری هخامنشیان به شمار می رفته است. ستون های سر به فلک کشیده و سرستون های تماشایی این سازه نشان دهنده تاریخ کهن سرزمینمان هستند. شهری به وسعت ۱۲۵ هزار متر مربع که هر متر آن حرفی برای گفتن دارد. نقش و نگارها و کتیبه ها با انسان ها از داستان های تاریخی سخن می گویند.
تا کنون پژوهش‌های باستان‌شناسی و حفاری‌‌های متعددی در تخت جمشید انجام شده است که اطلاعات زیادی درباره باورها، هنر، معماری و نظام سیاسی هخامنشیان را به ما عرضه می‌کند. بازدید از تخت جمشید و مجموعه باستانی پاسارگاد، نقش رستم و نقش رجب، امروزه بخشی از هر برنامه سفر شیراز به شمار می‌رود.

تاریخچه ساخت تخت جمشید

براساس تحقیقات باستان شناسی، قدیمی‌ ترین بخش تخت جمشید در سال ۵۱۸ پیش از میلاد ساخته شده است. بسیاری از منابع معتبر تاریخی حاکی از آن است که ساخت تخت جمشید در زمان داریوش بزرگ در دامنه غربی کوه رحمت یا میترا آغاز شده است و در سال های بعد به تکمیل این سازه پرداخته اند. داریوش بزرگ صخره بزرگی را در شمال غربی کوه مهر انتخاب کرد تا قصر شاهانه ای در آنجا بسازد و مرکزی برای تشریفات ایرانی و مراسم خاص وجود داشته باشد. البته برخی از باستان شناسان بر این باورند که ساخت تخت جمشید تا ۱۲۰ سال ادامه داشته است و برخی دیگر نیز معتقدند این بازه زمانی ۱۸۸ سال بوده است. بیشتر ساختمان های تخت جمشید در زمان داریوش بزرگ و پسرش خشایارشا بنا شده اند و در زمان اردشیر سوم نیز تعمیراتی در تخت جمشید انجام گرفته و برخی از سازه ها به این مجموعه افزوده شده اند. در بررسی های انجام شده بر روی سنگ نوشته های این سازه چنین به دست آمده است که در ساخت تخت جمشید از معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان زیادی استفاده شده است. مورد جالب توجه در تخت جمشید کشف کتیبه هایی از پادشاهان ساسانی است. در نهایت بهتر است بدانید جدیدترین کتیبه در تخت جمشید مربوط به دوره قاجار است که به دستور مظفرالدین شاه قاجار نگاشته شده است. در زمان پهلوی نیز فردی به نام ارنست هرتسفیلد اولین کاوش های علمی خود را در تخت جمشید انجام داد. وی نتایج کار خود را چنین بیان کرده است که تخت جمشید برای نشان دادن شکوه شاهان و نمادی برای امپراتوری پارس و همچنین مکانی برای جشن گرفتن وقایع خاص مخصوصا نوروز بنا شده است. در اثر کاوش های انجام شده در تخت جمشید بیش از ۳۰ هزار گل نوشته در این محل کشف شده اند. این گل نوشته ها در ابعاد مختلفی هستند اما از لحاظ محتوایی به عنوان سندی معتبر جزو با ارزش ترین اسناد دوران هخامنشی به حساب می آیند. اولین عکاسی از این مجموعه توسط لوئیجی پشه انجام شده است؛ این عکاس ایتالیایی در سال ۱۲۷۴ هجری قمری به سرزمین باستانی فارس آمد و از تخت جمشید، پاسارگاد و نقش رستم عکسبرداری کرد.

تاریخچه نام گذاری تخت جمشید

در ابتدا، این سازه به نام پارسه مشهور بود؛ یعنی شهر پارسیان. یونانی ها نیز به آن پِرسپولیس می گفتند که این لغت در زبان آن ها به معنی شهر پارسی‌ است. در زمان ساسانیان به دلیل ستون های بلند نام ست ستون یعنی صد ستون به این سازه داده شد. در نهایت در دوره اسلامی آن را هزار ستون و چهل منار نامیدند و صدها سال پس از حمله اسکندر و اعراب، رهگذران از این منطقه تصاویر حکاکی شده تخت شاهی را دیدند و به دلیل اینکه توانایی خواندن خط میخی کتیبه‌ های حک شده روی سنگ‌ ها را نداشتند، آن را به پادشاه استوره‌ای ایران، جمشید منسوب دانستند. سال ها بعد که باستان شناسان خط میخی روی کتیبه ها را خواندند، دریافتند که نام آمده روی کتیبه ها پارسه بوده است.

معماری تخت جمشید

نخستین بنای این شهر بر روی سکویی سنگی در نزدیکی کوه رحمت بنا شده است. این قصر شاهی شامل چهار قسمت مهم کاخ های رسمی و تشریفاتی، سراهای نشیمن و کاخ های کوچک اختصاصی، خزانه شاهی و دژ حفاظتی است. در جنوب و شمال این سکو دو دره وجود داشته. در سمت غرب، جنوب غربی و شمال غربی نیز شهر پارسه شکل گرفته است. جنس خانه ها از خشت خام بود و به همین دلیل در برابر آتش سوزی اسکندر دوام نیاوردند و طعمه آتش شدند. معماران، هنرمندان و متخصصان از ملل مختلف برای ساخت این بنای عظیم انتخاب شده بودند که از میان آنها می توان به آشوریان، مصریان، بابلیان، لودیان، ایونیان، هندوان، سکاها و ... اشاره کرد. در ساخت این بنای زیبا اصولی به کار رفته است؛ مانند استفاده از نسبت طلایی که یکی از اصول شگفت انگیز در معماری تخت جمشید است. نسبت طلایی در واقع نسبت ارتفاع سردرها به عرض آنها و نسبت ارتفاع ستون ها به فاصله بین دو ستون گفته می شود. نسبت طلایی نسبت مهمی در هندسه محسوب می شود و استفاده از آن در Persepolis نشان دهنده هنر ایرانیان باستان در معماری است. استفاده از سرب نیز در این مجموعه برای افزایش مقاومت بنا بوده است؛ به طوری که به دلیل وجود سرب در میان ستون ها در زلزله مقاومت خود را از دست نداده اند. شاید در نگاه اول گمان کنید که سازه ها به صورت یکپارچه ساخته شده اند؛ اما در حقیقت تکه تکه هستند و این تکه ها بر روی یکدیگر قرار داده شده اند. دو تکه ستون با سرب مذاب به هم وصل شده اند و همین عامل مقاومت ستون ها به شمار می رود. در ساخت این بنای باشکوه تزییناتی نیز به کار رفته است؛ نقوش زیادی در دیوار و ستون های تخت جمشید دیده می شوند که توجه همگان را به سوی خود جلب می کنند. این نقش ها فقط برای زیباسازی رسم نشده اند، بلکه ویژگی های مردم را در گذشته نیز نشان می دهند. حجاری هایی از تصویر سران اقوام، سر ستون های افسانه ای و ... برای همگان جذاب به نظر می آید. حتی نقوش برجسته کاخ های تخت جمشید جزو با اهمیت ترین آثار باستانی محسوب می شوند، زیرا علاوه بر کندن و ایجاد نقش معماران به این قسمت ها زینت نیز بخشیده اند، مانند چسباندن فلزهای گرانبها به صورت رویه تاج، گوشوار، گردنبند یا کنده کاری هایی برای تزیینات اصلی لباس، تاج و کلاه با سوزن، در نهایت نیز استفاده از رنگ برای زیباسازی نقوش بوده است.

بخش های مختلف تخت جمشید

تخت جمشید شامل بخش ها و کاخ های متعددی است. معرفی بخش های مختلف تخت جمشید را از گوشه شمال غربی مجموعه آغاز می کنیم:
در ابتدا، یک ورودی بزرگ با ۱۱۱ پله پیش روی شما خواهد بود که با بالا رفتن از این پله ها به کاخ دروازه ملل خواهید رسید. سپس از حیاط آپادانا رد شده، کاخ های آپادانا، تچر و هدیش را خواهید دید. در این هنگام باید به سمت شمال شرقی ادامه دهید تا کاخ سه دروازه، حرمسرا یا موزه، دروازه نیمه تمام را تماشا کنید. در ادامه از تپه شرقی بالا رفته و آرامگاه های اردشیر دوم و سوم را تماشا کنید. در نهایت از راه خیابان رژه در شمال مجموعه دوباره به مدخل بزرگ باز گردید.


پله های ورودی
راه ورودی به شهر پارسه، پلکان های قرینه در شمال غربی مجموعه است. این پله ها در ارتفاعی حدودا ۱۰ سانتی متری از سطح زمین قرار دارند، همچنین در امتداد اضلاع کوتاه تر ۶۳ پله را خواهید دید که در نهایت به پاگردی وسیع می رسد. پس از پاگرد باید چرخشی ۱۸۰ درجه انجام دهید و به ۴۸ پله برسید که به ارتفاع حدود ۱۲ متری از سطح زمین می رسد. در حالت کلی، ۱۱۱ پله باید طی کنید که طول و عرض و ارتفاعشان با همدیگر متفاوت هستند. جنس این پله ها از سنگ های آهکی بوده و اندازه های نامنظم و بزرگی دارند. به طوری که از هر تخته سنگ چهار یا پنج پله ایجاد شده است و آنها بدون ملات بر روی یکدیگر چیده شده و با بست های مستطیل شکل به هم پیوند داده شده اند. این قسمت از مجموعه در دوره خشایارشا ساخته شده است. خیلی از پله ها به مرور زمان ساییده و شکسته شده اند ولی در دهه ۵۰ خورشیدی توسط متخصصان ایتالیایی و ایرانی مرمت شده اند. نکات جالبی در مورد پله های این مجموعه وجود دارد که آن نیز ارتفاع کم پله هاست. دلیل کوتاه بودن پله ها به خاطر آسیب نرسیدن به میهمانان در هنگام بالا رفتن بوده است، زیرا با لباس های فاخر و بلند در این محل حاضر می شدند. کناره پله ها نیز جان پناهی وجود دارد که دارای کنگره های چهارپله ای هستند. این کنگره ها بلندی‌ های سر دیوار، حصار، قلعه و دیوارها هستند که ساختاری پله پله ای دارند و در اغلب ساختمان‌ های باستانی ایران دیده می شوند. در این قسمت از تخت جمشید هر کنگره ۶۴ سانتی متر بلندی دارد و در برخی قسمت های آن فرورفتگی یا طاقچه ای مستطیل شکل به چشم می خورد.

در فرعی
ورودی دیگری به تخت جمشید به جز پله ها، در کوچکی است که در شمال غربی صفه قرار دارد. در این قسمت، کوهپایه و صفه به هم چسبیده اند و بدون بالا رفتن از پله می توانید به صفه برسید. در قسمت جنوبی در فرعی، سه تخته سنگ لبه دار روی زمین وجود دارد که نشان دهنده بقایای دروازه هستند. در کنار در فرعی، گودی همراه با سنگ هایی قرار دارند که نشان دهنده آتشدان و باقی مانده یک معبد هستند.

دروازه ملل
در قسمت بالایی پلکان ورودی، جلوخان کوچکی وجود دارد که امروزه نیز می توانید آثار آن را ببینید. در شرق جلوخان، پلکان ورودی کاخ کوچکی به نام دروازه ملل یا دروازه کشورها قرار دارد. این کاخ محل عبوری به کاخ آپادانا محسوب می شود، به همین دلیل به این قسمت کاخ انتظار یا کاخ دالان انتظار می گویند. دروازه همه ملل متعلق به دوره خشایارشا است و شامل تالاری با دیوارهای خشتی، سه درگاه بزرگ و چهار ستون بلند برای نگه داشتن سقف است. کاخ دروازه ملل یک ورودی اصلی و دو خروجی داشته‌ که امروزه بقایای آن ها دیده می شوند. بر دروازه ها نیز طرح مردان بالدار (فروهر) و طرح دو گاو سنگی با سر انسانی به چشم می خورد و بالای این دروازه‌ ها شش کتیبه میخی وجود دارند. دروازه جنوبی این کاخ رو به کاخ آپادانا یا کاخ بزرگ باز می شود.

کاخ آپادانا
کاخ آپادانا یا کاخ بار داریوش یکی از عالی ترین و باشکوه ترین قسمت این مجموعه است؛ این کاخ به دستور داریوش بزرگ بنا شده است و برای برگزاری جشن‌ های نوروزی و میزبانی از نمایندگان کشورهای مختلف اختصاص داشته است. برای وارد شدن به این کاخ باید از دو پلکان استفاده کنید که یکی در سمت شمال و دیگری در شرق قرار دارند. بر روی دیوار این پلکان ها نیز نقوش و کتیبه های با شکوهی به چشم می خورند. کاخ آپادانا شامل قسمت های زیر است: حیاطی به شکل حرف L که تخت سنگی حوض مانند در این حیاط وجود دارد ولی کاربرد این قسمت مبهم است، همچنین راه آب های زیرزمینی در این قسمت دیده می شوند. پلکان ها شامل نقش های زیبا و چشم نوازی هستند که هرکدامشان معنایی دارند، مانند تصاویری از نمایندگان کشورهای مختلف به همراه هدایایی در دستشان. ایوان غربی با ۱۴ متر ارتفاع از سطح دشت قرار دارد. ایوان شمالی که با یک پلکان دوطرفه به حیاط می رسد و جزو شاهکارهای دوره هخامنشی محسوب می شود. ایوان شرقی بااهمیت ترین بخش بنا است که نقش های زیبا و باشکوهی دارد و ستون های این ایوان دارای سرستون هایی به شکل شیر هستند. برج های چهارگانه به شکل مربع و چند طبقه در چهارطرف بنا به چشم می خورند. تالار مرکزی آپادانا نیز سقفی با ارتفاع بیش از ۲۰ متر دارد و به طور بی سابقه در تاریخ هنر ایران شهرت دارد؛ این تالار به حدی بزرگ است که ظرفیت ۱۰ هزار مهمان را داشته و ستون های این تالار دارای حجاری گاو دو سر و گل و بوته هستند. محوطه جنوبی در جنوب تالار مرکزی قرار دارد و اتاق های دراز و انبار مانندی در این قسمت وجود دارند. مهتابی های جلویی و عقبی که نقش هایی از سرو، نخل، شیرگاو شکن دیده می شوند و نمادی از اسطوره های متفاوت هستند. در نهایت در قسمت جنوب غربی کاخ آپادانا پلکانی وجود دارد که به کاخ تچر می رسد.


کاخ تچر
یکی از نخستین بناهای ساخته شده در تخت جمشید به کاخ داریوش یا تچر معروف است که در جنوب غربی آپادانا و رو به آفتاب ساخته شده است. این بنا شامل سنگ های خاکستری رنگ و صیقل داده شده است. به همین جهت به این کاخ آینه خانه نیز گفته می شود. کاخ تچر بر روی سکویی با ارتفاع ۳ متری از کف ساخته شده است و با طرح مستطیلی شکل خود شامل یک تالار مرکزی با سه ردیف ۴ تایی ستون و اتاق های کوچک است. دو اتاق مربع شکل در قسمت شمالی دارد که هر یک ۴ ستون همراه با اتاق های باریک و بلند هستند. یک ایوان ۸ ستونی در جنوب این کاخ به دو اتاق جانبی راه دارند. یک پلکان دو طرفه در جنوب ساختمان تعبیه شده است و بر روی این پله ها نقش افرادی حجاری کرده اند که خوراکی و ظرف آشپرخانه در دست دارند. کتیبه ها و نقش و نگارهایی در این قسمت قابل مشاهده است که اطلاعات خاصی از زمان هخامنشی تا دوران قاجار در اختیارتان قرار می دهند و به همین دلیل از آن به عنوان موزه خط یاد می شود. حیاط جنوبی این قسمت نیز شامل نقوشی مانند سربازان، گاوها و خدمه هستند. در همین قسمت پلکانی وجود دارد که ما را به کاخ ه می رساند و پلکانی نیز در شرق وجود دارد که به شمال کاخ هدیش می رسد. در ادامه به توضیح این دو کاخ زیبا می پردازیم:

کاخ ه یا H
این کاخ تقریبا بنایی نیمه ویران شده است که دو پلکان با نقوش زیبا دارد. در نقوش این پله ها دو گروه ۱۶ نفره از نیزه داران پارسی به چشم می خورند که در مقابل یکدیگر ایستاده اند. اردشیر سوم این پلکان منقوش را به کاخ ج افزود اما در طی سال ها از محل قبلی خود کنده شد و به این محل آورده شد. همچنین در این پلکان ها نقش سی گروه هدیه آور دیده می شود.

کاخ ج یا G
در جنوب کاخ آپادانا و شرق کاخ تچر و شمال کاخ خشایارشا بقایایی به چشم می خورند که دارای دیوارهایی از خشت خام هستند و این کاخ به کاخ ج شهرت دارد. برخی از باستان شناسان معتقدند که این قسمت به دلیل بلند بودن نسبت به سایر بخش های Persepolis به عنوان پرستشگاه بوده است. پلکان منقوش به تصاویر سربازان و خدمه حامل ظروف و خوراکی از این محل کنده شده و به جنوب حیاط کاخ تچر برده شده اند. در این قسمت سکه هایی مربوط به اردشیر بابکان کشف شده است که نشان دهنده باارزش بودن این بنا در زمان ساسانیان بوده است.

کاخ د یا D
در شرق کاخ خشایارشا محوطه روبازی وجود دارد که شامل چند قطعه شکسته از زیر ستون، قلمه و سنگ کنده کاری شده است و این قسمت کاخ د نام دارد و در زیر این محوطه نیز دیوارهایی موازی از جنس خشت خام دیده می شود که فضای میانی شان از خاک و خرده سنگ پر شده است.

حرمسرا یا کاخ ملکه
حرمسرا کاخی به شکل L و دو شاخه مستطیلی شکل است. یک شاخه از این بنا در قسمت غرب قرار دارد که به قسمت غربی حرمسرا معروف است و شاخه دیگر نیز در شرق کاخ د قرار دارد و به عنوان موزه تخت جمشید و ساختمان اداری از آن استفاده می شود. کاخ ملکه دیوارهای ضخیمی دارد و ورودی این کاخ از سمت شمال غربی است، یعنی به این قسمت فقط اهل کاخ می توانستند وارد شوند و هیچ غریبه ای اجازه ورود نداشته است. این مجموعه شامل دو راهروی بلند موازی است که شامل تالار چهارستونی و یک یا دو اتاق جانبی است.

موزه تخت جمشید
موزه تخت جمشید یکی از مهمترین موزه های ایران است و شامل یک ایوان، دو گالری و یک تالار است. آثار بی نظیری را در این موزه می توانید تماشا کنید، مانند مهره‌ های زرد، سیاه و قهوه ای دوره هخامنشی در اندازه‌ های مختلف، گل نوشته های تخت جمشید، چشم و گوش گاو سنگی، پنجه و سر شیر از جنس سنگ لاجورد، خنجر، شمشیر، سرنیزه، پیکان، ظروف، گلدان و هاون سنگی، بخشی از پرده های سوخته تخت جمشید، کتیبه حرم خشایارشا همراه با ترجمه فارسی و انگلیسی، زینت آلات طلا و نقره و .... این موزه زیبا از سال ۱۳۸۱ به روی عموم باز شده است. توجه داشته باشید که بازدید از موزه تخت جمشید در طی سال متفاوت است و در شش ماهه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر و در شش ماهه دوم سال از ۸ صبح تا ۵ عصر دایر است. همچنین چه با تور شیراز، چه خودتان سفر کنید؛ برای ورود به این موزه باید هزینه ورودی جداگانه ای بپردازید.

کاخ سه دری
در مرکز تخت جمشید کاخ کوچکی وجود دارد که از طریق سه درگاه و چند راهرو به کاخ های دیگر وصل می شود. به همین دلیل این کاخ را سه دری، سه دروازه و مرکزی نامیده اند. حتی با نام کاخ شورا و دروازه شاهان نیز از این کاخ یاد می شود. در اوایل، ساخت این کاخ به داریوش بزرگ نسبت داده می شد اما بعد از تحقیقات انجام شده مشخص گردید که سازنده این کاخ اردشیر یکم بوده است. کاخ سه دری با طرحی چهارگوش است و در میان آن تالاری به چشم می خورد که سقف این کاخ بر روی چهار ستون سنگی بزرگ استوار شده است. ورودی اصلی این کاخ در دیوار شرقی قرار داشته تا پادشاه از آن قسمت تردد کند و دو درگاه دیگر نیز در شمال و جنوب بنا وجود دارند. کاخ کوچک شامل بخش های مهمی مانند پلکان و ایوان شمالی، تالار مرکزی، ایوان جنوبی و حیاط خلوت است. نقوش زیبایی از نمایندگان اقوام مختلف در این قسمت به چشم می خورند که توجه همگان را به سوی خود جلب می کنند.

خزانه تخت جمشید
بقایایی از ساختمانی بزرگ در ان مجموعه به چشم می خورند که دور تا دور آن دیوار دیده می شود و به واسطه همین دیوارها با قسمت های اطراف خود جدا شده است. ساخت این بنا به داریوش بزرگ ربط داده می شود و در طول تاریخ دچار تغییرات زیادی شده است؛ به طوری که در ابتدا دژی مستطیل شکل بوده و شامل اتاق های کوچک سربازان، سه تالار چهار ستونه و یک اتاق ۲ ستونه، دو جفت تالار بزرگ، یک حیاط بزرگ در شرق، چند تالار متوسط ستون دار بوده است و تمام ستون های این بنا از جنس چوب ساخته شده اند و با گل و گچ رنگی پوشانده شده اند. به دلیل کوچک بودن این بنا برای نگهداری همه گنج های شاهی به فکر ساخت خزانه ای دیگر افتادند. سال ها بعد خشایارشا قسمت غربی این بنا را حذف کرد تا بنایی دیگر بسازد که شامل یک تالار صد ستونی و چند پاسدارخانه باشد. ما نیز امروزه خزانه سوم یعنی همانی که خشایارشا ساخته را می بینیم.

کاخ صدستون
کاخ صد ستون یا تالار تخت به عنوان دومین کاخ بزرگ تخت جمشید به شمار می رود که در شرق حیاط آپادانا قرار دارد. قسمت اصلی این کاخ تالار به شکل مربع است و سقف تالار بر روی ستون ۱۰ ردیف ۱۰ تایی قرار دارد و ارتفاع ستون ها ۱۴ متر بوده و دارای نقش های زیبای گل و بوته و نخل هستند. ساخت کاخ صد ستون از زمان خشایارشا آغاز گردیده و در زمان اردشیر یکم به اتمام رسیده است. در شمال ایوان شمالی، حیاط بزرگ و در شرق بنا نیز ساختمان تالارها، انبارهای سربازی، راهروها و دالان های کوچکتر دیده می شوند. در شمال این ساختمان ها نیز تالاری ستون دار همراه با تعدادی انبار وجود داشته است که متعلق به سربازان بوده اند.

دروازه نیمه تمام و دیوان سرا
در حیاط کاخ صد ستون، ساختمان کوچکی وجود دارد که نیمه تمام باقی مانده و دارای طرحی مانند دروازه ملل است؛ به همین دلیل با نام دروازه نیمه تمام خوانده می شود. این بنا شامل قسمت هایی مانند یک تالار چهارستونی با دو درگاه شمالی و جنوبی و دو اتاق جانبی بوده است که بخش درگاه ها هنوز تکمیل نشده اند. در شمال این بنا نیز ساختمان هایی وجود داشته و شامل اشیایی مانند ۳۰ هزار لوحِ گلین مهر است که بر روی آنها اسناد دیوانی تخت جمشید به خط عیلامی نوشته شده است.

چاه سنگی
در شمال شرقی خزانه نیز چاهی به عمق ۲۶ متر وجود دارد که از جنس سنگ است. این چاه ارتباطی با آب های زیرزمینی تخت جمشید ندارد و بیشتر برای ذخیره آب آشامیدنی به کار می رفته است. همچنین ممکن است برای جلوگیری از سرریز شدن جریان آب بر روی کاخ ها کاربرد داشته است.

آرامگاه های شاهی
دو آرامگاه در دامنه کوه رحمت وجود دارند که متعلق به اردشیر دوم و اردشیر سوم هستند. در ارتفاع ۴۰ متری چاه سنگی و آثاری از یک آرامگاه کنده شده در سنگ دیده می شود و این بنا دارای بخش هایی مانند یک اتاق دو ستونی، ایوان دو ستونی، صندوق خانه ها و تالار چهارستونی است. نمای آرامگاه همانند آرامگاه داریوش به شکل صلیب است ولی این کار نیمه تمام مانده و بازوی پایینی به اتمام نرسیده است.

برنامه نور و صدا در تخت جمشید

برنامه نور و صدا در مجموعه تخت جمشید در طول ۳ ماه تابستان اجرا می شود. این برنامه چهار روز در هفته (یک شنبه، سه شنبه، پنج شنبه و جمعه) از ساعت ۸ شب در این مجموعه برگزار می شود. در این برنامه با استفاده از نورافکنی بر روی سنگ سازه های تخت جمشید و طنین صدا در فضای شب، داستان هایی درباره رسم و رسوم زندگی هخامنشیان و ساخت مجموعه تخت جمشید، رونق تمدن ایران باستان و همچنین حادثه آتش سوزی نشان داده می شود. نورافکن ها بر قسمت‌های مختلف تخت جمشید نور می اندازند و گویندگان ماجراها را با شکوه هرچه تمام توضیح می دهند.

فضای بیرونی تخت جمشید

در فضای بیرونی تخت جمشید نیز یک پارک برای استراحت گردشگران تعبیه شده است. همچنین در مورد امکانات تخت جمشید می توان به وجود پارکینگ، سرویس بهداشتی، بوفه، امانتداری و پوشش شبکه عالی اینترنت اشاره کرد. در زمان های شلوغ که تعداد بازدیدکنندگان از این مجموعه افزایش می یابد، مانند نوروز یا در طول تابستان بوفه های بستنی و فالوده فروشی دایر هستند. همچنین چندین فروشگاه و غرفه برای فروش انواع لوازم هنری، صنایع دستی و غیره دایر می شود؛ علاوه بر موارد ذکر شده قسمتی نیز برای فروش کتاب و سی دی های تاریخچه و مرمت تخت جمشید آماده شده اند تا در صورت دلخواه خریداری کنید و با این مجموعه بیشتر آشنا شوید.

بهترین زمان بازدید از تخت جمشید

شیراز تقریبا شهری چهارفصل است؛ اما با این حال، گرمای تابستان ممکن است اذیتتان کند. برای سفر به این خطه بهتر است در فصل های بهار یا پاییز اقدام به خرید بلیط هواپیما شیراز کنید. برای بازدید از این مجموعه باشکوه نیز بهتر است در هنگام خنکی صبح مراجعه کنید. مدت زمان پیشنهادی ما برای بازدید از این مجموعه حدودا ۳ ساعت است. البته اگر کسی بخواهد با دقت زیاد از همه قسمت های تخت جمشید بازدید کند، حدودا نیم روز باید وقت بگذارد.

نحوه دسترسی به تخت جمشید

برای دسترسی به تخت جمشید سه روش پیش رو دارید: ماشین شخصی که از شهر شیراز مسیر ۵۰ کیلومتری را به شهرستان مرودشت بروید و مجموعه تخت جمشید را ببینید. یا روش دیگر استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مانند مینی بوس ها و تاکسی های بین شهری است که از ترمینال شهید کاراندیش شیراز و ایستگاه پارک به سمت مرودشت حرکت می کنند. همچنین روش دیگری برای دسترسی به تخت جمشید وجود دارد که پس از رزرو هتل شیراز و تعیین محل اقامت خود می توانید اقدام کنید و به وسیله تورهای گردشگری از تخت جمشید بازدید داشته باشید.

ساعت و هزینه بازدید از تخت جمشید

برای بازدید از این مجموعه بی نظیر توجه داشته باشید که در شش ماه اول سال همه روزه از ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۷:۳۰ عصر باز است و در شش ماهه دوم سال نیز همه روزه از ساعت ۷:۳۰ صبح تا ۵:۳۰ عصر دایر است. لازم به ذکر است در ورودی نیم ساعت قبل از پایان ساعت بازدید بسته خواهد بود. پیشنهاد می‌کنیم برای داشتن اطلاعات دقیق تر برای سفر و گردش در شیراز، مقاله راهنمای سفر به شیراز را مطالعه کنید.