معرفی زیباترین روستاهای پلکانی ایران
تاریخ انتشار: ۱۵ آذر ۱۴۰۴
در این مطلب قصد داریم شما را با ۲۵ تا از معروفترین و زیباترین روستاهای پلکانی کشور آشنا کنیم. اگر اهل سفر و ماجراجویی هستید و دوست دارید جاهای دیدنی ایران که خاص و متفاوت هستند را ببینید، احتمالا نام برخی از آنها مانند ماسوله را بیشتر شنیدهاید. برای هر روستا اطلاعات کاملی از موقعیت جغرافیایی، دیدنیها، بهترین زمان سفر و امکانات گردشگری آوردهایم تا اگر به طبیعت و تجربههای تازه علاقه دارید، کولهپشتیتان را بردارید و به یکی از این روستاهای زیبا سفر کنید.
۱- روستای پلکانی ماسوله
روستای ماسوله یکی از معروفترین است که در استان گیلان و در دامنههای سرسبز رشتهکوه البرز قرار گرفته است. این روستا بهخاطر معماری پلکانیاش در سراسر دنیا شهرت دارد و در سال ۱۳۵۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.
همین سبک خاص ساختوساز و طبیعت زیبای اطراف باعث شده ماسوله یکی از زیباترین روستاهای پلکانی ایران شناخته شود. قدمت روستای تاریخی ماسوله به حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش برمیگردد و بیشتر خانههای امروزی آن مربوط به دوره قاجار و پهلوی هستند. مردم این روستا هم به گویش تالشی صحبت میکنند و بسیار مهماننوازند.
- موقعیت جغرافیایی: ۳۰ کیلومتری شهر فومن و ۶۰ کیلومتری رشت
- جاهای دیدنی: موزه مردمشناسی ماسوله، بقعه عون بن علی(ع)، آبشار کوشم، آبشار ماسوله، پارک جنگلی ماسوله و ییلاق کوربار
- بهترین زمان سفر: بهار و پاییز
- امکانات گردشگری: اقامت در خانهها و ویلاهای محلی، رستوران، چایخانههای سنتی و بازارچههای صنایعدستی
- سوغات و صنایع دستی: صنایع دستی گیلان شامل چموش، نمد، ظروف چوبی و عروسکهای بافتنی
۲- روستای پلکانی پالنگان
روستای پالنگان در دل کوههای زیبای زاگرس قرار دارد. این روستا چند صدسال قدمت دارد و بهخاطر خانههای پلهپله و طبیعت سرسبزش معروف است. در پالنگان هنوز آثار قدیمی مثل مسجدهای تاریخی و قبرستانی با سنگنوشتههای خط کوفی از قرنهای هفتم و هشتم دیده میشود.
خانه های پلکانی این روستا بیشتر از چوب و گل ساخته شدهاند و پشتبام هر خانه، حیاط خانه بالایی است. به همین دلیل پالنگان را ماسوله کردستان مینامند. مردم این روستا کرد هستند، لباسهای رنگی و زیبا میپوشند و سبک زندگیشان تا حدی شبیه عشایر است.
- موقعیت جغرافیایی: استان کردستان، در مرز کرمانشاه و نزدیک کامیاران
- جاهای دیدنی: جنگلهای بلوط، رودخانه تنگی ور، رودخانه سیروان، آبشارها و چشمههای روستا، و قلعه تاریخی پالنگان
- بهترین زمان سفر: از اواسط بهار تا پایان تابستان
- آیینها و رسوم محلی: جشن بزرگ هزار دف
- امکانات گردشگری: اقامت در خانههای روستایی، پارکینگ عمومی، رستوران، سوپرمارکت، فروشگاه
- سوغات و صنایع دستی: صنایع دستی شامل قالی و جاجیم کردی، لباسهای محلی و محصولات کشاورزی مانند انار و عسل
۳- روستای پلکانی سرآقاسید در چهارمحال و بختیاری
روستای پلکانی سرآقاسید یکی از روستاهای پلکانی ایران در دامنههای رشتهکوه زاگرس است. این روستا در درهای خوشآبوهوا ساخته شده و نامش را از امامزاده سید آقا عیسی گرفته است. سرآقاسید از روستاهای پلکانی ایران به شمار میآید که قدمت آن به چند صدسال پیش برمیگردد. بیشتر خانههای این روستا در دوران صفویه و قاجار ساخته شدهاند. هر خانه معمولا دو بخش دارد: یک بخش برای نگهداری دام و طیور ساخته میشود و بخش دیگر مخصوص زندگی خانواده است.
در داخل خانهها هم دو قسمت دیده میشود؛ یکی برای مردان و مهمانها که به آن «لامردان» میگویند و دیگری مخصوص سایر اعضای خانواده است. مردم روستا از قوم لر بختیاری هستند و به زبان لری صحبت میکنند. آنها هنوز به شیوهای سنتی زندگی میکنند و بیشتر به دامداری و استخراج نمک مشغولاند.
- موقعیت جغرافیایی: استان چهارمحالوبختیاری، شهرستان کوهرنگ، دهستان میانکوه؛ حدود ۱۴۰ کیلومتر تا شهرکرد و ۴۵ کیلومتر تا چلگرد فاصله دارد.
- جاهای دیدنی: چشمه نمک، غار یخی چما، دشت لالههای واژگون در مسیر روستا، امامزاده سید عیسی، چشمههای خُرد و مراد
- بهترین زمان سفر: از اواخر فروردین تا اواخر تابستان
- امکانات گردشگری: چند اقامتگاه بومگردی و خانه محلی
- نکات مهم: آنتن تلفن در بعضی نقاط ضعیف است، رستوران ندارد و بهتر است آذوقه کافی همراه داشته باشید.
۴- روستای پلکانی هجیج پاوه
روستای هجیج در دل درهای سرسبز و خوشآبوهوا در ۶ کیلومتری پاوه قرار دارد و در زبان کردی به معنی «درهای سبز و عمیق» است. خانههای روستا بیشتر از سنگ ساخته شدهاند و معمولا دو طبقه هستند. دیوارهای خشکهچین و کوچههای باریک و سنگفرش، ظاهر بسیار دلنشینی به روستا دادهاند.
قدمت روستا هم بسیار طولانی است و گفته میشود در دوران صفویه با حضور امامزاده سید آقا عیسی رونق پیدا کرده است. در اطراف روستا هم آثار تاریخی زیادی مثل استخوان بزهای کوهی، ابزارهای سنگی و اسکلت انسانهای نئاندرتال کشف شده که نشان از قدمت زیاد این منطقه دارد.
- موقعیت جغرافیایی: ۶ کیلومتری جنوب پاوه، در کنار سد داریان
- جاهای دیدنی: رودخانه و دره سرسبز، چشمههای پرآب، ارتفاعات شاهو، مسجد جامع، حوض پیر، خانقاه، چلهخانه و امامزاده عبیدالله
- بهترین زمان سفر: تابستان
- امکانات گردشگری: چندین سوئیت، مهمانسرا و اقامتگاه بومگردی، امکان قایقسواری روی سد داریان
- سوغات و صنایع دستی: گلیم، جاجیم، شال و گیوه، همچنین محصولات باغی مانند گردو و انار
۵- روستای پلکانی نایبند خراسان جنوبی
روستای نایبند یکی از دیدنیترین روستاهای پلکانی ایران است که در دل کویر قرار دارد. این روستا روی دامنه کوه ساخته شده و چون زمین مسطح برای ساختوساز کم بوده، خانهها بهصورت پلکانی و رویهم ساخته شدهاند. نایبند بین تپههای شنی و چشماندازهای کویری قرار دارد و به همین دلیل منظرهای خاص و تماشایی دارد.
به گفته منابع تاریخی، این روستا بیش از هزار سال قدمت دارد و حتی پیش از اسلام نیز مردم در این منطقه سکونت داشتهاند. خانههای نایبند کوچک و چندطبقهاند و از خشت، کاهگل و شنهای تیره ساخته شدهاند، بهطوریکه مرز مشخصی بین آنها دیده نمیشود. کوچههای باریک و پیچدرپیچ و ساباطهای سرپوشیده هم در روزهای گرم کویر، هوای خنک و مطبوعی برای اهالی فراهم میکنند. بیشتر مردم نایبند هم به کشاورزی و دامداری مشغولاند و سبک زندگی سادهای دارند.
- موقعیت جغرافیایی: در استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس، دهستان کویر، حدود ۲۰۰ کیلومتر جنوب شرقی شهر طبس و در دامنه کوه نایبند
- جاهای دیدنی: باغها و نخلستانهای سبز میان کویر، قلعهها و بناهای تاریخی، منارهها و مساجد قدیمی
- بهترین زمان سفر: فصلهای پاییز و زمستان
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی و خانههای محلی، غذاخوریهای کوچک در روستا
- سوغات و صنایع دستی: خرما، زعفران، انار، صنایع دستی مانند حصیربافی و سفال
۶- روستای پلکانی اسفیدان در بجنورد
روستای اسفیدان در درهای کوهستانی و سرسبز بجنورد قرار گرفته و اطرافش را کوههای آق قیه، کوه اسب و تنگه دهلیز احاطه کردهاند. این روستا در سال ۱۳۸۵ بهعنوان زیباترین روستای ایران شناخته شد و بهخاطر معماری پلکانیاش شباهت زیادی به روستای ماسوله دارد.
خانههای پلکانی اسفیدان در اطراف امامزاده محمدبنباقر ساخته شدهاند و همان بخش، هسته اصلی روستا بهحساب میآید. قدمت اسفیدان به حدود هشت قرن پیش میرسد و مردم آن بیشتر به کشاورزی و دامداری مشغول هستند.
- موقعیت جغرافیایی: استان خراسان شمالی، شهرستان بجنورد و دهستان گرمخان
- جاهای دیدنی: گورستان قدیمی اسفیدان، امامزاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر (ع)، تاش قلعه، غار خزانه راهه، دره و چشمه هینورد، چشمه آبمعدنی و آبشار هنرور، برجهای اسفیدان، دره و آبشار بهارگاه
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: خانههای روستایی و چند اقامتگاه بومگردی برای اقامت، مسجد، چند مغازه و سرویس بهداشتی
- سوغات و صنایع دستی: گردو، سیب، عسل و قالی دستباف
۷- روستای پلکانی کنگ خراسان
روستای کُنگ یا کانگ، یکی از زیباترین روستاهای پلکانی ایران است که در دامنههای جنوبی کوههای بینالود قرار دارد. این روستا آبوهوایی ییلاقی و معتدل دارد و اطرافش پر از باغهای گیلاس، آلبالو، زرشک و زعفران است. طبیعت سرسبز و معماری قدیمی روستا باعث شده کُنگ یکی از محبوبترین جاهای دیدنی اطراف مشهد باشد. خانههای کنگ با خشت، چوب و سنگ ساخته شدهاند و معماری آنها یادگار صدها سال پیش است.
بر اساس شواهد تاریخی، این منطقه حتی پیش از دوران اسلامی هم محل سکونت بوده و بعدها به دلیل قرار داشتن در مسیرهای تجاری اهمیت زیادی پیدا کرده است. مردم روستا به فارسی با لهجه خراسانی صحبت میکنند و صنایعدستی معروفشان شامل قالیبافی و کارهای چوبی است.
- موقعیت جغرافیایی: استان خراسان رضوی، شهرستان طرقبه شاندیز، دهستان جاغرق؛ حدود ۲۰ کیلومتری غرب طرقبه و نزدیک شهر مشهد
- جاهای دیدنی: طبیعت کوهستانی، باغهای میوه، قلعه تیغ میان، رباط شاهعباسی، مسجد و تکیه قدیمی، قبرستان تاریخی و مزار شیخ عبدالله. مسیر صعود به قله شیرباد نیز از این روستا میگذرد و پیست اسکی شیرباد در نزدیکی آن است.
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: چند مجموعه اقامتی و بومگردی، کافه و رستوران محلی، سوپرمارکت و سرویس بهداشتی
- سوغات و صنایع دستی: گیلاس و آلبالو، زرشک و زعفران، قالی و گلیم دستباف
۸- روستای پلکانی بوژان خراسان رضوی
روستای بوژان یکی از زیباترین جاهای دیدنی نیشابور است که در دامنههای جنوبی قله شیرباد از رشتهکوه بینالود قرار دارد. این روستا در درهای خوشآبوهوا با طبیعتی سرسبز و دیدنی واقع شده و بهخاطر باغهای میوه و جویبارهای زلالش معروف است. بوژان بافتی قدیمی دارد و گفته میشود حدود ۷۰۰ سال پیش سیل، بخش زیادی از آن را ویران کرد.
بعد از مدتی، مردم دوباره به روستا برگشتند و آن را بازسازی کردند. خانهها بیشتر دوطبقه هستند و طبقه پایین معمولا برای نگهداری دام و طیور استفاده میشود. مردم این روستا به زبان فارسی صحبت میکنند و بیشتر به کشاورزی، باغداری و قالیبافی مشغولاند.
- موقعیت جغرافیایی: استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، دهستان فضل؛ حدود ۲۰ کیلومتر شمال شرقی نیشابور
- جاهای دیدنی: رودخانه پرآب بوژان، چند آبشار در ارتفاعات شمالی روستا، امامزاده سلیم و امامزاده خواجه گل علی، پیست اسکی و مسیر صعود به قله شیرباد، مرغزار دره، بازه صدر، دره و چشمه شکراب، چشمه کلاغ چین، تخت هلاکوخان
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: چند رستوران و کافه محلی در نزدیکی ورودی روستا، اقامتگاه بومگردی و خانههای روستایی اجارهای، مسیرهای مناسب برای کوهنوردی و طبیعتگردی
- سوغات و صنایع دستی: صنایع دستی شامل قالی، عسل محلی و میوههای خشک
۹- روستای پلکانی زنوزق آذربایجان شرقی
روستای زنوزق یا زنوز در دامنه کوه قلعه قرار دارد و خانههای آن به شکل پلکانی ساخته شدهاند. تمام کوچهها و مسیرهای این روستا سنگفرش هستند و نمای بیشتر خانهها رنگی سرخ دارند. معماری زنوزق به دوران صفوی یا ایلخانی برمیگردد و آن را بزرگترین روستای پلکانی ایران میدانند.
مردم این روستا به زبان ترکی آذربایجانی صحبت میکنند و بیشترشان به کشاورزی و باغداری مشغولاند. گلیمبافی و فرشبافی از صنایعدستی مهم این منطقه است.
- موقعیت جغرافیایی: استان آذربایجان شرقی، شهرستان مرند، در ارتفاعات اطراف شهر مرند
- جاهای دیدنی: بقعه امامزاده، قلعه زنوزق، مسجد زنوزق، سد قلعه، سد زنوز و چشمههای آبمعدنی
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: چند کافه محلی، مغازههای کوچک و اقامتگاههای بومی
- سوغات و صنایع دستی: گردو، زردآلو، گیلاس، عسل، قالی و جاجیم
۱۰- روستای پلکانی کریک کهگیلویه و بویراحمد
روستای کِریک در دل رشتهکوههای دنا قرار دارد و از دیدنیترین جاهای دیدنی یاسوج به شمار میآید. خانههای این روستا بیشتر یکطبقه هستند و با دیوارهای ضخیم از کاهگل ساخته شدهاند. کِریک یکی از کهنترین روستاهای منطقه دنا به شمار میآید و پیشینه تاریخی آن به قبل از ورود اسلام به ایران برمیگردد.
در این روستا، سقفها و تیرهای خانهها از چوب و دیوارها از خشت، گل و سنگ ساخته شدهاند. باغهای میوه و تاکستانهای انگور نیز در اطراف روستا دیده میشوند که چشماندازی دلانگیز پدید آوردهاند. مردم این روستا از ایل بختیاری هستند و به زبان لری صحبت میکنند. بیشتر اهالی به کشاورزی و دامپروری مشغولاند و برخی نیز در زمینه باغداری یا صنایعدستی مانند قالی و گلیمبافی فعالیت دارند.
- موقعیت جغرافیایی: استان کهگیلویه و بویراحمد، شهرستان دنا، در دامنههای کوه دنا و بخش مرکزی زاگرس
- جاهای دیدنی: طبیعت کوهستانی دنا، مزارع برنج، باغهای میوه، رودخانه کریک، چشمهها و استخرهای پرورش ماهی، امامزاده عسگر، امامزاده اسحاق، بقعه امامزادگان علی (ع) و شاه نعمتالله
- بهترین زمان سفر: تابستان و اوایل پاییز
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی و خانههای محلی، مسیرهای مناسب کوهنوردی به قلههای دنا
- سوغات و صنایع دستی: برنج محلی، عسل، گردو، صنایع دستی مانند گلیم
۱۱- روستای پلکانی قلعه بالا سمنان
روستای قلعه بالا در حاشیه کویر و کنار منطقه حفاظتشده خارتوران قرار دارد و بهخاطر سرسبزی و موقعیت خاصش، آن را نگین سبز توران مینامند. خانههای این روستا بهصورت پلکانی روی دامنه ساخته شدهاند تا با کمبود زمین سازگار باشند. مصالح بهکاررفته در ساخت خانهها بومی و ساده است و آب مورد نیاز روستا از قنات تأمین میشود. رنگ بیشتر خانهها خاکی مایل به قرمز است و منظرهای بسیار زیبا در دل کویر به وجود آورده است. قلعه بالا قدمتی چند صد ساله دارد و گفته میشود نام آن از وجود بقایای قلعهای قدیمی گرفته شده است. مردم روستا فارسیزبان هستند و بیشتر در کار پرورش کرم ابریشم، قالیبافی، تانه بافی و سوزندوزی فعالیت دارند.
- موقعیت جغرافیایی: استان سمنان، شهرستان شاهرود، دهستان بیارجمند، ۲۲ کیلومتر جنوب شرقی بیارجمند
- جاهای دیدنی: غار ملحدو، باغهای انار و آفتابگردان، قلعه و بقایای تاریخی، منطقه حفاظتشده خارتوران با حیاتوحش منحصربهفرد و آسمان پرستاره شبهای کویر
- بهترین زمان سفر: از نیمه دوم پاییز تا اوایل بهار
- امکانات گردشگری: چند اقامتگاه بومگردی و خانههای محلی
- سوغات و صنایع دستی: نخ ابریشم، قالی و تانه بافی، زیره، کنجد و انار
- نکات بازدید: اینترنت همراه در منطقه ضعیف یا در برخی نقاط قطع است.
۱۲- روستای پلکانی شیلاندر زنجان
روستای شیلاندر در دامنه کوههای طارم علیا و در دل طبیعتی کوهستانی قرار گرفته و یکی از دیدنیترین روستاهای پلکانی ایران به شمار میرود. بافت این روستا بهصورت پلکانی است و خانهها روی شیب کوه ساخته شدهاند. در بخشهای پایانی مسیر دسترسی، جاده خاکی است و همین باعث شده این روستا بکر و طبیعی باقی بماند.
گفته میشود قدمت خانههای شیلاندر به حدود ۳۰۰۰ سال پیش میرسد. این خانهها با خشت، گل و تیرهای چوبی ساخته شدهاند و حالوهوایی سنتی دارند. مردم شیلاندر ترکزبان هستند و بیشتر به کشاورزی، باغداری و دامداری مشغولاند.
- موقعیت جغرافیایی: استان زنجان، بخش مرکزی، دهستان تهم؛ حدود ۴۰ کیلومتر شمال شرق زنجان و در مسیر سد تهم
- جاهای دیدنی: علیا چپ چپ لر، شارشار هوندو خانا، سجاد شارشاری، دیوه زمین، کاسالی چای، شیره جال، بویوک چای و پیرآقاجی، آبشار و رودخانه شیلاندر و کوههای طارم
- بهترین زمان سفر: فصل بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای روستایی محدود و امکان برپاکردن چادر
- اقامتگاهها: خانههای محلی در خود روستا و اقامتگاههای متنوع در شهر زنجان برای سفرهای طولانیتر
- سوغات و صنایعدستی: گردو، فندق، عسل، گلیم و جاجیم
۱۳- روستای پلکانی اوشتبین آذربایجان شرقی
روستای اشتبین در کنار رود ارس و در منطقهای کوهستانی قرار گرفته است. به دلیل شیب زیاد زمین، خانههای این روستا بهصورت پلکانی ساخته شدهاند و نمایی بسیار دیدنی دارند. بیشتر خانههای قدیمی اشتبین مربوط به دوره صفوی و قاجار هستند و با پنجرههای ارسی و طاقهای چوبی زیبا تزیین شدهاند. جهت بیشتر خانهها شرقی - غربی است تا در فصلهای سرد، از باد و سرما در امان بمانند.
یکی از ویژگیهای خاص معماری این روستای پلکانی وجود بالکنهایی به نام «آرتیرما» است که در تابستان جلوی تابش مستقیم آفتاب را میگیرد و باعث خنکتر شدن فضای داخل میشود. این روستا در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و یکی از جاهای دیدنی جلفا به شمار میآید. نام «اشتبین» از دو واژه ترکی گرفته شده: «اوش» به معنی سه و «تبین» در زبان ترکی تاتی به معنی طایفه؛ بنابراین نام اشتبین به معنی «سه طایفه» است. این روستا قدمت زیادی دارد و هنوز هم برخی از ساکنان آن به گویش تاتی صحبت میکنند. مردم اوشتبین بیشتر به زبان ترکی آذری صحبت میکنند و بیشتر به کشاورزی، باغداری و تولید عسل مشغول هستند.
- موقعیت جغرافیایی: استان آذربایجان شرقی، شهرستان جلفا، دهستان نوجه مهر، در کنار رود ارس
- جاهای دیدنی: خانههای تاریخی مانند خانه سلمانزاده، گورستان قدیمی، چند کتیبه به خط ثلث، و مقبره شاعر معروف ابوالقاسم نباتی
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی و خانههای محلی، امکان قایقسواری در رود ارس
- سوغات و صنایعدستی: عسل طبیعی، میوههای خشک، جاجیم و لباسهای محلی
۱۴- روستای پلکانی اورامان کردستان
اورامان تخت یا اورامانات یکی از معروفترین روستاهای پلکانی ایران است که در نزدیکی مرز اقلیم کردستان عراق قرار دارد. این منطقه در سال ۱۳۹۰ به شهر تبدیل شد و بهخاطر معماری خاص و چشمنوازش به «هزار ماسوله» معروف است. خانههای اورامان از سنگ و بدون ملات ساخته شدهاند و به دلیل شیب زیاد کوهها، بهصورت پلکانی روی هم قرار گرفتهاند. پنجرههای آبی، سقفهای چوبی و گلدانهای رنگارنگ از ویژگیهای زیبا و دلنشین خانههای این منطقه هستند.
بیشتر خانههای اورامان بیش از ۹۰۰ سال قدمت دارند و با وجود گذشت زمان همچنان پابرجا هستند. معمولا این خانهها دو طبقهاند و بر اساس شغل صاحبخانه طراحی متفاوتی دارند. مردم اورامان کرد هستند و یکی از معروفترین آیینهای محلیشان جشن مذهبی و سنتی «پیر شالیار» است که هر سال با شور و حال زیادی برگزار میشود.
- موقعیت جغرافیایی: استان کردستان، شهرستان سروآباد، بخش اورامان؛ در نزدیکی مرز ایران و عراق
- جاهای دیدنی: بافت پلکانی روستا، کوه تخت، مسجد جامع، قلعه اورامان تخت، آرامگاه پیر خالد، مقبره پیر شالیار، رودخانهها و چشمههای طبیعی
- بهترین زمان سفر: فصل بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی، مهمانخانهها و بازارچههای محلی برای خرید سوغات
- سوغات و صنایعدستی: گلیم و جاجیمبافی، لباس محلی کردی، گردو، انگور و دیگر محصولات باغی
۱۵- روستای پلکانی دولاب کردستان
روستای دولاب در دامنه کوه آوالان کردستان قرار دارد. نام «دولاب» به معنی «پرآب» است و این نام را بهخاطر وجود بیش از ۱۶۰ چشمه و رود کوچک در اطرافش گرفته است. قدمت این روستا به حدود ۹۰۰ سال پیش برمیگردد و خانههای آن بیشتر سنگی هستند و با دیوارهای کاهگلی و سقفهای چوبی ساخته شدهاند.
معماری روستا شباهت زیادی به ماسوله و دیگر روستاهای پلکانی کردستان دارد. مردم روستا بیشتر به کشاورزی مشغولاند و جشنواره محلی خشککردن انگور از آیینهای جالب آنجاست.
- موقعیت جغرافیایی: استان کردستان، شهرستان سنندج، دهستان میانرود، حدود ۴۰ کیلومتر جنوبغربی سنندج
- جاهای دیدنی: طبیعت کوهستانی، رودخانههای متعدد، خانقاه دولاب و کوه آوالان
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی و امکانات ساده برای تجربه زندگی محلی
- سوغات و صنایعدستی: کشمش، گردو، عسل، لباسهای سنتی کردی و قالی
۱۶- روستای پلکانی انبوه رودبار
روستای انبوه در شهرستان رودبار، به دلیل معماری پلکانی و چشمانداز زیبا به ماسوله دوم گیلان معروف است. این روستای کوهستانی در دامنههای البرز شمالی قرار دارد و قدمت آن طبق نظر باستانشناسان به حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد میرسد. در این منطقه آثاری از فرهنگ ۴۰۰۰ساله آماردها که بخش مهمی از تاریخ رودبار را شکل دادهاند، کشف شده است.
وجود بقایای قلعهها و دژهای قدیمی در انبوه، نشاندهنده تاریخ طولانی مقاومت مردم این ناحیه در برابر دشمنان است. اهالی روستا بیشتر به دامداری و باغداری مشغولاند و محصولاتی مانند شیر، ماست، کره، گوشت، پشم، انار، گردو، عناب، سیب، انجیر، گلابی، فندق و زالزالک تولید میکنند. هر ساله نیز مراسم سنتی انارچینی با آیینهای محلی و فضای شاد برگزار میشود.
- موقعیت جغرافیایی: استان گیلان، شهرستان رودبار، دهستان کلیشم؛ در دامنه کوههای البرز شمالی، حدود ۱۰۰ کیلومتر تا رودبار
- جاهای دیدنی: پل خشتی طاقی از دوره عباسی، مسجد جامع انبوه، قبرستان تاریخی گروچل، قلعه چیمارود
- بهترین زمان سفر: فصلهای بهار و تابستان؛ و پاییز برای دیدن جشن انارچینی
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی کوچک و خانههای محلی، چایخانههای سنتی
- سوغات و صنایعدستی: انار، گردو، فندق، مربای بهارنارنج و صنایعدستی محلی گیلان
۱۷- روستای پلکانی ابیانه اصفهان
روستای آبیانه یکی از معروفترین روستاهای پلکانی ایران است که در دامنه کوه کرکس و نزدیک رودخانه برزرود قرار دارد. این روستا از بلندترین نقاط مسکونی کشور به شمار میرود و قدمتش حدود ۴۵۰۰ سال برآورد میشود. در گوشهوکنار ابیانه میتوان آثار تاریخی زیادی از دورههای ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار دید. این روستا در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. خانههای ابیانه معماری خاصی دارند و از گل سرخ ساخته شدهاند.
وجود معدن خاک سرخ در اطراف باعث شده رنگ بیشتر خانهها گرم و مایل به قرمز باشد. بافت روستا پلکانی است و خانهها در دو تا چهار طبقه روی شیب کوه ساخته شدهاند. کوچههای باریک و پرپیچوخم و پنجرههای چوبی ارسی، فضای قدیمی و دلنشینی به این روستا دادهاند. مردم ابیانه هنوز به زبان محلی خود حرف میزنند و پوشش سنتیشان را حفظ کردهاند؛ زنان چادرهای قرمز گلدار و دامنهای کوتاه به نام «شلیته» میپوشند که از نمادهای معروف این منطقه است.
- موقعیت جغرافیایی: استان اصفهان، شهرستان نطنز، دهستان برزرود؛ حدود ۴۰ کیلومتر شمال غرب نطنز و در دامنه کوه کرکس
- جاهای دیدنی: بافت سرخرنگ پلکانی، آبشار ابیانه، آتشکده هارپاک، مسجد جامع ابیانه، موزه مردمشناسی، آبانبارها، کاروانسراها، امامزاده یحیی و عیسی (ع)
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی، هتلهای کوچک، رستورانها و فروشگاههای سوغات
- سوغات و صنایعدستی: گیوه، زیورآلات نقره، زعفران نطنز، گردو و بادام
۱۸- روستای پلکانی دشتک فارس
روستای دشتک در دامنه تنگهای سرسبز به نام «تنگه کوه دشتک» قرار دارد و یکی از قدیمیترین روستاهای استان فارس است. بر اساس سنگنوشتههای موجود در گورستان، قدمت این روستا به قرن هفتم هجری قمری برمیگردد. اطراف دشتک را کوههای بلند و باشکوهی احاطه کردهاند و به همین دلیل، خانهها بهصورت پلکانی در شیب کوه ساخته شدهاند.
این موقعیت کوهستانی، تاثیر زیادی بر آبوهوای روستا دارد و باعث شده که هوای آن در نیمه اول سال خنک و در نیمه دوم سال سرد باشد. کوچههای پیچدرپیچ، خانههای خشت و گلی و باغهای سرسبز، دشتک را به یکی از روستاهای زیبا و محبوب استان فارس تبدیل کردهاند. مردم این روستا با لهجه محلی دشتکی صحبت میکنند و شغل بیشتر آنها باغداری، دامداری و زنبورداری است.
- موقعیت جغرافیایی: استان فارس، شهرستان مرودشت، دهستان ابرج
- جاهای دیدنی: راه هزارپله کتل، درخت چنار کهنسال، امامزاده فخرالدین، آسیابهای قدیمی، کوچهباغهای زیبا، چشمههای معدنی و آب گرم، آبشار دشتک و دشت لالههای واژگون
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی فعال، مسیرهای پیادهروی و کوهنوردی، و چایخانههای سنتی
- سوغات و صنایعدستی: گردو، بادام، عسل طبیعی، گیوه و گلیم
۱۹- روستای پلکانی رویین خراسان
روستای روبین در دل درهای سرسبز و خوشمنظره قرار دارد و خانههای آن به شکل پلکانی ساخته شدهاند. در گوشهوکنار روستا درختان چنار کهنسال دیده میشوند که بعضی از آنها بیش از ۵۰۰ سال عمر دارند و حالوهوایی خاص به روستا میدهند. روستای رویین بهعنوان نخستین روستای نساجی ایران شناخته میشود و در زمینه نساجی سنتی و چادرشببافی موفق به دریافت مهر اصالت یونسکو شده است.
مردم این روستا بیشتر به کارهای سنتی مثل ریسیدن نخ، رنگرزی، و بافت چادرشب، حوله و شال مشغولاند. زنبورداری هم در این روستا رونق دارد و عسل مرغوب و خوشطعمش معروف است.
- موقعیت جغرافیایی: استان خراسان شمالی، شهرستان اسفراین، دهستان رویین؛ حدود ۳۰ کیلومتر شمال اسفراین و ۵۵ کیلومتر جنوب شرقی بجنورد
- جاهای دیدنی: باغهای گیلاس و سیب، رودخانه رویین، چشمههای زلال، حمام تاریخی، امامزاده اسحاق، مسجد جامع و کارگاههای نساجی
- بهترین زمان سفر: فصل تابستان
- امکانات گردشگری:بومگردیهای محلی و خانههای روستایی، چایخانههای کوچک
- سوغات و صنایعدستی: چادرشب، حوله، شال، عسل و گیلاس
۲۰- روستای پلکانی قوزلو زنجان
قوزلو یکی از روستاهای کمتر شناختهشده و زیبا در استان زنجان است. این روستا با خانههای گِلی و قدیمی که روی شیب تند کوه ساخته شدهاند، جلوهای خاص و سنتی دارد. اطراف قوزلو را رودخانهای پرآب، مراتع سرسبز و دشتهایی پر از گلهای وحشی و گیاهان دارویی احاطه کرده است.
حفظ بافت سنتی و نبود ساختوساز مدرن باعث شده چهره اصیل روستا دستنخورده باقی بماند. مردم قوزلو بیشتر به کشاورزی، دامداری و زنبورداری مشغولاند و زندگی آرام و سادهای دارند.
- موقعیت جغرافیایی: استان زنجان، شهرستان ماهنشان، دهستان قلعه جوق
- جاهای دیدنی: خانههای گِلی و پلکانی، طبیعت بکر و آرام، رودخانه خروشان، مراتع پر از گیاهان دارویی و مسیرهای کوهستانی مناسب برای پیادهروی
- بهترین زمان سفر: فصلهای بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: امکان تجربه بومگردی و آشنایی با سبک زندگی ساده روستایی
- سوغات و صنایعدستی: عسل طبیعی، گیاهان دارویی خشک، لبنیات محلی و دستبافتههای سنتی
۲۱- روستای پلکانی خانقاه کرمانشاه
روستای خانقاه یکی از روستاهای تاریخی و زیبا در دامنه کوههای دالانی و آتشگاه است. این روستا از چهار طرف با باغهای سرسبز و درختان میوه احاطه شده و فضای بسیار دلانگیزی دارد. تاریخ شکلگیری خانقاه به زمان یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی برمیگردد.
خانههای روستا بهصورت پلکانی و معمولا دوطبقه ساخته شدهاند؛ طبقه پایین معمولا برای نگهداری دامها استفاده میشود. مردم خانقاه با لهجه هورامی صحبت میکنند و بیشتر آنها به باغداری و دامداری مشغولاند.
- موقعیت جغرافیایی: استان کرمانشاه، شهرستان پاوه، دهستان هولی؛ حدود ۳ کیلومتر جنوب پاوه و ۱۳۰ کیلومتر شمال غرب کرمانشاه
- جاهای دیدنی: حوضخانه قدیمی، چشمه شلم ناو، رودخانه خانقاه، دشتهای سرسبز، قلههای مرتفع و خانههای پلکانی روستا
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: خانههای روستایی و اقامتگاههای بومگردی
- سوغات و صنایعدستی: گردو، کشمش، لبنیات محلی و صنایعدستی کردی
۲۲- روستای پلکانی شمشیر کرمانشاه
شمشیر یکی از روستاهای پلکانی در شهرستان پاوه است که در میان کوههای بلند سربرده، سرپاسارد و قاقران قرار دارد. خانههای این روستا بیشتر یکطبقه و با سقفهای صاف ساخته شدهاند. درباره نام روستا روایتهای مختلفی وجود دارد. بر اساس یک روایت، نام قدیمی آن «ششمیر» بوده که به معنی شش امیر یا فرمانروا است و با گذشت زمان به «شمشیر» تغییر پیدا کرده است.
در روایت دیگری گفته میشود پیش از اسلام، قومی عبری در این منطقه زندگی میکردند که در کار ضرب سکه و شمش طلا بودند و واژه عبری «شمشی» به معنی جایگاه ساخت شمش طلا، در گذر زمان به «شمشیر» تبدیل شده است. مردم روستای شمشیر بیشتر به کشاورزی، باغداری و پرورش غلات و صیفیجات مشغولاند.
- موقعیت جغرافیایی: استان کرمانشاه، شهرستان پاوه، دهستان شمشیر؛ حدود ۱۰ کیلومتر جنوب شرقی شهر پاوه
- جاهای دیدنی: گور دخمههای باستانی، مسجد محمد رسولالله (ص)، رودخانه گلال، قله حوضی خان، چشمهها، یخچالهای طبیعی و غار خوره له
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: بومگردیها و خانههای محلی، مسیرهای مناسب برای پیادهروی و کوهنوردی
- سوغات و صنایع دستی: جاجیم، گیوه، میوههای خشک و گردو
۲۳- روستای پلکانی ساتیاری کرمانشاه
ساتیاری یکی از روستای پلکانی کمتر شناختهشده اما بسیار زیبا در کرمانشاه است. خانههای این روستا با سنگ و گل ساخته شدهاند و در دامنهای با شیب ملایم قرار گرفتهاند. اطراف روستا پر از درختان بلوط، پستهٔ کوهی، گلابی، زالزالک و انجیر خودرویی است که فضای طبیعی آن را بسیار دلانگیز کردهاند.
وجود خانههای قدیمی سنگی و چوبی، از تاریخ طولانی و اصیل این منطقه خبر میدهد. تا حدود چهار سال پیش، بافت روستای ساتیاری تقریباً کاملاً قدیمی بود، اما در این مدت بیشتر خانهها بازسازی یا نوسازی شدهاند. مردم ساتیاری بیشتر به دامداری، باغداری و تولید صنایعدستی مثل گیوهدوزی و ساخت محصولات چرمی مشغولاند.
- موقعیت جغرافیایی: استان کرمانشاه، شهرستان پاوه، بخش باینگان؛ حدود ۲۵ کیلومتر جنوب غربی پاوه
- جاهای دیدنی: آبشار دربند گرده، تفریحگاه دیرهنیان، جنگلهای نزار، کوههای مرتفع و دشتهای سرسبز
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: چند اقامتگاه بومگردی
- سوغات و صنایعدستی: گیوه، محصولات چرمی، عسل و میوههای خشک
۲۴- روستای آتان قزوین
روستای آتان در شرق الموت و در درهای ییلاقی قرار دارد. این روستا با شیبی ملایم در میان کوههای هودکان و خرابه ساخته شده و خانههای قدیمی آن با سنگ، گل، خشت و چوب بنا شدهاند. آتان یکی از روستاهای پلکانی ایران است که بافت سنتی و زیبای آن در فهرست میراثفرهنگی ثبت شده است.
طبیعت بکر، دشتهای سرسبز و چشمانداز کوهستانی باعث شده این منطقه به یکی از مقاصد محبوب گردشگران تبدیل شود. درگذشته، آتان بیشتر بهعنوان منطقه ییلاقی مورد استفاده قرار میگرفت، اما در دو قرن اخیر به روستایی دائمی تبدیل شده است. امروز برخی از خانههای قدیمی به اقامتگاههای بومگردی تغییر کاربری دادهاند و گردشگران میتوانند هنگام بازدید از قلعه الموت، در این روستا اقامت داشته باشند. مردم آتان بیشتر به پرورش زنبورعسل، دامداری، کشاورزی و تولید صنایعدستی مشغولاند.
- موقعیت جغرافیایی: استان قزوین، بخش الموت شرقی، دهستان الموت پایین؛ حدود ۱۱۰ کیلومتر شمال شرقی شهر قزوین
- جاهای دیدنی: خانههای پلکانی با حیاطهای بزرگ، دشتهای سرسبز، رودخانه آتان، چشمهها و آبشارها، پوشش گیاهی متنوع با گیاهان دارویی
- بهترین زمان سفر: بهار و تابستان
- امکانات گردشگری: اقامتگاههای بومگردی و خانههای محلی
- سوغات و صنایعدستی: عسل، گردو، گیلاس، قالی و تابلوبافی
۲۵- روستای توداران قزوین
روستای توداران از جاهای دیدنی قزوین است که در دامنه کوه و درهای سرسبز قرار دارد. خانههای این روستا از سنگ و کاهگل ساخته شدهاند و برخلاف دیگر روستاهای پلکانی ایران، پشتبامها بهعنوان معبر استفاده نمیشوند. رفتوآمد در توداران از طریق کوچههای باریک و شیبدار انجام میشود که حالوهوای قدیمی روستا را حفظ کردهاند. در سالهای اخیر، چند خانه با سقف شیروانی هم به روستا افزوده شده، اما بخش زیادی از معماری سنتی همچنان حفظ شده است.
باغها و زمینهای کشاورزی توداران نیز بهصورت پلکانی ساخته شدهاند و محصولات متنوعی در آنها کشت میشود. معروفترین جاذبه طبیعی این روستا، درخت چنار خونبار است که در حیاط مسجد قرار دارد و طبق باور مردم، در روز عاشورا شیرهای سرخ از آن جاری میشود. کشاورزی و باغداری از شغلهای اصلی مردم است و زنان روستا در کنار آن به گلیمبافی، فرشبافی و سبدبافی مشغولاند.
- موقعیت جغرافیایی: استان قزوین، شهرستان آبیک، دهستان کوهپایه شرقی
- جاهای دیدنی: خانهها و باغهای پلکانی، درخت چنار خونبار، امامزاده بیبی سلیمه و حلیمه خاتون، قلعه کافر، حمام قدیمی
- بهترین زمان سفر: فصل بهار و تابستان، بهویژه روز عاشورا برای دیدن چنار خونبار
- امکانات گردشگری: اقامت در خانههای بومی و روستایی
- سوغات و صنایعدستی: آلو خشک، توت خشک، انگور، قالی و گلیم دستباف، محصولات گیاهی محلی
سخن پایانی
روستاهای پلکانی از شمال تا جنوب کشور، نمونهای زیبا از هماهنگی انسان با طبیعت هستند. از ماسوله با بافت تاریخیاش گرفته تا پالنگان و اورامان با فرهنگ کردی، نایبند در دل کویر، ابیانه با خانههای سرخرنگ و زنوزق با رنگهای زنده و باغهای میوه، هر کدام ویژگی خاص خود را دارند. معماری منحصربهفرد، تاریخ کهن، آیینهای محلی و سبک زندگی ساده مردم این روستاها را نشان میدهد.
بیشتر این روستاها در دل کوهها یا کنار رودخانهها قرار دارند و خانه های پلکانی به شکل پلهای روی دامنهها ساخته شدهاند. هنوز هم در بسیاری از آنها صنایعدستی، موسیقی و لباسهای محلی رواج دارد و گردشگران میتوانند با اقامت در بومگردیها، طعم زندگی روستایی و مهماننوازی ایرانی را از نزدیک تجربه کنند.
