کاخ و موزه توپکاپی استانبول؛ از کلید کعبه تا شمشیر امام علی

درباره موزه و کاخ توپکاپی استانبول

کاخ و موزه توپکاپی استانبول یکی از موزه های استانبول است. استانبول مملو از عمارت ها و کاخ های باشکوهی است که شما را به سفر در زمان می برند. توپکاپی، کاخی که زمانی قریب به ۴ قرن منزل سلطان عثمانی بود از حدود یک قرن پیش به عنوان یک موزه افتتاح شد و در بخشی از آن کلکسیون همایونی امپراتوری عثمانی و کتاب ها و دست‌نوشته هایشان را به نمایش گذاشتند. کاخ و موزه توپکاپی که با نام «توپکاپی سارای موزه سی» در ترکیه شناخته می شود، بنای ۵۰۰ ساله ای است که نه فقط برای معماری باشکوهش بلکه ارزش های فرهنگی و تاریخی اش انکارنشدنی است. شما با خرید اینترنتی بلیط هواپیما می‌توانید به استانبول سفر کنید و از کاخ توپکاپی دیدن کنید.

چرا بازدید از کاخ و موزه توپکاپی پیشنهاد می شود؟

• اولین کاخی است که در دوره عثمانی ساخته شد و مشهورترین جای دیدنی استانبول به حساب می‌آید.
• یکی از بناهای میراث جهانی یونسکو شمرده می شود.
• بزرگ ترین و قدیمی ترین کاخ جهان و همچنین کهن‌ترین کاخ های استانبول به شمار می رود.
• این کاخ اهمیت ویژه ای برای مسلمانان دارد، چرا که یادگاری هایی از پیامبر را در خود نگه داشته است.

تاریخچه کاخ و موزه توپکاپی

در طول امپراتوری ۶۰۰ ساله عثمانی حدود ۳۰ سلطان از همین کاخ توپکاپی به اداره امور و سرزمینشان پرداختند که این دوران نزدیک به ۴ قرن طول کشید تا اینکه کاخ دلمه باغچه ساخته شد. در سال های اول دهه ۱۴۵۰، چند سالی از فتح قسطنطنیه گذشته بود که سلطان محمد دوم دستور ساخت کاخ توپکاپی را داد و در سال ۱۴۷۸ اقامتش در کاخ شروع شد. بعد از مرگ او و طی حکومت سلطان‌های بعدی همواره به وسعت کاخ و سبک معماری هایش افزوده شد. گفته می شود حدود ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ نفر در این کاخ زندگی می کردند که نزدیک به ۳۰۰ نفر آن ها تنها در حرمسرای کاخ ساکن بودند.
این کاخ صدها تالار و اتاق را در خود جای داده ولی تنها بخش های اصلی آن قابل بازدید هستند که از میان آن ها می توان به کلیسای باستانی ایا ایرنه اشاره داشت. این کلیسا با قدمت ۱۵۰۰ ساله اش دروازه ای به سمت گذشته را برای بازدیدکنندگان می گشاید و داخلش می توان نمونه های زیبای موزائیک های تاریخی را مشاهده کرد.
برای دیدن مجموعه ای از معماری های ارزشمند با سبک های مختلف باید به قسمت حرمسرای کاخ توپکاپی رفت که عظمتش شگفت آور است و بیش از ۴۰۰ اتاق، یک بیمارستان و خوابگاه را در خود جای داده است.
تالار امپراتوری همان جایی است که هدیه امپراتوری های غرب از جمله ساعت و صندلی های طلا را در دکوراسیونش به کار برده اند. این تالار اصلی ترین محل برگزاری جشن ها و دورهمی های امپراتور بوده و در وسطش یک تخت طلایی با صندلی های طلایی قرار دارند که محل نشستن پادشاه های عثمانی و همسرانش بوده اند.
در بخش های دیگر کاخ و موزه توپکاپی می توان از حیاط های چهارگانه آن و موزه سلطنتی بازدید کرد و یکی از ۳ میلیون نفری بود که سالانه به بازدید این کاخ و موزه می روند. به همین دلیل کاخ توپکاپی در برنامه سفر استانبول جای دارد.

بخش‌های مختلف کاخ موزه توپکاپی

کاخ توپکاپی استانبول از بخش‌های زیادی تشکیل شده است که در این بخش به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

حیات اول
بزرگ‌ترین حیاط کاخ توپکاپی که در محوطه بیرونی آن قرار دارد، حیاط اول است. در اطراف این حیاط دیوارهای بلندی برای امنیت کاخ ساخته شده است. در این حیات ساختمان‌های متعددی وجود دارد که در ادامه نام آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
• اسلحه‌خانه
• ضرابخانه‌ی امپراتوری سابق
• انبار
• کلیسا
افرادی که قصد ورود به کاخ را داشتند، در این حیات تفتیش می‌شدند تا بتوانند وارد حیاط دوم شوند. فقط شاه می‌توانست با اسب خود از این حیاط عبور کند. در سمت راست حیاط اول بخشی بنام چشمه جلاد را می‌توانید مشاهده کنید. نظریه‌های مختلفی درباره کاربری این بخش وجود دارد. طبق یکی از این نظریه‌ها، جلادانی که متهمین را سر می‌بریدند، دست و شمشیر خود را در این بخش می‌شسته‌اند.


حیات دوم
به دستور سلطان محمد دوم ساخت حیات دوم کاخ توپکاپی در سال ۱۴۶۵ شروع شد و در زمان امپراتوری سلیمان اول نیز کامل شد. این حیاط با نام میدان دیوان نیز شناخته می‌شود. این حیات بخش‌های مختلفی دارد که در ادامه نام برخی از آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
• حرم‌سرا
• دیوان شاهنشاهی
• آشپزخانه‌های کاخ
• اصطبل
• نانوایی
• بیمارستان
• محله جنیچی‌ها
در زیر حیاط دوم آب انباری قرار دارد که در زمان‌های گذشته درباریان در این مکان دورهم جمع می‌شدند.
در حیاط دوم یک مسجد کوچک متعلق به قرن هجدهم نیز وجود دارد.
از دیگر بخش‌های موجود در این حیات می‌توان به خوابگاه‌های نظامی آن اشاره کرد که در زمان سلطان مراد سوم در سال ۱۵۲۷ ساخته شده‌اند. این خوابگاه‌ها در اطراف حیاط ساخته شده‌اند. اتاق‌های آن‌ها از چوب‌هایی با رنگ قرمز و سبز ساخته شده‌اند. طرح‌های سنتی‌ای همانند خانه‌های عثمانی دارند و علاوه بر خوابگاه، حمام و مسجد نیز برای استفاده نظامیان ساخته شده است.
کولبرانی که وظیفه حمل چوب به اتاق‌های کاخ و همچنین خدمت‌رسانی به درباریان را داشته‌اند نیز در حیاط دوم اقامت می‌کردند.
در آشپزخانه‌های موجود در حیاط دوم مجموعه‌ای از ظروف چینی وجود دارد. این آشپزخانه‌ها توسط معمار معروف ترکی (معمار سنان) و با الهام از کاخ ادیرنه با دودکش‌های بزرگی ساخته شد. این مجموعه شامل چند ساختمان مختلف است که در ادامه نام هر کدام را مشاهده می‌کنید:
• آشپزخانه قنادی
• آشپزخانه غذای اصلی
• آشپزخانه نوشیدنی‌ها
• اتاق آشپزها
• انبار غذایی
مجموعه افرادی که در این آشپزخانه‌ها کار می‌کردند به ۸۰۰ نفر می‌رسید. آن‌ها موظف بودند هر روز برای بیش از ۴ هزار نفر غذا طبخ کنند. در درون آشپزخانه‌های کاخ توپکاپی بخش‌های دیگری نظیر حمام، مسجد و خوابگاه نیز وجود دارد.


حرم‌سرا
یکی از بخش‌های کاخ توپکاپی که توسط معمار معروف (معمار سنان) ساخته شد، حرم‌سرای آن است. سلاطین عثمانی در این بخشی از کاخ می‌توانستند اوقات خوشی را در کنار همسر اصلی و همسران موقت خود داشته باشند. طبق قوانین آن زمان، هر شاه می‌توانست ۴ همسر قانونی و ۳۰۰ همسر موقت داشته باشد.
در حرم‌سرای کاخ از تزیینات کلاسیک استفاده‌ شده است. به‌طور مثال سبک باروک اروپایی را می‌توان در آن مشاهده کرد که با الهام از معماری ایتالیایی درست شده است. در حرم‌سرای توپکاپی ۴۰۰ اتاق وجود دارد که صدتا از آن‌ها برای اقامت نزدیکان پادشاه ساخته‌ شده بود. به‌طور مثال افراد زیر در این اتاق‌ها زندگی می‌کردند:
• شاهزادگان
• همسران اصلی سلطان
• همسران موقت سلطان
• ملکه مادر
• افراد مورد علاقه شاهزادگان
• خواجه‌های حرم‌سرا
• خواجه سردار حرم‌سرا
در حرم‌سرای کاخ توپکاپی شاهزاده خانم‌ها می‌توانستند با هنرهای مختلفی نظیر موسیقی، طراحی لباس، گل‌دوزی و رقص آشنا شوند و خواندن و نوشتن یاد بگیرند و مبانی اسلام و زبان ترکی را بیاموزند.
ورودی حرم‌سرای توپکاپی در ضلع غربی صحن(حیاط) دوم است. اما از طریق صحن‌های سوم و چهارم نیز می‌توان به این بخش وارد شد.


حیات سوم
اگر بخواهیم مرزی بین فضای بیرونی و درونی کاخ توپکاپی انتخاب کنیم، حیاط سوم گزینه مناسبی است. در این حیاط می‌توانید ستون‌های باریکی از جنس سنگ مرمر را مشاهده کنید. طبق گفته‌های تاریخ شناسان هیچ‌کسی به غیر از سلطان اجازه ورود به این حیات را نداشت و حتی وزیر اعظم نیز باید با اجازه شخص سلطان در روزهای مشخصی به این حیاط وارد می‌شد. به حیاط سوم لقب قلب کاخ را داده‌اند.
در این بخش از کاخ می‌توانید تزیینات و نقاشی‌های مینیاتوری مختلفی را مشاهده کنید. حیاط سوم در واقع محلی برای انجام مراسم‌های مختلف مذهبی، عید فطر، تشییع جنازه و موارد دیگر بوده است. از جمله بخش‌های موجود در این حیات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• اتاق خوش‌نویسی
• کتاب‌خانه
• مدرسه بزرگ کاخ
• خواجه سرا
از دیگر المان‌های مهم در معماری این بخش از کاخ می‌توان به کاشی‌هایی به رنگ آبی فیروزه‌ای و طلایی اشاره کرد. در اکثر اتاق‌های حیاط سوم برخلاف حیات‌های دیگر از فرش‌های گران‌بها و لوسترهای بسیار زیبا و همچنین بالش‌های نرم استفاده‌ شده است.


حیات چهارم
یکی دیگر از حیاط‌های کاخ توپکاپی حیات چهارم است. معماری حیات چهارم از معماری قرن نوزدهم اروپا الگو گرفته شده ‌است.
در این حیات نیز بخش‌های متعددی وجود دارد که به معرفی هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم.
باغ خصوصی شاه بخشی از حیاط است که گل‌های لاله متعددی در آن قرار دارد و در گذشته اشراف‌زادگان به نوشیدن چای و قهوه در آنجا مشغول می‌شدند.
از دیگر بخش‌های موجود در حیاط چهارم می‌توان به رستوران آن اشاره کرد.
از جمله امکانات حیات چهارم می‌توان به بهارخواب مرمر، استخر تزیینی، باغ‌هایی پر از گل لاله اشاره کرد.
یکی از بخش‌های کمی عجیب در حیاط چهارم اتاق کوچکی است که با نام اتاق ختنه شناخته می‌شود. در زمان‌های گذشته در این اتاق مراسم ختنه سران برگزار می‌شد.
اگر بخواهیم در یک جمله بگوییم کاربری حیات چهارم کاخ توپکاپی چه بوده است، باید حیاط چهارم را محلی برای تفریح پادشاهان و شاهزادگان وقت بدانیم. به‌خصوص در ماه‌های رمضان و مراسم افطار در این حیات دورهمی‌های مختلفی برگزار می‌شد.


مسجد آقاس
یکی از قدیمی‌ترین مساجد موجود در کاخ توپکاپی مسجد آقاس است. قدمت آن به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد. مسجد آقاس یکی از بزرگ‌ترین مساجد کاخ توپکاپی نیز به حساب می‌آید. شاهان از این مسجد برای خواندن دعا و عبادت استفاده می‌کردند.

تالارهای یادگاری مقدس
یکی از بخش‌های جذاب کاخ توپکاپی تالارهای یادگاری مقدس است که با نام موزه اسلامی نیز شناخته می‌شود. در تالار مجموعه‌ای از اشیای مقدس که متعلق به پیامبر اسلام است نگه‌داری می‌شود. اشیا نگهداری شده در این تالار را در بخش بعدی این نوشتار نام می‌بریم.

دروازه‌ی میانی
دروازه‌های کاخ توپکاپی با نام دروازه‌ی میانی یا باب السلام نیز شناخته می‌شود. این دروازه برای عبور و مرور سلطان و ملکه مادر بود و هیچ‌کسی غیر از آن‌ها حق عبور از این دروازه را نداشت. دروازه‌ی میانی در حیاط اول قرار دارد. از جمله بخش‌های جذاب مرتبط با این دروازه می‌توان به قلعه‌های اروپایی با برج‌های نوک‌تیز و همین‌طور دیوارهای بلند تاج‌دار اشاره کرد. دروازه‌ی میانی حیات دوم را به حیاط سوم وصل می‌کند.

دروازه پادشاهی
یکی دیگر از دروازه‌های کاخ توپکاپی دروازه پادشاهی است. این دروازه مکانی برای ورود سلاطین عثمانی به قصر بوده است. این دروازه به ایاصوفیه نیز وصل می‌شود.


دروازه سعادت
برای عبور از حیاط دوم به حیاط سوم شما می‌بایست از دروازه‌ای با نام دروازه سعادت استفاده کنید. از جمله بخش‌های آن می‌توان به طاق‌های مرمرین زیبایی اشاره کرد که احتمالاً نظر شما را به خود جلب خواهد کرد؛ فقط افراد و چاکران دربار می‌توانستند از این دروازه استفاده کنند. البته این افراد نیز باید از شخص شاه اجازه عبور از این دروازه را دریافت می‌کردند. جسد بسیاری از سلاطین عثمانی بعد از مرگ به‌منظور ادای احترام در مقابل این دروازه قرار می‌گرفتند.

راهروی طلایی
یکی از بخش‌های خاص کاخ توپکاپی راهروی طلایی است. این راهرو اتاق مخصوص سلطان را به حرم‌سرا وصل می‌کرد. راهروی طلایی از قدیمی‌ترین بخش‌های کاخ توپکاپی است. تزیینات ساده‌ای دارد و دیوار آن سفیدرنگ است. ازآنجاکه فقط سلطان از این راهرو عبور و مرور می‌کرد به آن راهروی طلایی گفته می‌شود.

گنجینه‌ی امپراتوری
اگر برایتان این سؤال پیش آمده که جواهرات سلاطین عثمانی در کجای کاخ نگه‌داری می‌شود، جواب ما به شما گنجینه‌ی امپراتوری است. در این گنجینه غنائم جنگی، جواهرات گران‌بها، سلاح‌ها و هدایای پادشاهی وجود دارد. از جمله اشیاء گران‌بهای این گنجینه می‌توان به الماسی بنام الماس کشیکچی اشاره کرد که ۸۶ قیراط دارد. دیگر اشیای این گنجینه می‌توان به خنجر و غلاف تمام طلا و همچنین کمربند شاه اسماعیل صفوی موارد زیر اشاره کرد.

مجموعه ظروف
یکی دیگر از مجموعه‌های قدیمی موجود در کاخ توپکاپی مجموعه ظروف سرامیکی متعلق به کشور چین و ژاپن است که به امپراتوری عثمانی اهدا شده بود. از دیگر ظروف این مجموعه می‌توان به ظروف مسی آشپزخانه سلطنتی، ظروف شیشه‌ای و سرامیکی اروپایی اشاره کرد.

کتابخانه‌ی سلطان احمد سوم یا کتابخانه اندرون
در مرکز حیاط سوم کاخ توپکاپی به کتابخانه‌ای برمی‌خورید که در سال ۱۷۱۹ توسط معمار سلطنتی عثمانی بنام بشیر آقا به شیوه‌ی نئوکلاسیک ساخته شده است. این کتابخانه برای خاندان سلطنتی طراحی‌شده بود. این کتابخانه نمونه‌ای از معماری عثمانی قرن هجدهم میلادی است.
از جمله بخش‌های این کتاب‌خانه می‌توان به یک تالار مرکزی گنبدی شکل، آب‌خوری و رواق بزرگ آن اشاره کرد. پنجره‌های بالای کتاب‌خانه با کاشی‌های ازنیک تزیین شده است. بعد از ورود به کتاب‌خانه به محلی برمی‌خورید که برای مطالعه خصوصی سلطان بوده است.
در کتابخانه‌ی سلطان احمد سوم بیش از ۳۵۰۰ نسخه خطی وجود دارد. کتاب‌های این کتاب‌خانه شامل آثار علمی، حقوق اسلامی و الهیات است. زبان به کار گرفته‌شده برای نگارش نسخ خطی موجود در این کتاب‌خانه ترکی عثمانی، عربی و فارسی است. شاید برخی از کتاب‌های موجود در آن به خط کوفی نگارش شده است و قدمت برخی از آن‌ها به قرن هشتم می‌رسد.
یکی از نکات جالب درباره مجموعه کتاب‌های کتابخانه اندرون وجود کتاب‌هایی متعلق به دربار ایلخانیان، نوادگان مغول و به‌طورکلی سلسله‌های آن‌ها در قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی در ایران است.
کتاب‌هایی از درباریان تیموریان نیز در این کتاب‌خانه وجود دارد. از دیگر کتاب‌های موجود در آن می‌توان به نسخ خطی فارسی اشاره کرد که متعلق به قرن شانزدهم و هفدهم (دوران صفویه) است.

اشیاء نگه‌داری شده در موزه توپکاپی

مجموعه‌های گران‌بها و نفیس مختلفی در کاخ موزه توپکاپی نگه‌داری می‌شود. در بخش‌های قبلی این نوشتار به برخی از این مجموعه‌ها اشاره کردیم. به‌طور مثال مجموعه ظروف، کتاب‌های ارزشمند و نفیسی که در کتاب‌خانه اندرون نگاهداری می‌شوند، و همچنین گنجینه‌ی امپراتوری از جمله آثاری هستند که به آن‌ها اشاره کردیم.
در کاخ موزه توپکاپی بخش‌های مختلف دیگری نیز وجود دارد که در آن‌ها اشیای گران‌بها و نفیسی نگه‌داری می‌شود. ازجمله این مکان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
موزه خزانه: در این موزه تاج‌های سلاطین عثمانی، غنائم جنگی، پوشاک و شمشیرهای مرصع و همچنین جواهرات قیمتی نگه‌داری می‌شود.
تالار یادگاری مقدس: در این تالار اشیاء گران‌بهای مربوط به پیامبر اسلام نگه‌داری می‌شود. از جمله این اشیاء می‌توان به چند تار ریش، تیرکمان، اثرانگشت حضرت محمد، ردپای پیامبر اسلام که با طلا پر شده، مهره عقیق پیامبر اسلام، قبا و کفش‌های او، ۲ دندان شکسته‌ی او و نامه‌ای که متعلق به او بوده است را نام برد. از دیگر اشیاء نگه‌داری شده در این بخش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• شمشیر حضرت داود
• شمشیر یاران پیامبر
• ردپای حضرت یوسف
• چند پرده‌، قفل و کلید کعبه
• شمشیر حضرت علی
• لباس حضرت فاطمه
• لباس امام حسین بعد از عاشورا
• عصای حضرت موسی
• زره و استخوان دست حضرت یحیی
• عمامه حضرت یوسف

هزینه و زمان پیشنهادی بازدید از کاخ و موزه توپکاپی چه قدر است؟

برای بازدید از کاخ و موزه توپکاپی باید هزینه های جداگانه ای پرداخت کرد. هزینه بازدید از موزه، حرمسرا و کلیسا به صورت جدا دریافت می شوند و به جز روزهای سه شنبه بقیه روزها می توان از کاخ بازدید کرد. زمان پیشنهادی برای بازدید از کاخ و موزه توپکاپی هم بستگی به زمان سفر شما دارد؛ یعنی در بازه «اوج سفر» ممکن است ساعات زیادی را منتظر بمانید تا اتاق های کوچک خالی شوند ولی در کل ۳ تا ۴ ساعت زمان مناسبی برای دیدن بخش های مختلف این کاخ و موزه است.

فصل مناسب برای بازدید از کاخ و موزه توپکاپی چه زمانی است؟

بهترین زمان برای دیدن زیبایی های استانبول از جمله کاخ و موزه توپکاپی فصل بهار است، زمانی که طبیعت و سرسبزی اطراف کاخ به نهایت زیبایی خود می رسند و شور و شوق بازدیدکننده های کاخ در سرسراهای آن طنین می اندازد. البته برای مقرون به صرفه بودن سفر می توان ماه های سرد به به بازدید از کاخ و موزه توپکاپی رفت. برای اطلاع از سایر مکان‌های گردشگری در این فصل، مقاله جاهای دیدنی استانبول در زمستان را بخوانید. پس می‌توانید با پرواز تهران به استانبول، به این شهر زیبا سفر کرده و از جاذبه مشهور کاخ توپکاپی هم دیدن کنید.

چگونه به کاخ و موزه توپکاپی برویم؟

دسترسی به منطقه معروفی مثل سلطان احمد چندان سخت نیست، به خصوص کسانی که هتلشان را در بخش اروپایی استانبول رزرو کرده باشند به راحتی می توانند با وسایل نقلیه عمومی مثل مترو، تراموا یا اتوبوس خود را به میدان سلطان احمد برسانند. نزدیک ترین ایستگاه به کاخ و موزه توپکاپی ایستگاه گولهانه و سلطان احمد است که از آنجا تنها با چند دقیقه پیاده روی می‌توان به ورودی کاخ رسید.

از چه جاهای دیدنی دیگری می توان بازدید کرد؟

ایاصوفیه: ۲۷۰ متر
آب انبار باسیلیکا: ۴۵۰ متر
موزه باستان شناسی: ۵۰۰ متر
مسجد سلطان احمد: ۵۵۰ متر
پارک گولهانه: ۷۵۰ متر

چه هتل هایی در نزدیکی کاخ و موزه توپکاپی برای اقامت وجود دارند؟

هتل سیتادل: ۲.۳ کیلومتر
هتل آرمادا استانبول اولد سیتی: ۲.۳ کیلومتر
هتل پوینت آپارت: ۱.۳ کیلومتر
هتل دابل تری بای هیلتون: ۱.۴ کیلومتر

چه رستوران ها و غذاخوری هایی نزدیک به کاخ و موزه توپکاپی هستند؟

رستوران کونیالی: ۳۰۰ متر
رستوران سرای بورنو آسکری گازینو: ۵۵۰ متر
رستوران قصر ایپلیکچی: ۹۰۰ متر
رستوران رنگین کمان ماهی و گوشت: ۲.۸ کیلومتر