از موزه ترمه یزد می‌دانید؟ | عکس + آدرس

موزه ترمه یزد یکی از مقصدهای موزه‌گردی در دیار قنات، قنوت و قناعت است. موزه ترمه یزد برای علاقه‌مندان به صنایع‌دستی ایران به‌خصوص صنایع‌دستی تاریخی و اصیل و دوست‌داشتنی یزدی‌ها، قطعاً یکی از جذاب‌ترین مقصدهای گردشگری در دیار ترین‌های ایران است. موزه ترمه یزد در خیابان امام خمینی، کوی شهیدان حسینیان واقع شده و بازدید از آن نیز رایگان است و در فهرست مقصدهای موزه گردی این دیار تاریخی قرار دارد. نخستین موزه ترمه ایران در یزد و در بافت تاریخی این شهر افتتاح شده است.
در این گزارش مجله گردشگری سفرمارکت، نگاهی داریم به موزه ترمه یزد و آنچه درباره ترمه به‌عنوان نماد گردشگری یزدی‌ها باید بدانیم. اگر شما مخاطب گرامی، تجربه سفر به یزد و بازدید از این تماشاگه راز را در کارنامه یزدگردی خود دارید، نظرات و دیدگاه‌های ارزشمند را از طریق بخش کامنت در انتهای گفتار به اشتراک بگذارید.
با یزدگردی مجله گردشگری سفرمارکت در موزه ترمه، همراه باشید.

داستان موزه ترمه یزد

موزه ترمه یزد دی‌ماه سال نود و هشت در بافت تاریخی این استان دیدنی ایران، مورد بهره‌برداری قرار گرفت تا استان یزد، صاحب نخستین موزه ترمه در ایران باشد. در این موزه، یازده دستگاه بافت ترمه و سیر تحولات این هنر دوست‌داشتنی و زیبای یزدی‌های هنردوست و فرهنگ مدار، از سنتی تا صنعتی در بازدید عموم قرار گرفته است.
در موزه ترمه یزد از بافت ترمه ملل نیز رونمایی شده است. گفتیم که موزه ترمه یزد در بافت تاریخی این شهر واقع شده و یکی از مقصدهای توریستی این مکان برای خریداران بلیط هواپیما یزد به شمار می‌رود.

محدوده موزه ترمه یزد

ساتراپی یکی از جاذبه‌های گردشگری و کامل یزد بوده که در بافت سنتی و تاریخی شهر قرار گرفته است و علاوه بر آن‌که تاریخچه ترمه و نحوه تولید آن از گذشته تا امروز را در معرض دید گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و سبک زندگی و فرهنگ دیار قنات، قنوت و قناعت قرار می‌دهد، بهترین‌های صنایع‌دستی کشور را در کنار هم جمع‌آوری کرده و گلچینی از برترین سوغات یزد را به نمایش گذاشته ‌است.
نشانی موزه ترمه یزد همان‌طور که در ابتدای گزارش مجله گردشگری سفرمارکت گفته شد، در خیابان امام خمینی یزد واقع شده است و در اطراف موزه ترمه یزد نیز شماری از پربازدیدترین مقصدهای توریستی شهر قرار دارد که از آن جمله می‌توان به میدان امیر چخماخ یزد و مسجد جامع یزد اشاره کرد.
اگر نوروز، عازم یزد شدید، مراسم باشکوه فرارسیدن سال نو در میدان امیر چخماخ برگزار می‌شود.

تاریخچه موزه ترمه یزد

موزه ترمه یزد در گذشته‌های دورتر چاپارخانه‌ و مکانی بوده است که اسب‌ها را در آنجا تیمار و آماده می‌کردند تا برای ادامه مسیر توان کافی را داشته باشند. این مکان با گذشت زمان تغییر کاربری داد و به نخستین کارخانه تولید ترمه یزد مبدل شد؛ مکانی که امروز توسط شرکت ترمه حسینی یزد به بزرگ‌ترین موزه و مرکز صنایع‌دستی استان تبدیل‌ شده است.
این مرکز به نام موزه، نمایشگاه و فروشگاه دائمی ترمه و تأمین‌کننده هدایا شناخته می‌شود و فضای بسیار زیبایی دارد و دلخواه مسافران برای عکاسی و ثبت خاطره نیز به شمار می‌رود. اگر خواهان خرید ترمه یزد به‌عنوان نماد و برند صنایع‌دستی این خطه دیدنی از ایران‌زمین هستید، بازدید از موزه ترمه یزد را توصیه می‌کنیم.

هزینه و زمان پیشنهادی بازدید از موزه ترمه یزد

بازدید از موزه ترمه یزد جزء تفریح‌های رایگان شهر محسوب می‌شود و ازآنجاکه موزه ترمه یزد، در بافت تاریخی و دیدنی واقع شده است، زمان پیشنهادی برای گشت‌وگذار و بازدید از بخش‌های مختلف این محله تقریباً دو ساعت برآورد می‌شود. اقامتی چندروزه در هتل های یزد این امکان را برای شما فراهم می‌سازد که بدون عجله و با فراغ بال از این مکان تماشایی دیدن کنید.

اما ساتراپ یعنی چه؟

شاید برای شما جالب باشد که معنی ساتراپ را بدانید. ساتراپ به معنی ایالت، فرمانروایی و استان است. بنابراین به پشتوانه تجربه زیبای ترمه حسینی، ایالاتی به وسعت سلیقه‌ها تشکیل یافته است. برخی از مورخان، هندوستان، سرزمین شگفت‌انگیز آسیا را خواستگاه طرح ترمه دانسته و بعضی نیز اعتقاد دارند که ایران، خواستگاه ترمه است. به‌هرحال فرهنگ ایران و هندوستان در طول یک هزار سال اخیر، بسیار وام‌دار یکدیگر بوده و هستند.
طبق شنیده‌ها سنگ‌نوشته تاریخی در مسجد جامع یزد وجود دارد که اشاره به این دارد که مردم یزد از سده‌ها پیش مشغول ترمه‌بافی بودند.

داستان ترمه

اگر دست‌بافت‌های ایرانی را بررسی کنید، احتمالاً می‌توانید ادعا کنید که ترمه، ملکه دست‌بافت‌های زیبا و دوست‌داشتنی و خوش‌نقش‌ونگار سرزمین پارس است؛ هدیه‌ و سوغاتی گران‌بها و باشکوه برای تقدیم به دوستان و آشنایان و تحفه‌ای از دیار ترین‌های ایران.
ترمه از انواع پارچه‌های نفیس ایران است و همگان آن را با نقش پرافتخار و معروف بته‌جقه می‌شناسند که به‌نوعی نماد گردشگری و صنایع‌دستی در ایران است. الیاف لطیف، تاروپود ترمه را تشکیل می‌دهد. ترمه در شهرهای مختلف ایران تولید می‌شود. اما به‌هرحال، همان‌طور که گز را با نام اصفهان پیوند دادند، ترمه را نیز به یزد منتسب می‌کنند.
تراکم زیاد پود را در پشت پارچه ترمه شاهد هستیم. اما روی ترمه بسیار صاف و یکدست است و از آن به‌عنوان رومیزی استفاده می‌شود و جلوه‌گری خاصی در خانه‌های ایرانیان دارد. تاریخچه ترمه و ترمه‌بافی در واقع روایتی از سبک زندگی و فرهنگ و هنر مردمان این خطه باصلابت کشورمان است.
گویا ترمه در ابتدا برای لباس مخصوص مجالس جشن و سرور زرتشتیان و شال کمر استفاده می‌شد و طبق نوشته‌های سیاحان و بررسی‌های اسناد تاریخی، اروپاییان، از طرفداران ترمه ایرانی بودند. متاسفانه در عصر امروز، معرفی مناسبی درباره این برند گردشگری و صنایع‌دستی یزد در ایران و خارج از کشور صورت نگرفته است.
متن یک سنگ‌نوشته تاریخی در دهلیز مسجد جامع یزد، نشان از آن دارد که یزدی‌ها به بافت ترمه از صدها سال پیش مشغول بودند و پارچه‌های ترمه، از کسب‌وکار مراکز بزرگ زرتشتیان بوده است.


معروف‌ترین رنگی که در ترمه‌های ایران و کشمیر به کار می‌رفت رنگ نیلی بود‌. رنگ نیلی، رنگ سلطنتی و باشکوهی است که از آبی روشن تا سرمه‌ای تیره را به تصور می‌کشد. دلیل اینکه رنگ نیلی از دیرباز در هنر جایگاه ویژه‌ای داشته تأثیر آرامش‌بخش آن در ذهن ایرانیان بود.
بعد از نیلی دومین رنگ اصلی در ترمه‌ها رنگ یک نوع زرد بود. دلیل دوم محبوب بودن این رنگ نیز تأثیر شگفت‌انگیز این دورنگ در کنار یکدیگر بود. سومین و آخرین رنگ در ترمه‌ها، رنگ قرمز است از ریشه روناس که در رنگ‌های متداول در ترمه‌های کشمیر ایران نیز به چشم می‌خورد.

نقشه ریزی ترمه

نکته‌ای که باید به آن دقت کنیم این است که بافت ترمه مثل هر دست‌بافت دیگری، نیاز به طرح و نقشه و مهارت در بافندگی دارد. بدون نقشه و مهارت بافندگی، هیچ دست‌بافتی خلق نمی‌شود.
در گذشته که طرح‌های حرفه‌ای امروزی نبود، هنرمندان با هوش و ذکاوت خود، ترمه‌بافی کرده و بعداً افرادی به نام نقش بند، نقش را روی کاغذ چهارخانه طراحی می‌کردند تا کار ساخت ترمه راحت شود.
این افراد پس از طراحی، خانه‌های کاغذی و شطرنجی را با توجه به رنگِ نخِ روی دستگاه بافندگی، رنگ‌آمیزی می‌کردند؛ ۴۰ گوشواره یعنی چهارخانه افقی شطرنجی که با نام دستور شناخته می‌شد. هر طرح یک تا پنج دستور داشت که به آن نقش اطلاق می‌شد.
نقش‌بند، چگونگی بافت را به بافنده می‌گفت. مثلاً می‌گفت که طرح شش رنگ را با زرد، سفید، گلی، سبز، آبی و مشکی ببافد یا اول یا آخر کار، سفید را تکرار کند. امروزه پای فنّاوری پیشرفته به این صنعت نیز باز شده و امکانات نرم‌افزاری رایانه‌ای، جلوه‌ای باشکوه و زیباتر را برای این پارچه ممکن کرده است.
اجرای عملیات طراحی و رنگ‌آمیزی به بافندگان و صنعت گران این امکان را می‌دهد که بتوانند نتیجه خود را قبل از انجام بافت از طریق طرح رایانه‌ای مشاهده کرده و با سرعت بیش‌تری نسبت به تغییر و اصلاح آن اقدام کنند.
بته‌جقه که از نقوش ترمه است، گویا الهامی از سرو است. این نقش، نماد زرتشتی بوده و نشانه آزادگی ایرانیان است. جقه را نماد آتش نیز می‌دانند.
از نقوش ترمه می‌توان به بته‌جقه، گل شاه عباسی، بته خرقه‌ای، بته ترمه‌ای، بته کشمیری ، طرح جام، بته اژدری، رضا ترکی، گلزار، قاب قرآن، خجسته، تاجی، بته بادامی، بته سروی اشاره کرد.


پارچه‌های ترمه به چهار گروه تقسیم می‌شود:
• پارچه ترمه پنبه‌ای
• پارچه ترمه ابریشم طبیعی
• پارچه ترمه پشمی
• پارچه ترمه ابریشم مصنوعی
ترمه هم مثل هر پارچه‌ای، از دو نخ تاروپود تشکیل می‌شود. نخ تار در ترمه، معمولاً یک رنگ ثابت دارد که معمولاً مشکی یا سفید است. نخ پود، همان رنگ‌هایی هست که شما در ترمه مشاهده می‌کنید و از ابریشم است.
نخ تار حتماً باید از پلی‌استر باشد چون ابریشم استحکام لازم جهت استفاده در تار را ندارد. شاید دانستن این موضوع جالب‌توجه باشد که نخ تار تمام ترمه‌های موجود در بازار ،چه پلی‌استر چه ابریشم ، از پلی‌استر است. قبلاً ترمه با انگشت بافته می‌شد و به آن نیز ترمه انگشت بافت اطلاق می‌شد. اما در ادامه چه اتفاقی براش افتاد؟
در جهت پیشرفت ترمه قدم‌های زیادی برداشته شد و بزرگ‌ترین آن‌ها توسط فردی به نام رضا ترک انجام گردید. وی بافت ترمه با ماکو و ابزار رو عملی کرد. این بار توسط دو نفر انجام می‌شد، اما خستگی و تولید اندک را از بین برد.

انواع ترمه

اگر قصد خرید ترمه از موزه ترمه یزد یا دیگر مراکز فروش صنایع‌دستی را دارید، به موارد زیر دقت کنید:
ترمه شال چارقدی: این نوع ترمه دارای ابعاد ۱٫۵ در ۱٫۵ متر است و برای روسری یا بقچه از آن استفاده می‌شود. این نوع ترمه هم با طرح لچک ترنجی بافته شده و هم نوع گل‌دار آن مرسوم است. برای هدیه انتخاب خوبی است.
ترمه شال راه راه: این ترمه در ۲ نوع تولید می‌شود. یکی شال راه راه پهن و شال راه راه باریک، که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند و هرکسی بسته به سلیقه خود یکی را انتخاب می‌کند.
ترمه شال کشمیری: ترمه با نقش بته‌جقه است که در یزد تولید می‌شود و احتمالاً به خاطر بازار داغ آن‌ها در کشمیر هند نیز به این نام معروف شده‌اند. شناخته‌شده‌ترین شال‌های کشمیری با نقوش بته‌جقه، شاخ گوزنی و درختی بافته می‌شوند . امکان خرید این ترمه در مراکز صنایع‌دستی یزد وجود دارد.
ترمه شال اتابکی: از نوع کشمیری است و از در بافت آن از پشم بسیار لطیف استفاده می‌گردد.
ترمه شال بندی: نقشه ترمه شال بندی، شبیه به لانه زنبور دارد و در داخل هر خانه یک گل یا یک بته بافته می‌شود.
ترمه شال محرمات: نوعی شال راه راه است که راه‌های آن پهناهای متفاوتی دارند.
ترمه شال زمردی: نوع اعلای شال کشمیری به شمار می‌رود و دارای زمینه‌ای نیلی‌رنگ است. این نوع ترمه با نقشه بته‌جقه و رنگ‌های بسیار زنده به‌خصوص رنگ سبز زمردی تولید می‌شود.
ترمه شال کرمان: ترمه‌های بافت کرمان هستند که انواع مختلفی دارند.
ترمه شال امیری: از انواع اعلای شال‌های کشمیری است که عموماً با نقش بته‌جقه و شاخ گوزنی بافته می‌شود.
ترمه شال یزدی: ترمه‌های بافت منطقه یزد هستند که با نقش راه راه یا گل‌های شاه عباسی بافته می‌شوند و ارزش بسیار زیادی دارند.


ترمه شال کمربندی: نوع دیگری از شال کشمیری که هندی‌ها آن را به‌صورت لباس ساری می‌پوشیدند. معمولاً در میان این شال‌ها طرح خاصی دیده نمی‌شود؛ اما در دو طرف آن‌ها بته‌های بزرگ با چند رج حاشیه دیده می‌شوند. طول این شال‌ها حدود ۲۷۵ و عرض آن‌ها حدود ۸۰ سانتی‌متر است.
ترمه شال رضوی: ظریف‌ترین و دقیق‌ترین شال کشمیری است که نقش بته‌های بزرگ در آن دیده می‌شود. این بته‌ها طوری طراحی می‌شوند که از زیر و روی یکدیگر عبور کنند. ظرافت تارها و تنوع رنگ‌ها نشان از آن دارد که این شال‌ها در قسمت‌های مختلف بافته و سپس به هم متصل می‌شوند؛ اما چنان مهارتی در جفت کردن ترمه‌ها به کار می‌رود که هیچ‌وقت متوجه نمی‌شوید که این شال یک تکه نبوده است.

چند نکته مهم

- داستان ترمه و عاشقان ترمه را در هشتگ #ترمه اینستاگرام دنبال کنید.
- اگر به موزه ترمه یزد رفتید، از موزه های یزد که در این شهر قرار دارند، نیز دیدن کنید.
- خرید ترمه یزد و صنایع‌دستی یزد، کمک به اقتصاد گردشگری است و حمایت از یک میراث بزرگی ایرانیان است.
- ترمه به دلیل تراکم زیاد پودهایش یک مقاومت نسبی مطلوب دارد و در مجموع پردوام‌تر از سایر پارچه‌ها است. اما نگهداری خوبی نیاز دارد که باید دقت شود.
- دقت داشته باشید که نور و رطوبت از بزرگ‌ترین عوامل آسیب‌زننده به این پارچه به شمار می‌روند و موجب رنگ‌پریدگی ترمه می‌شوند.
- نکته دیگری که باید مطلع باشید آن است که قسمت‌های سیاه ترمه، در برابر نور و حرارت حساس‌تر از بقیه قسمت‌ها هستند و به‌راحتی آن‌ها را جذب می‌کنند.
- اگر در مناطق خشک کشور زندگی می‌کنید، مطلع باشید که حشره بید نیز یکی از دشمنان ترمه است و این پارچه مانند همه پارچه‌های پشمی باید در برابر بیدزدگی محافظت شود.
- متداول‌ترین روش محافظت از ترمه استفاده از نفتالین است. معمولاً ترمه با آستری و یراق همراه است و شستن آن با آب به محصول آسیب می‌زند. از سوی دیگر دمای بالای آب و مواد شیمیایی موجود در مواد شوینده نیز مناسب ترمه نیست. بنابراین تنها راه برای شستشوی ترمه خشک‌شویی است.


سخن آخر
اگر با خرید بلیط هواپیما ارزان به این خطه محبوب کشورمان سفر و از این موزه دیدن کردید، نظرات و دیدگاه‌های خود را از طریق بخش کامنت در انتهای گفتار به اشتراک بگذارید. نظرات خود را درباره انواع و اقسام ترمه یزد نیز ما به اطلاع دهید.
لینک این گفتار را از طریق کانال‌ها و گروه‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی عضو هستید به اطلاع دوستان و آشنایان خود برسانید و در گروه‌های خانوادگی در واتساپ و تلگرام نیز به اشتراک بگذارید.
مجله گردشگری سفرمارکت را برای اطلاع از دیدنی‌ترین و جذاب‌ترین مقصدهای گردشگری استان یزد و سایر نقاط ایران و اقصی نقاط جهان دنبال کنید.