قلعه پرتغالی ها ؛ یادگار اولین روزهای استعمار در ایران

درباره قلعه پرتغالی ها

قلعه پرتغالی ها در جنوب ایران که در جزایر قشم و هرمز قرار دارند، یادگاری از اولین دوران استعمار در ایران هستند. پرتغالی ها یکی از اولین ملت هایی بودند که تحت نام «اکتشاف» شروع به سفر جنگی به کشورهای دیگر جهان کردند و با تصرف مناطق مختلف و ایجاد پایگاه های نظامی در آنها، قلمرو خود را گسترش دادند. هدف پرتغالی ها و پس از آنها اسپانیایی ها، انگلیسی ها، هلندی ها و دیگر کشورهای اروپایی بعدی از این اکتشاف که ما به آن استعمار می‌گوییم، به دست آوردن مناطق راهبردی و مهم از دید منابع طبیعی یا مسیرهای بازرگانی بوده است. پرتغال یکی از اولین کشورهایی بود که با تجهیز یک نیروی دریایی قدرتمند به مناطق بکر و دست نخورده بیرون اروپا حرکت کرد و از ضعف نظامی بومیان استفاده کرد و در آنها ساکن شد. از آمریکای جنوبی تا جنوب غربی آسیا، توسط نیروی دریایی پرتغال درنوردیده شد.

جنوب ایران و منطقه بسیار مهم خلیج فارس و تنگه هرمز هم از چشم دریانوردان پرتغالی دور نماند و پرتغالی ها چیزی در حدود یک قرن جزایر کلیدی خلیج فارس یعنی هرمز و قشم را در تصرف خود داشتند.
سرانجام در دوران صفویه، امامقلی خان فرمانده جنگی و والی بخش جنوبی ایران در دوران شاه عباس، با حمایت انگلیسی ها (که می‌خواستند رقیب قدیمی خود را از منطقه بیرون کنند) توانست نیروهای پرتغالی ها را از این مناطق بیرون براند. بندر کلیدی جنوب ایران که به نام بندر گمبرون نیز شناخته می‌شد، در همین دوران به بندرعباس تغییر نام داد.
اکنون آنچه از حضور پرتغالی ها در این مناطق به یادگار مانده است، تعدادی قلعه در جزایر جنوبی ایران در خلیج فارس است که به قلعه پرتغالی ها مشهور است.

قلعه پرتغالی ها قشم

قشم به عنوان بزرگترین جزیره ایران و یکی از بزرگترین جزایر جهان، یکی از نقاطی بود که پرتغالی ها با حضور در آن اقدام به ساخت قلعه و دژ نظامی کردند. قلعه پرتغالی ها قشم چهار ضلعی نامنظم است و در چهار گوشه خود دارای برج‌های دیده‌بانی به ارتفاع ۱۲ متر است. در درون این قلعه بخش‌های مختلف یک دژ نظامی مانند سربازخانه، انبار سلاح، مقر فرماندهی و اصطبل را می‌توان دید. همچنین کلیسایی در درون این قلعه ساخته شده است. جنس دیوارها و بدنه قلعه از سنگ های مرجانی و ملات است.

قلعه پرتغالی ها هرمز

جزیره هرمز دیگر جزیره کلیدی و راهبردی خلیج فارس است که پرتغالی ها برای کنترل هر چه بیشتر روی مسیرهای دریایی در ساحل آن قلعه‌ای را ساختند که به (Fort of Our Lady of the Conception) مشهور است. در نمای قلعه پرتغالی های هرمز از سنگ‌های آبی رنگ استفاده شده تا با آبی دریای پیرامون جزیره استتار شود. با توجه به رنگ سرخ خاک جزیره هرمز، بخش داخلی جزیره به رنگ سرخ است. کلیسای این قلعه که دارای ۶ ستون مدور سنگی است، توسط اهالی تبدیل به آب انبار شده است و هنوز هم در آن آب وجود دارد. چند توپ جنگی نیز در محوطه قلعه به جا مانده است. طبقات زیرین قلعه به دلیل رسوبات ساحلی، در زیر ماسه های سرخ رنگ ساحل هرمز مدفون شده است. اما از بالای قلعه و مقر فرماندهی، می‌توان تسلط چشمگیر آن بر روی جزیره و خلیج فارس را مشاهده کرد.

قلعه پرتغالی ها لارک

لارک دیگر جزیره خلیج فارس است که پرتغالی ها در آن دست به ساخت قلعه زدند. این قلعه از دیگر قلعه های پرتغالی ها در هرمز و قشم کوچکتر است و با ساروج، آجر و ملات ساخته شده است. استحکام این قلعه به اندازه ای بوده که تا مدت ها پس از خروج پرتغالی ها، از این قلعه به عنوان زندان یا پناهگاه استفاده می شده است.