آشنایی با بافت قدیمی بوشهر

همان‌طور که می‌دانید استان بوشهر از مناطق جنوبی ایران بوده و در حاشیه خلیج فارس واقع شده است. این استان به علت صادرات و واردات گسترده دریایی، وجود ذخایر نفت، کشاورزی و نخل داری، صنعت صیادی و موارد دیگر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و یک بندر شبه جزیره‌ای به شمار می‌رود. جالب است بدانید بوشهر پایتخت انرژی ایران لقب گرفته و از نظر گردشگران بسیاری که سالانه با تهیه بلیط هواپیما به این نقطه از ایران سفر می‌کنند یکی از زیباترین بندرهای جنوب کشور است. این بندر زیبا پر از جاذبه‌های دیدنی و تاریخی و همچنین سواحل بسیار زیبا است. در این بین منطقه‌ای وجود دارد که نام آن بافت قدیمی بوشهر است که هم از نظر گردشگری و هم میراث فرهنگی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
بافت قدیم بوشهر از نظر مکانی و جغرافیایی در بخش شمالی شبه جزیره بوشهر قرار گرفته است و از سه جهت شمال، شرق و غرب به دریا راه دارد. این منطقه از سمت جنوب به بافت جدید که مخلوطی از بافت قدیم و جدید است محدود می‌شود. خوب است بدانید بافت قدیمی بوشهر به عنوان گنجینه تاریخی این بندر به شمار رفته و دارای منحصر به فردترین بافت‌های شهری کشور است که در حال حاضر با مرمت بناها، بازسازی گذر گردشگری، بهبود فضا و توسعه مبلمان شهری، در مسیر احیا قرار گرفته است.
بافت قدیم بوشهر در فهرست آثار ملی که با شماره ثبت ۲۳۶۰ به ثبت رسیده‌ قدمتی چندین ساله و مربوط به دوره حکومت نادر شاه افشار دارد اما زمان شکوفایی آن به دوره حکومت قاجار بر می‌گردد. این را می‌توان از سبک خاص و منحصر به فرد معماری قجری، وجود مراکز مذهبی مانند مساجد، حسینیه و کلیسا، بازار، بناهای کنسول‌گری‌ کشورهای مختلف و کوچه‌های زیبای آن متوجه شد. در ادامه قصد داریم تا اطلاعات جامع‌تری درباره این بافت قدیمی در بوشهر را در اختیار شما قرار دهیم. اگر تصمیم دارید با تور گردشگری بوشهر همراه شوید این مقاله می تواند راهنمای خوبی برای انتخاب تور شما باشد.

تاریخچه بافت قدیمی بوشهر

این بافت تاریخی که به مساحت ۳۸ هکتار است شامل ۴ محله دهدشتی، کوتی، بهبهانی و شنبدی بوده که در شبه جزیره بوشهر قرار گرفته است. همان‌طور که گفته شد این بافت قدیمی از نادرترین و بی‌نظیرترین بافت‌هایی تاریخی کشور است که از نظر اقلیم ساخته شده‌؛ به صورتی که در کوچه‌های تنگ و باریک آن با یک وزش کوچک باد شاهد کوران هوا هستیم. از زیبایی‌های خیره کننده و دیدنی بافت قدیم بوشهر، می‌توان از بالکن‌های چوبی یا شناشیل نام برد که به طرز زیبایی از بدنه ساختمان‌ها بیرون زده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید خاصیت این شناشیل‌ها، ایجاد امکان دید از درون بالکن است.
این نما با ظاهر خاص خود، درون گرایی مسلمانان خانه را به رخ می‌کشد. طبق تحقیقات انجام شده شناشیل‌ها نمایی از خصوصیت معماری دوره عثمانی است. اگر بخواهیم بیشتر در مورد این بنا صحبت کنیم باید بگوییم که شناشیل‌ها به اندازه‌ای فضای خانه را مانند پنجره باز می‌کند و شبکه‌هایی که از جنس چوب هستند نسیم دریا را به فضای داخلی هدایت می‌کنند. البته این تکه چوب‌هایی که با نظم کنار هم چیده شده وظیفه سایه بانی و کاهش دما در فضای داخلی اتاق‌ها را نیز بر عهده دارند. ابعاد شناشیل از ۲ یا ۳ متر تا حدود ۲۰ متر، در تغییر است.

بخش‌های مختلف بافت قدیمی بوشهر

یکی از عناصر اصلی و کاربردی در بافت قدیم، پشت بام‌ها و جان پناه‌ها بوده‌ است. مردم معمولاً در شرایط آب و هوایی خاصی، به هنگام شب برای استراحت به پشت بام‌ها می‌رفتند و از هوای دل پذیر پشت بام لذت می‌بردند. همان‌طور که در پاراگراف‌های قبلی گفته شد تشکیل دهنده بافت قدیمی بوشهر؛ بهبهانی، شنبدی، دهدشتی و محله کوتی‌ها بوده‌اند که در این نوع محله بندی، قومیت هر فرد نقش اصلی را ایفا کرده است. نام‌ گذاری محله‌های آن با توجه به سکنه اولیه آن‌ها صورت گرفته است. به عبارتی؛ زمانی که هر طایفه و قومی قسمتی از شهر را برای زندگی خود برمی‌گزید اسم محله‌ها انتخاب می‌شد.
گفته می‌شود که قدمت‌ این بافت‌ تاریخی‌، به‌ دوره‌‌ حکومت‌ نادر شاه‌ افشار برمی‌ گردد. در آن زمان نادر شاه افشار با تأسیس‌ پایگاه‌ دریایی‌ نادرشاه‌ در خور بوشهر که در قسمت این بندر بوده و با نام خور نادری‌ شناخته می‌شده، بندر بوشهر از یک‌ روستای‌ کوچک‌ ماهیگیری‌ به‌ یک‌ بندر مهم‌ تبدیل‌ شد. پس از آن رونق‌ و آبادانی‌ این بندر رشد کرد و در دوره‌ زندیه‌ به‌ دلیل‌ مسافت کم‌ تا پایتخت‌ ایران‌ که شیراز بود، اهمیت‌ این‌ بندر افزایش یافت. شما می‌توانید با سفربه این بافت، با بخش مهمی از آداب و رسوم و فرهنگ مردم بوشهر آشنا شده و حتی بخشی از سوغات بوشهر را در همین منطقه تهیه کنید.

عناصر تشکیل دهنده بناها در بافت قدیم بوشهر

بافت تاریخی بوشهر با حدود ۳۸ هکتار وسعت، هزار خانه را در خود جای داده است که از این تعداد حدود ۴۰۰ بنا در محدوده بافت تاریخی قرار دارد. لازم به ذکر است که تاکنون ۹۰ عمارت نیز به ثبت ملی درآمده‌است. با سفر به بافت قدیمی بوشهر می‌توانید مواردی را مشاهده کنید کع مربوط به ۲۵۰ سال پیش است. خانه‌هایی که در این بافت وجود دارند از منحصر به فردترین و زیباترین بافت‌های مسکونی ایران به شمار می‌روند.
خوب است بدانید زمانی که بوشهر دروازه ورود ملل مختلف به ایران بشمار می رفت دوران شکوفایی آن در دوران حکومت قاجار بود. همان‌طور که گفته شد این بافت تاریخی با بناهای منحصر به فردی که شامل عمارت‌های زیبا مربوط به دو و نیم قرن پیش است یا ساختمان‌های کنسول‌گری‌ کشورهای مختلف که در جای جای این بندر وجود داشته و مراکز مذهبی مانند مساجد، حسینیه و کلیساها که همه نوع مذهبی را در برمی‌گرفته و حتی بازار قدیمی بوشهر و کوچه‌ های زیبا؛ به طوری است که هر بیننده‌ای با ورود به داخل بافت محو تماشای این نوع معماری می‌شود. بافت تاریخی بوشهر در ساحل خلیج فارس در راس مثلثی دارای تو رفتگی قرار گرفته است.

معماری هیلانی در بافت قدیمی بوشهر

بافت هیلانی به این معنی است که در هر ساختمان حیاط مرکزی وجود داشته و بنا باید در ۲ تا ۳ طبقه ساخته می‌شد؛ در فصل زمستان طبقه‌های پائین و در فصل تابستان طبقه‌های بالا بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفت. در معماری هیلانی مصالح بر اساس نوع اقلیم انتخاب می شود و به این ترتیب بنا را پایدارتر و نفوذ ناپذیرتر از قبل می‌کند. به علاوه در این بناهای تاریخی از سنگ‌های مرجانی نیز کمک گرفته شده تا دما را در خود نگه دارند. در این شرایط خانه‌ها در زمستان‌ها گرم و در تابستان‌ها خنک می‌ماند.
به غیر از عمارت دهدشتی که دارای تزئیناتی از جمله گچ بری‌های زیبا است؛ بیشتر بناهای بافت قدیم بوشهر تزئینات معماری خاصی ندارند و تنها تزئین استفاده شده در این بافت، شیشه‌های رنگی است که در سر در بناها استفاده شده و با شکست نور و جلوگیری از ورود گرما و همچنین دور کردن حشره‌ها از جمله موارد مفید در ساختمان به شمار می‌رود.

جاذبه‌های گردشگری بافت سنتی بوشهر

در بافت تاریخی بوشهر بناهایی با معماری‌های منحصر به ‌فرد دیده می‌شود که در سال‌ها قبل متعلق به افراد سرشناس و به نام بوده‌ است. خانه‌هایی که هم به عنوان محل زندگی و هم به عنوان کارخانه برای صاحبان خود ایفای نقش می‌کردند. این خانه‌ها در گذشته نماد زیبایی یک محله بوده‌اند، اما در حال حاضر به فضاهای آزاد شهری تبدیل شده‌اند. با ورود به بافت قدیمی بوشهر می‌توانید عمارت‌های زیبا مربوط به دو و نیم قرن پیش یا ساختمان‌های کنسول‌گری‌ کشورهای مختلف را ببینید. همچنین مراکز مذهبی مانند مساجد، حسینیه و کلیساها که همه نوع مذهبی را در برمی‌گرید را مشاهده کنید. در این بافت بازار قدیمی و برخی از مراکز خرید بوشهر با محصولات سنتی و کوچه‌ های زیبا نیز انتظار شما را می‌کشد.

رونق گردشگری با احیای بافت تاریخی

اگر با تهیه بلیط هواپیما بوشهر به این شهر سفر کردید حتما از بافت قدیمی این شهر دیدن کنید زیرا بدون شک یک بنای تاریخی در هر مکانی، نماد فیزیکی برای شناخت بهتر فرهنگ و آداب و رسوم غنی یک اقلیم و شهر به شمار می‌رود. در این بافت به علت وجود معماری اصیل بومی، عمارت‌ها و بناهای تاریخی متعدد و متنوع، دارای اصالت و قدمتی دیرینه در خطه جنوب کشور است.
متخصصان این حوزه بر این عقیده‌اند که زمانی که یک بافت تاریخی بتواند اصالت خود را حفظ کند، پیام‌هایی را چه از نظر اجتماعی و فرهنگی یا حتی از نظر تاریخی به گردشگران منتقل خواهد کرد. این پیامدها و ارزش‌ها در نهایت مخاطب را به فکر فرو می‌برد و در نتیجه باعث رشد نرخ گردشگر خواهد شد.

آدرس بافت قدیم بوشهر

استان بوشهر، شهرستان بوشهر، شمال غربی بندر بوشهر، محله‌‌‌‌های قدیم شهر (بافت قدیم)

دسترسی به بافت قدیمی بوشهر

اگر با تور گردشگری به این قسمت از شهر سفر کنید کارتان راحت است زیرا وظیفه مشایعت شما تا بافت قدیم بر عهده لیدر است. اما اگر به صورت شخصی به این شهر سفر کرده‌اید و می‌خواهید در میان مکان‌های دیدنی بوشهر از بافت قدیم آن نیز بازدید کنید باید با خودرو به سمت شمال غربی بوشهر حرکت کنید. در نزدیکی‌های این مکان پارک کرده و مشغول دیدن بافت و بناهای این منطقه از بوشهر شوید.