مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ نیاوران تهران

کاخ نیاوران واقع در میدان شهید باهنر تهران است که درون باغی از زمان قاجار تا به حال جا خوش کرده است. درختان سر به فلک کشیده و صدای پرندگان در این باغ برای بازدیدکنندگانی که در تهران رزرو اقامتگاه انجام می‌دهند و به بازدید از این خانه باغ چشم‌نواز می‌روند، بی‌نظیر هستند.

تاریخچه کاخ نیاوران

در زمان فتحعلی شاه قاجار این باغ در نی‌زار ساخته شد که به همین دلیل به نی‌آوران مشهور شد و در گذر زمان نیز نام نیاوران به خود گرفت. بعدا محمد شاه، بنای کوچکی در میان این باغ ساخت و سپس ناصرالدین شاه بنای با شکوه صاحبقرانیه را در آن بنا نهاد. محمدرضا پهلوی نیز بناهای کوچک باغ را تخریب کرد و کاخی مدرن برای سکونت خود احداث کرد و تا زمان خروج از ایران در همین بنا سکونت داشت و از کاخ صاحبقرانیه نیز به عنوان محل کار استفاده می‌کرد. کاخ نیاوران دارای طرحی ایرانی-اروپایی است که از دو طبقه و یک نیم طبقه تشکیل شده است.
فضای کاخ نیاوران ساده تر از کاخ‌های سلطنتی است؛ اما با این حال زیبایی‌های خاصی دارد. وسایل زندگی خانواده شاه نیز همچنان باقی مانده‌اند. سقف این کاخ طراحی بسیار جالبی دارد، به صورت بازشو است و هر زمان که می‌خواستند سقف را باز می‌کردند و آسمان را می‌دیدند. البته امروزه باز کردن سقف به شانس شما و اجازه مسئولین بستگی دارد تا سقف باز شود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی این کاخ توسط نیروهای انقلابی تسخیر شد و تا سال ۱۳۶۵ اجازه بازدید از کاخ داده شد، اما پس از مدتی در دی ماه ۱۳۸۲ با هدف مرمت درهای کاخ بسته شد و کارهایی مانند نقاشی بنا، مرمت گچ‌بری‌ها و آیینه کاری‌ها، تعویض سیستم‌های برق و کابل‌ها، تعمیر پوشش بام و عایق کاری و راه اندازی مجدد سقف متحرک، آسانسور، تعمیر سنگ فرش و پارکت، تجهیز مخزن و ایجاد دوربین مداربسته، مرمت مبلمان، پرده‌ها و دیوارکوب‌های پارچه ای و چندین مورد دیگر انجام گرفت و در نهایت در اسفند ماه ۱۳۸۸ مجددا علاقمندان تاریخ و فرهنگ ایرانی اجازه بازدید گرفتند و مورد استقبال بسیاری از افرادی که در تهران رزرو هتل انجام داده بودند و به بازدید از این کاخ زیبا رفته بودند قرار گرفت. همچنین در تاریخ ششم خرداد ماه سال ۱۳۷۷ نیز این کاخ به ثبت ملی رسیده است.

طراحی کاخ نیاوران

کاخ نیاوران که در گوشه شمال شرقی باغ نیاوران با جلوه ای از معماری ایرانی قرار گرفته و دارای دو طبقه و یک نیم طبقه است. طبقه اول بنا برای پذیرایی مهمانان و طبقه آخر برای اتاق خواب‌ها و فضاهای شخصی خانواده بوده و در میان این دو طبقه یک نیم طبقه برای فضای کاری و اتاق کوچکترین عضو خانواده پهلوی یعنی لیلا پهلوی وجود داشته است. معماری کاخ به عهده مهندس محسن فروغی بوده و توسط شرکت ماپ انجام شده است.
گچ‌بری استاد عبداللهی، آینه‌کاری استاد علی‌اصغر و هنر کاشی‌کاری استاد ابراهیم کاظم‌پور و ایلیا در بنای این کاخ خودنمایی می‌کنند. دکوراسیون و مبلمان داخلی نیز توسط یک گروه فرانسوی طراحی و اجرا شده است و مجموعه‌ای نفیس از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی و خارجی، ظروف چینی کارخانه‌های سور فرانسه و رزنتال آلمان، اشیای تزیینی و مجموعه فرش‌های نفیس ایرانی نیز در این کاخ به چشم می‌خورند.ستون‌های بلند در قسمت ورودی و کاشی کاری‌های نقاشی شده دارای ابهت خاصی هستند. از کنار ستون‌های بلند و کاشی کاری‌ها که رد شدید، کفپوش گرانیتی سیاه جلب توجه می‌کند. طبقه همکف سرسرای بزرگی است که فضایی با نورپردازی خاص دارد.

در دیوارها آینه‌های بزرگی وجود دارند که در واقع از اتصال آینه‌های کوچک ساخته شده اند. فضاهایی مانند سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق انتظار، راهروهای فرعی و تالار آبی نیز هرکدامشان شما را محو تماشا خواهند کرد. در ضلع جنوبی سرسرای همکف نیز اتاق پذیرایی با دکوراسیون خاص وجود دارد که محل استقبال از مهمانان بوده است. اتاق غذاخوری هم که در ضلع جنوب شرقی کاخ نیاوران واقع شده دارای تزیینات و وسایل خاصی است. اتاق نشیمن هم در طبقه همکف با نورپردازی خاص و دکوراسیون متفاوت بسیار دیدنی است.
سالن سینمای اختصاصی نیاوران نیز دارای سالن اصلی، اتاق آپارات، رختکن و اتاق صدا و پخش فیلم است. این قسمت برای مدت‌ها بازدید نداشت تا اینکه در شهریور ماه ۹۵ به روی عموم باز شد. تالار آبی نیز روبروی اتاق پذیرایی وجود دارد و محلی برای پذیرایی مهمانان دربار بوده که با چند پله از سطح همکف جدا شده است. این اتاق دارای یک آبنما و رنگ آبی دیوارها و پرده‌ها به نام تالار آبی مشهور ساخته است. ارتفاع سقف تالار، تزیینات گچبری سقف و دیوارها و لوسترهای کریستال بسیار زیبا هستند. نیم طبقه نیز در واقع طبقه وسط ساختمان کاخ است و شامل اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشی فرح دیبا و اتاق خواب لیلا و اتاق ندیمه او واقع شده اما فعلا امکان بازدید وجود ندارد. در آخرین طبقه هم فضاهای خصوصی خانواده قرار دارد. در فضای بیرونی اتاق‌ها و سرسرای این طبقه اشیای گرانبهایی وجود دارد. این طبقه شامل اتاق خواب‌ها، اتاق استراحت نیمروزی و اتاق ندیمه‌ها است.

راه دسترسی مجموعه کاخ نیاوران

برای رسیدن به مجموعه کاخ نیاوران از جاهای دیدنی تهران با استفاده از وسایل نقلیه عمومی چند راه وجود دارد:
می‌توانید با استفاده از مترو به تجریش بروید و از آنجا با تاکسی و اتوبوس به نیاوران بروید یا از طریق خط بی آر تی راه آهن-تجریش خودتان را به تجریش برسانید و با استفاده از وسایل نقلیه دیگر به نیاوران بروید. همچنین اکثر پایانه‌های تاکسیرانی به مقصد تجریش وجود دارند.

اطلاعات بازدید و تهیه بلیط ورودی

برای بازدید از این مجموعه می‌توانید همه روزه به جز ۱۴ خرداد، ۲۱ رمضان، تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۸ صفر، ۲۵ شوال مراجعه کنید. ساعات بازدید نیز در شش ماهه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر و در شش ماهه دوم سال از ۸ صبح تا ۵ عصر است. آخرین زمان نیز برای خرید بلیط ورودی یک ساعت قبل از اتمام زمان بازدید است تا زمانی برای بازدید داشته باشید. پرداخت هزینه ورودی برای همه رده‌های سنی اجباری است.
البته برای بعضی گروه‌ها تخفیف‌های بازدید در نظر گرفته شده است، فقط این گروه‌ها به جز روزهای پنج شنبه و جمعه و تعطیلات رسمی از تخفیف برخوردار می‌شوند: بلیط‌های نیم بها شامل؛ دانش آموزانی که از جانب مدارس برای بازدید می‌روند. آزادگان، جانبازان و خانواده شهدا با ارایه کارت شناسایی، دانشجویانی که با هماهنگی دانشگاه مربوطه مراجعه می‌کنند، بسیجیان با هماهنگی از طریق پایگاه‌های بسیج، بازنشسته به همراه یک نفر با ارایه کارت بازنشستگی، افراد تحت پوشش کمیته امداد با ارایه کارت شناسایی، افراد تحت پوشش بهزیستی با ارایه کارت شناسایی. بلیت رایگان نیز شامل راهنمایان تور با ارایه کارت معتبر راهنمایان گردشگری و کارمندان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
امکانات موجود در مجموعه نیاوران عبارتند از نیمکت‌هایی در محوطه، سرویس بهداشتی، نمازخانه، آبسردکن، کافه رستوران، فروشگاه صنایع دستی، دستگاه صدور اتوماتیک بلیت

جاهای دیدنی نزدیک به کاخ نیاوران

موزه خودروهای اختصاصی پهلوی: ۵۰۰ متر
کاخ صاحبقرانیه:۹۰۰ متر
موزه طبیعت و حيات ‌وحش ایران - دارآباد: ۱.۶
هیومن پارک: ۱.۸

هتل های نزدیک به کاخ نیاوران

هتل جاده ابریشم: ۱.۳ کیلومتر
هتل طوبی: ۱۱ کیلومتر
هتل استقلال: ۱۲.۴ کیلومتر
هتل دیاموند: ۹.۴ کیلومتر

رستوران های نزدیک به کاخ نیاوران

رستوران کسری: ۳۸۰ متر
رستوران مستوران: ۶۵۰ متر
رستوران نرگس: ۲.۲ کیلومتر
رستوران سرای اعلا: ۲.۳ کیلومتر