مسجد گوهرشاد مشهد؛ شاهکار هنری تیموریان

چرا باید از مسجد گوهرشاد مسجد بازدید کنیم؟

مسجد گوهرشاد در جنوب حرم مطهر علی بن موسی الرضا (ع) در شهر مشهد واقع شده‌ است. ظرافت و زیبایی در کاشی‌ کاری و معماری مسجد گوهرشاد این بنا را به یکی از بناهای باشکوه و باستانی عهد تیموری تبدیل کرده است. مسجد گوهرشاد مشهد جزو وسیع‌ترین مسجد های موجود در آستان قدس رضوی و همچنین کهن‌ترین صحن در حرم مطهر امام رضا (ع) مربوط به این مسجد است. نام گوهرشاد نیز در دو قسمت با کاشی معرق، یکی در بالای در ورودی ایوان و دیگری در کتیبه ایوان به یادگار مانده است. کافیست برای دیدن این مسجد با رزرو بلیط هواپیما به مشهد سفر کنید.

تاریخچه مسجد گوهرشاد

در سال ۸۱۸ هجری قمری، گوهرشاد دختر امیرغیاث الدین ترخان و همسر پادشاه شاهرخ تیموری دستور داد تا مسجدی در ضلع جنوبی حرم امام رضا ساخته شود. ساخت این بنا در سال ۸۲۱ هجری قمری به اتمام رسید. گوهر شاد از بانوان مشهور دوره تیموری بود که خدمات زیادی برای مردم در زمان حکومت همسرش کرده است و همواره از وی به نیکی یاد می شود، با بنای این مسجد نیز نامش تا همیشه ماندگار خواهد بود.

معماری مسجد گوهرشاد

معمار اصلی این بنا قوام الدین شیراز، یکی از معروف‌ترین معماران دوره تیموری بوده‌ است. این مسجد شاهکار معماری ایرانی در دوره ی تیموری است. شیوه معماری این مسجد به سبک معماری مساجد چهار ایوانی ایرانی با گنبد است. این مسجد از نظر ویژگی های معماری اسلامی در طراحی، اسلوب و خط و کاشی کاری های معرق، مقرنس و گچکاری با تزئینات هنری بی نظیر است. بنای مسجد شامل ۸ ایوان بزرگ و ۷ شبستان است. ایوان جنوبی، ایوان مقصوره نام دارد که بزرگترین ایوان است. ایوان شمالی، معروف به ایوان دار السیاده است. ایوان شرقی، ایوان اعتکاف و ایوان غربی، ایوان شیخ بهاء الدین نامگذاری شده اند. چهار ایوان این مسجد در صحن مربعی شکل قرار گرفته اند و در فواصل میانی ایوان ها نیز شبستانی های وسیعی به چشم می خورند. هنر ایرانی را می توانید در سراسر این بنا ببینید.
طاق های گنبدی شکل و مناره های زیبا این بنا را بی نظیر کرده است. مناره ‌های مسجد نیز به سبک مقرنس و معرق کاری عصر تیموری هستند. تمامی اضلاع مسجد با کاشی های معرق پوشیده شده است. در دیوار های مسجد نیز اسماء الله، آیات قرآن و احادیث قابل رویت هستند. با اینکه مسجد گوهرشاد در طول زمان بر اثر عوامل طیبعی و انسانی صدمات زیادی دیده است اما چندین بار مورد بازسازی قرار گرفته است. پس از انقلاب اسلامی نیز مرمت هایی صورت گرفته و مجموعه ای از آب نما و آب خوری در وسط صحن اضافه گردیده است. اگر دوست دارید علاوه بر زیارت از مکانی تاریخی دیدن کنید می‌توانید با خرید بلیط هواپیما مشهد از این مسجد دیدن کنید.

بخش های مختلف مسجد گوهرشاد

ایوان مقصوره: تاریخ بنای مسجد بر بروی کاشی معرق در این ایوان به چشم می خورد. محراب مسجد از جنس سنگ مرمر و گنبد مسجد نیز بر بالای این ایوان قرار دارد. تاریخ ساخت بنا بر کاشی معرق روی این کتیبه دیده می شود.
منبر صاحب الزمان: در جنوب ایوان مقصوره منبر بلندی مشهور به منبر صاحب‌الزمان است. این منبر در زمان قاجار از چوب گردو و گلابی ساخته شده است و هنر منبت کاری و قلم زنی بی نظیری دارد. ارتفاع این منبر از سطح زمین ۷٫۵ متر دارای ۱۴ پله است.
گنبد و مناره ها: گنبد با ۴۱ متر ارتفاع و با آجر لعاب‌دار و کتیبه‌ای به خط کوفی مزین شده است. گنبد مسجد گوهرشاد بر خلاف مساجد دیگر به صورت چهارگوش بر روی ایوانی مستطیل شکل احداث شده است. همچنین زیر نیم گنبد با گچ سفید پوشانده شده و زیر گنبد نقاشی کشیده شده است، تمام نمای بیرونی نیز با کاشی معرق مزین شده است.
مناره‌های زیبای این مسجد نیز هر کدام ارتفاع ۴۳ متری دارند و کتیبه‌هایی روی آن وجود دارد. مورد جالب توجه در مورد مناره‌ها این است که از روی زمین بنا شده‌اند و در کنار ایوان مقصوره بالا رفته‌اند.
شبستان ها: این شبستان‌ها به صورت قرینه هستند و در دوره‌های مختلف نام های گوناگونی داشته‌اند.

مشخصات ظاهری مسجد گوهرشاد

در حال حاضر مسجد هشت ورودی دارد. دو در از طرف ایوان مقصوره به صحن قدس منتهی می‌شود، دو در به بست شیخ بهایی و دیگری به راهروی رواق دارالولایه منتهی می شود. یک در به رواق امام خمینی و سه در به رواق دارالسیاده منتهی می شود. غرفه های دو طرف ایوان قبله کوچک و بزرگ هستند، با طاقی در وسط که کمی پهن‌تر از دو غرفه کناری است. مناره های مسجد گوهرشاد به شکل دوقلو در دو طرف ایوان مقصوره قرار گرفته‌اند. فضاهای بین ایوان‌ها را نیز شبستان‌ها پر کرده‌اند که خود تزیینات خاصی ندارند.

نحوه دسترسی به مسجد گوهرشاد

برای رسیدن به این مسجد تاریخی زیبا باید به حرم مطهر امام رضا بروید و از هر نقطه شهر مشهد می توانید توسط وسایل نقلیه عمومی یا تاکسی های شهری یا مترو خودتان را به حرم برسانید. اگر عاشق مکان‌های مذهبی و معماری خاص آن هستید، بلیط قطار قم مشهد را تهیه و خود را مهمان سفری جانانه کنید.

بهترین زمان، ساعت و هزینه مراجعه به مسجد گوهرشاد

همه روزه و در ۲۴ ساعت از شبانه روز در طی سال بدون پرداخت هزینه می توانید به این مسجد مراجعه کنید. برای بازدید از این مسجد حدودا به یک ساعت وقت نیاز دارید. برای رفتن به جاهای دیدنی مشهد بهترین فصل ها بهار و پاییز است، تا هم از لحاظ جمعیت خلوت تر باشد و هم آب و هوای مشهد معتدل باشد.

جاذبه های دیدنی نزدیک به مسجد گوهرشاد

آرامگاه نادرشاه افشار: ۳.۸ کیلومتر
باغ گیاه شناسی مشهد: ۵.۳ کیلومتر
پارک کوهسنگی: ۷.۳ کیلومتر
باغ ملک آباد: ۱۳ کیلومتر
هلیوم پارک مشهد: ۱۵ کیلومتر

رستوران های نزدیک به مسجد گوهرشاد

رستوران قصر الاماره: ۱.۳ کیلومتر
رستوران فیروزه: ۱.۵ کیلومتر
رستوران امید: ۱.۵ کیلومتر
رستوران الماس: ۱.۶ کیلومتر
رستوران زیتون: ۲ کیلومتر
رستوران لاله: ۳.۶ کیلومتر

هتل های نزدیک به مسجد گوهرشاد

هتل جواد: ۶۵۰ متر
هتل الماس: ۸۰۰ متر
هتل ایران مشهد: ۱ کیلومتر
هتل جواهر شرق: ۱.۵ کیلومتر
هتل زمزم: ۱.۸ کیلومتر
هتل مدینه الرضا: ۲ کیلومتر
هتل توس: ۲ کیلومتر