منارجنبان اصفهان کجاست؟ راهنمای بازدید و تصاویر جالب

پای سفر به اصفهان که به میان می‌آید، لیست بلند بالایی از جاهای دیدنی به ذهن خطور می‌کند. در واقع این کلان شهر معروف، گستره وسیعی از جاذبه‌های متنوعی را در خود جای داده‌است که در هر کدام آنها ردپایی از فرهنگ و هنر ایرانی نمایان است. به همین دلیل هم هست که این شهر نه تنها از دیدگاه گردشگران داخلی بلکه از نظر جهانگردانی که کشور ایران را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرده‌اند، یک مقصد گردشگری ایده‌آل و تمام عیار محسوب می‌شود.
از بناهای تاریخی ارزشمند نظیر میدان نقش جهان، عمارت چهلستون و کلیسای وانک در محله ارامنه اصفهان به نام جلفا گرفته، پل‌های با صفای سی و سه پل و خواجو که بر روی زاینده رود احداث شده‌اند گرفته تا جاذبه‌های طبیعی و تفریحی نظیر منطقه طبیعت‌گردی کوه صفه، مجموعه پارک ناژوان و باغ پرندگان اصفهان همه و همه از اصفهان یک مقصد گردشگری غنی و دوست داشتنی ساخته است که لقب شهر نصف جهان را برازنده آن کرده است. در این بین منارجنبان اصفهان نیز به عنوان یکی از نقاط جذاب گردشگری شهر همواره مورد توجه گردشگران زیادی بوده‌است.

این جاذبه در عین سادگی ظاهری خود و برخلاف مابقی جاهای دیدنی شهر از ویژگی‌های متمایزی برخوردار است که با مشاهده آن منجر به حیرت گردشگران می‌شود. از همین رو در میان جاهای گردشگری اصفهان، از آن به عنوان یک جاذبه شگفت انگیز و تعجب آور یاد می‌شود. موضوع مطلب حاضر نیز به این جاذبه گردشگری جالب و متفاوت اختصاص داده شده‌است تا آن دسته از افرادی که با خرید بلیط هواپیما اصفهان خود را مهیای یک سفر دلچسب کرده‌اند، بعد از آشنایی با این جاذبه، بازدید از آن را در لیست بایدهای سفر خود بگذارند.

معرفی منارجنبان

هرچند بیشتر گردشگران با شنیدن نام منارجنبان بلافاصله به یاد شهر چشم نواز اصفهان می‌افتند، اندازد، اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید منارجنبان اصفهان تنها یکی از نمونه‌های منارجنبان است و سازه های بسیاری در شهرهای مختلف ایران و حتی شهرهای دیگر جهان وجود دارند که به آنها منارجنبان گفته می‌شود. برای درک بهتر این موضوع لازم است ابتدا بگوییم منظور از منارجنبان چیست. بطور کلی همانطور که از اسم آن پیدا است منارجنبان یک سازه ساختمانی است که ویژگی اصلی آن وجود وجود دو مناره بصورت متحرک است. به بیان ساده‌تر منارجنبان متشکل از یک سازه مناره دار است و بارزه مشخص آن نیز همان تکان خوردن همزمان مناره‌ها است. بطوری که وقتی یک مناره را تکان بدهند، مناره دیگر نیز شروع به تکان خوردن می‌کند. این ویژگی منحصر به فرد باعث شده‌است تا صاحب‌نظران در حوزه معماری، سازه منارجنبان را در زمره شاهکارهای معماری قرار دهند. نمونه‌های خارجی این سازه خارق العاده را می‌توان در کشورهای عربستان و عراق دید و آنطور که مشخص است ساخت چنین سازه‌ای متعلق به فرهنگ اسلامی است. منارجنبان قطعا یکی از جاهای دیدنی اصفهان است.

از نمونه‌های داخلی منارجنبان به جز شهر اصفهان می‌توان به منارجنبان خرانق اشاره کرد. این سازه در یکی از روستاهای شهر اردکان یزد به نام روستای خرانق ساخته شده‌است و در دوران سلجوقیان بنا شده‌است. گفتنی است منارجنبان خرانق به واسطه تمام خشتی بودنش دارای شهرت جهانی است و در نوع خود بی‌همتا است. علاوه بر آن در مسجد جامع نیشابور واقع در شهر کهن نیز منارهایی وجود دارند که درست همانند منارجنبان دارای ویژگی معماری متحرک هستند از این رو آنها را نیز می‌توان از نمونه‌های منارجنبان‌های ایرانی دانست.

تاریخچه منارجنبان اصفهان

آنطور که در منابع تاریخی آمده است، منارجنبان اصفهان بطور کلی در زمان حکمرانی محمد خدابنده اولجایتو بنا شده‌است. با این حال اطلاع دقیقی از سازنده یا سازندگان اصلی منارجنبان اصفهان در دسترس نیست، اما با بررسی‌هایی که در بخش‌های مختلفی از ظاهر بنا به عمل آمده است می‌توان دوره زمانی مربوط به ساخت هر قسمت را نیز مشخص کرد. در بخشی از این بنا آرامگاه زاهد معروف و محبوبی به نام عمو عبدالله بن محمود صقلایی وجود دارد که بر روی سنگ قبر آن سال ۷۱۶ به عنوان سال فوت حک شده‌است که می‌توان نشانگر پیشینه تاریخی کل بنا باشد. در مجموع می‌توان گفت پیشینه تاریخی کل بنا مربوط به دوران ایلخانی است اما ساخت مناره‌ها و برخی تزئینات ظاهری بر روی ساختمان بنا به دوران صفوی باز می‌گردد.

در واقع می‌توان گفت بنای اصلی در دوره‌های پیشین احداث شده‌است و رفته رفته در دوره‌های بعدی بخش‌های مختلف از جمله مناره‌ها به آن افزوده شده‌اند. گفتنی است علاوه بر سبک معماری خارق العاده، یکی از دلایل شگفت‌انگیز بودن منارجنبان اصفهان را می‌توان مربوط به پیشینه تاریخی ساخت آن دانست. به عبارت ساده‌تر، شاید ساخت چنین سازه‌ای با توجه به پیشرفت حوزه معماری و بکارگیری تکنولوژی‌های مدرن برای اجرایی کردن ایده‌های خلاق در ساخت یک بنا، در قرن حاضر آنقدرها هم موجب تعجب نشود؛ اما باید توجه داشت آنچه که منارجنبان را از منظر معماری به سازه‌ای تعجب برانگیز تبدیل کرده‌است، آن است که سازندگان این بنا در دوره‌ای از تاریخ زندگی کرده‌اند که خبری از معماری‌های پیچیده و ایده‌های خلاقانه معماری نبوده‌است.

معماری منارجنبان اصفهان

در میان اماکن تاریخی شهر اصفهان، بناها و ساختمان‌های بسیاری وجود دارند که هر یک از منظر معماری در نوع خود بی‌نظیر هستند، با این حال به جرات می‌توان گفت معماری منارجنبان به‌گونه‌ای متمایز است که نمونه دیگر آن را در میان مابقی بناهای تاریخی این شهر فرهنگی نمی‌توان پیدا کرد. همانطور که قبلا هم اشاره شد حتی نمونه‌های این بنا در شهرهای دیگر کشورمان و در دنیا انگشت شمار هستند؛ از این رو وجه تمایز این بنا سبک خاص معماری آن است. روشن است که بارزترین و مهم‌ترین ویژگی معماری این بنا مربوط به مناره‌های آن و حرکت همزمان آنها و حتی کل بنا به هنگام به حرکت در آوردن یکی از این مناره‌ها است.

گذشته از شگفت‌انگیز بودن این بخش از این سازه مشهور، تزئیناتی که در ظاهر بنا بکار رفته‌است نیز چشم‌نواز و هنرمندانه است. بر روی بدنه بیرونی مناره‌ها کاشی‌کاری‌هایی با رنگ‌های فیروزه‌ای، سفید و سیاه انجام شده‌است که زیبایی خاصی به ظاهر ساده منارهای خشتی داده‌است. طرح‌های سنتی چند ضلعی و نقش ستاره چهار پر به زیبایی بر روی مناره‌های سازه طراحی شده‌اند. در قسمت ایوان که از مصالح آجر ساخته شده‌است و مکانی به عنوان مقبره عارف نامی در زمان ایلخانان تعبیه شده‌است. در این قسمت نیز یک سنگ قبر سفید مرمری بنا شده‌است که آیات قرآنی دور تا دور آن نقش بسته است.

دلیل ساخت منارجنبان اصفهان

هرچند منارجنبان اصفهان به عنوان یک بنای تاریخی ارزشمند و همچنین یک جاذبه گردشگری محبوب به شمار می‌رود؛ اما با در نظر گرفتن کاربری بناهای تاریخی که در منابع تاریخی ذکر می‌شود، شاید این سوال در ذهن شما هم به وجود آمده باشد که هدف از ساخت چنین بنایی با این ویژگی‌ها چه می‌تواند باشد. در جواب به این سوال باید گفت که علت ساخت مناره‌های لرزان برای این بنا هنوز هم نامعلوم است. با این حال با توجه به زمان ساخت بخش‌های مختلف این بنای عجیب می‌توان نظریاتی درباره انگیزه ساخت آن مطرح کرد.

از آنجا که کارشناسان می‌گویند در ساخت این بنا ابتدا ایوان احداث شده‌است و در دوره‌های پس از آن مناره‌ها ساخته شده‌اند؛ می‌توان چنین نتیجه گرفت در هدف اولیه از ساخت منارجنبان احتمالا ساخت یک عمارت از نوع عمارت‌های تک ایوانی بوده‌است. با در نظر گرفتن مناره‌هایی که بعد از آن به بخش اصلی بنا افزوده شدند، می‌توان هدف سازندگان را بیشتر به جنبه‌های ظاهری و بکارگیری خلاقیت و نوآوری در حوزه معماری بناها مرتبط دانست.

علت لرزش منارجنبان اصفهان

بی‌شک هر کسی که فقط کمی با منارجنبان اصفهان آشنا باشد، می‌داند که تمامی شگفتی این بنا به لرزش مناره‌های آن مربوط می‌شود اما دانستن این که علت ایجاد این لرزش آن هم در یک سازه ساختمانی چه می‌تواند باشد از آن هم شگفت‌انگیزتر است. جالب است که بدانید علیرغم تلاش‌های بسیار برای کشف راز حرکت این بنا، علت لرزش مناره‌ها تا به امروز همچنان یک موضوع چالش برانگیز است که هنوز هم بطور دقیق و واضح جوابی برای آن پیدا نشده‌است و همین امر هم به جذابیت این بنا افزوده‌است و به طریقی جنبه سحرآمیز به آن داده است. با این حال لازم به ذکر است که کارشناسان بسیاری سعی کرده‌اند تا با بررسی نحوه عملکرد لرزش این بنا و مرتبط کردن آن با قوانین علوم مختلف دلایل متعددی در توجیه لرزش منارجنبان اصفهان مطرح کنند.

یکی از قوی‌ترین دلایلی که در این زمینه مطرح شده‌است مربوط به نظریه‌ای است که چگونگی ایجاد لرزش در بخش‌های مختلف این بنا از مناره‌ها تا ساختمان و مقبره را به قانون رزونانس مرتبط می‌داند. منظور از رزونانس همان قانون تشدید است به این معنا که بر اساس این نظریه فیزیک اگر دو رشته نخ متصل که در دو طرف خود وزن و ارتفاع یکسانی دارند را در نظر بگیریم، با تکان خوردن یکی از آنها بطور حتم دیگری نیز دچار لرزش خواهد شد، با در نظر گرفتن این مثال چنین گفته می شود که دو مناره بنا نیز درست همانند این دو رشته طناب عمل می‌کنند.

علت خراب نشدن منارجنبان اصفهان

یکی از تعجب برانگیزترین و شگفت‌آورترین نکاتی که درباره منارجنبان اصفهان وجود دارد این است که علیرغم لرزش مناره‌ها و کل بنا آن هم در طول چندین قرن، بنا همواره استوار و پا برجا باقی مانده‌است و در هیچ دوره‌ای با تکان مناره‌ها بنا فرو نریخته است. در توضیح این امر باید به یکی از ویژگی‌های معماری بنا اشاره کرد و آن هم ایجاد فضاها و در حقیقت شیارهای خالی در میان دیواره‌های بنا است که این امکان را فراهم کرده‌است تا در هنگام لرزش بنا فضا برای جا به جایی فراهم باشد و در نتیجه از ریزش آن جلوگیری شود. هرچند استحکام بالای بنای منارجنبان اصفهان همواره مورد تحسین است اما در اوایل دهه ۱۳۹۰ و در تعطیلات نوروز با توجه به سیل عظیمی از بازدیدکنندگان که برای تماشای حرکت مناره‌ها به این بنا مراجعه کرده بودند و در نتیجه بر اثر لرزش مداوم بنا، بخش‌هایی از آن دچار آسیب شد.

از این رو به تصمیم مسئولان سازمان میراث و فرهنگی و جهت پیشگیری از تخریب بیشتر این بنای تاریخی، برنامه تکان دادن مناره‌ها بطور مقطعی متوقف شد. پس از آنکه فرایند مرمت و بازسازی بنا به اتمام رسید و با توجه به اعتراض شدید گردشگران مبنی بر از حرکت ایستادن مناره‌ها، سرانجام مسئولان تصمیم گرفتند تا با حرکت دادن مناره‌ها بصورت کنترل شده هم به گردشگران این امکان را بدهند تا از تماشای این پدیده معماری لذت ببرند و هم از تخریب احتمالی آن پیشگیری کنند. بنابراین امروزه منارجنبان اصفهان در طول روز صرفا در بازه‌ زمانی مشخصی به حرکت در می‌آید و وظیفه حرکت دادن مناره‌ها نیز برخلاف گذشته صرفا بر عهده افراد مسئول و آگاه است.

دیدنی‌ های نزدیک به منارجنبان اصفهان

اگر چه منارجنبان کمی دورتر از مرکز شهر اصفهان و در ناحیه غرب آن قرار گرفته‌است اما با توجه به متمایز بودن ساختار پیچیده آن نزد گردشگران تور اصفهان محبوبیت زیادی دارد. بنابراین اطلاع از این موضوع که در هنگام بازدید از این جاذبه تاریخی، از چه جاذبه‌های دیگری در اطراف آن می‌توان دیدن کرد نیز اهمیت زیادی دارد؛ زیرا با شناسایی آنها می‌توان حداکثر استفاده را از زمان برد و در حین بازدید از این بنا از چند جاذبه دیگر نیز دیدن کرد. همانطور که می‌دانید منارجنبان در خیابان آتشگاه واقع شده‌است و در این خیابان یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی مهم شهر به نام کوه آتشگاه اصفهان قرار گرفته‌است که نباید از دیدن آن غافل شد.

این جاذبه شامل یک محوطه تاریخی وسیع است که بر روی تپه قرار گرفته‌است. برای بالا رفتن از کوه نیاز است تا کمی کوه‌پیمایی انجام شود و از این رو اگر اهل کوه‌پیمایی و طبیعت‌گردی باشید قطعا از رفتن به آن پشیمان نخواهید شد. با قرارگرفتن بر روی این کوه می‌توان چشم‌انداز وسیع و کاملی از مناظر کل شهر بدست آورد. علاوه بر آن یکی از هفت آتشکده مهم دوران ساسانی به نام آتشکده اصفهان نیز در این محوطه باستانی قرار گرفته‌است که قدمت آن به قرن ششم قبل از میلاد برمی‌گردد. لازم به ذکر است که گردشگران علاقمند به بازدید از این بنای باشکوه تاریخی می‌توانند از ساعت ۹ صبح تا ساعت ۱۷ بعد از ظهر با تهیه بلیط ورودی از آن دیدن کنند. افزون بر این دو جاذبه دیگر با نام مجموعه پارک ناژوان و باغ پرندگان اصفهان نیز در فاصله کمی از منارجنبان قرار دارند که بازدید از آنها هم توصیه می‌شود.