جاهای دیدنی گلپایگان؛ جستجوی ردپای تمدن و تاریخ در شهر چهار اقلیم

فلات مرکزی ایران، از دیرباز، محل زندگی اقوام مختلفی بوده است. مردمانی سخت‌کوش که از سختی‌های زندگی در مناطقی با هوای سخت که یا بسیار گرم یا بسیار سرد است، ناامید نشدند و به زندگی با طبیعت خشن خو کرده‌اند. گلپایگان، به عنوان یک شهر در استان اصفهان، مانند پیدا کردن گل سرخی در کوهستانی زیبا است. شاید از همین رو است که به آن «گل‌پایگان» گفته می‌شود. قلعه گل‌ها. با ما به گلپایگان سفر کنید و تماشای جاهای دیدنی گلپایگان را از دست ندهید.

گلپایگان کجاست؟

طبق تقسیمات کشوری، گلپایگان یکی از شهرستان‌های استان اصفهان محسوب می‌شود. این شهر از شمال به خمین، از غرب به کوه‌های بختیاری و الیگودرز، از جنوب به خوانسار و از طرف مشرق به میمه و از جنوب شرق به نجف‌آباد می‌رسد. اگر قصد داشته باشید از اصفهان به این شهر بروید، باید ۱۸۰ کیلومتر را طی کنید. گلپایگان از آب‌وهوای کوهستانی سرد و خشک برخوردار است. قرار گرفتن در دامنه‌های رشته‌کوه زاگرس، باعث شده تا این شهر زمستان‌های بسیار سرد همراه با پوشش برف را تجربه کند و در تابستان‌ها هم به اندازه شهرهای کویری گرم نباشد. گلپایگان افزون بر اینکه به گل‌های سرخش شناخته شده است، به خاطر منظره زیبای لاله‌ها در بهار نیز شهرت دارد. تصویر انواع گل‌های قرمز رنگ در سبزی طبیعت، از جمله جاذبه‌های این شهر است. گلپایگان با توجه به طبیعتی که دارد، به پایتخت لبنیات معروف است و مردم برای چشیدن کباب‌های خوشمزه گلپایگانی با رزرو بلیط هواپیما ارزان به این شهر سفر می‌کنند. به مانند بیشتر شهرهای اصفهان، فرش‌بافی در گلپایگان نیز جایگاه ویژه‌ای دارد و فرش‌های گلپایگانی پرطرفدار هستند. جز فرش، کنده‌کاری روی چوب یا منبت‌کاری نیز در این شهر رواج دارد.

تاریخچه

ایران کشوری باستانی است و اغلب شهرهای آن قدمتی بسیار طولانی دارند. گلپایگان از جمله شهرهایی است که بر اساس مستندات تاریخی، بنای آن از دوران پارینه‌سنگی وجود داشت و بشر خیلی زود تصمیم گرفت در این ناحیه سکنی گزیند. حمدالله مستوفی، نویسنده و جغرافی‌دان بزرگ ایرانی، درباره گلپایگان چنین نظری داشت که این شهر مربوط به سلسله کیانی است و به خواسته دختر بهمن -پسر اسفندیار کیانی- ساخته شد و در ابتدا «سمره» نام گرفت. همای، دختر بهمن، شخصیت مهمی در تاریخ است که روایت‌های مختلفی درباره او به ثبت رسیده است؛ اما چیزی که تمام مورخین بر آن اتفاق نظر دارند، این است که همای چهرآزاد سی سال پادشاهی بر ایران نمود و از بناهای به جامانده از او شهر چهرازادگان است که آن را معرب کردند و جرفاذقان نام نهادند و امروزه گلپایگان می‌خوانند. پس از اسلام، این شهر در دوران سلجوقی میزانی از جایگاه خود را به عنوان یک شهر مهم در ناحیه عراق عجم تثبیت کرد. هرچند بعدها رو به افول گذاشت اما سپس در دوران صفویه، مجدداً به دوران اوج خود بازگشت. مردم گلپایگان به زبان فارسی با لهجه گلپایگانی صحبت می‌کنند، این لهجه آمیزه‌ای از کلمات فارسی، ترکی، لری و بختیاری است.

بهترین مکان‌های دیدنی گلپایگان

گلپایگان شهری تاریخی است. چه از دوران پیش از اسلام و چه پس از اسلام، بناهایی به جامانده که باعث هر چه جذاب‌تر شدن این شهر گشته است. جز بناهای تاریخی، این شهر از پارک‌های زیبایی نیز بهره می‌برد. روستاهایی خوش آب‌وهوایی که در نزدیکی شهر هستند نیز از جمله بهترین مکان‌ها برای تفریح و گذران اوقات فراغت محسوب می‌شوند.

سنگ نگاره‌های تیمره

همان‌طور که اشاره کردیم، براساس مشاهدات و مستندات حاصل از کاوش‌های باستان‌شناسان و کشف اشیایی مانند چماق و تیر و کمان و کمند، تاریخ گلپایگان را مربوط به دوران پارینه سنگی می‌دانند. سنگ‌نگاره‌های تیمره نیز هزاران سال قدمت دارند و قدمت آن‌ها به احتمال زیاد به دوران پارینه سنگی، قبل از کشف فلز می‌رسد. تیمره نام قدیمی منطقه‌ای میان سه استان مرکزی، اصفهان و لرستان ایران است. مهم‌ترین و بیشترین سنگ‌نگاره‌های این بخش، در شهرستان خمین و شهرستان گلپایگان قرار دارد. سنگ‌نگاره‌های تیمره، از زیباترین مجموعه سنگ‌نگاره‌های ایران هستند. انسان نخستین، بر روی این سنگ‌ها نقش‌هایی از زندگی روزمره خود را برجای گذاشت و با این کار که احتمالاً از سر تفنن انجام می‌داد، اطلاعات بسیار مهمی را تقدیم مورخان کرد. علاوه بر نقاشی، از دورانی که خط اختراع شد، نوشته‌هایی نیز بر روی این سنگ‌ها به زبان‌های ایلامی، پهلوی، کوفی، کلیمی و عربی و خط فارسی وجود دارد.

مناره آجری سلجوقی

از جمله بناهای به‌جامانده از دوران سلجوقی که حتی از زلزله‌ی وحشتناکی که در ۷۰۰ سال پیش شهر را ویران کرد، جان سالم به در برد، مناره گلپایگان است. این مناره از جمله بلندترین مناره‌های قرن پنجم هجری قمری است و طبق الگوی سازه‌های قرون اولیه اسلامی، از گل و خشت برای ساخت آن استفاده شده است. برای ورود به مناره گلپایگان، می‌توان از طریق دو راه پله که به‌صورت دورانی ۶۴ پله دارد و دو در برای آن تعبیه شده است، اقدام کرد. یک کتیبه آجری نیز در مناره وجود دارد که آیه‌هایی از قرآن را به خط کوفی به نمایش می‌گذارد. این بنا در سال ۱۳۱۷ مرمت شد و در خرداد ۱۳۱۵، جزو آثار ملی ایران به ثبت رسید.

ارگ تاریخی گوگد

ازجمله بناهای خشت و گلی ایران ارگ گوگد است که در شهر گلپایگان قرار دارد. پس از ارگ بم که مهم‌ترین ارگ خشتی ایران محسوب می‌شود، ارگ گوگد بزرگ‌ترین بنای خشتی ایران است. این بنا تاریخ معاصرتری دارد و به‌ نظر مربوط به چهارصد سال پیش است. هرچند سند مکتوبی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. تنها یک سند از سده ۱۲۰۰ شمسی وجود دارد که نشان می‌دهد نصف بنای ارگ را، علیخان بختیاری، فرزند سردار بی بی مریم، به عنوان مهریه به همسرش بخشیده است. این بنا از چهار برج مدور بهره می‌برد و ساختار آن به‌گونه‌ای است که بیشتر به عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار می‌گرفت. در سال‌های اخیر، تلاش شد تا با بازسازی ارگ، به‌صورت مهمانسرایی زیبا، با امکانات رفاهی و نیز سالن نمایش، رستوران، مکان‌های تاریخی و تفریحی و نمایشگاه صنایع دستی، رونقی دوباره بیابد.

بازار چار سوق

به مانند دیگر شهرهای تاریخی ایران، بازار نقش مهمی در زندگی مردم شهر گلپایگان داشته است. بازار سنتی گلپایگان نیز که ساختاری طبق الگوی سایر بازارهای تاریخی دارد، دارای دهانه‌ای با وسعت بسیار و طاق بندی و سقف ضربی آجری است. این نوع معماری، بیانگر معماری ساختمان‌های دوران سلجوقی است. بازار چهارسوق از بخش‌هایی همچون بازار مسگرها، بازار اصلی، بازار گیوه‌دوزان، بازار کوزه‌گرها، بازار فرش‌فروشان و بازارهای متعدد دیگری به همراه چندین پاساژ تشکیل می‌شود.

کوه الوند

اگر اهل طبیعت گردی و کوهنوردی هستید و به گلپایگان سفر کردید، صعود به کوه الوند را از دست ندهید. برای سعود به کوه الوند باید به سمت شمال غربی شهر بروید. کوه از این سمت به سمت جنوب ‌شرقی کشیده می‌شود و ارتفاع بلندترین نقطه آن به ۳۱۱۱ متر می‌رسد. مسیر چندان سختی ندارد و می‌توانید به راحتی به کوهنوردی بپردازید. کوه الوند گلپایگان در بین محلی‌ها به نام «کلنگ سیاه» شناخته می‌شود.

مسجد جامع گلپایگان

گلپایگان در دوران سلجوقی اهمیت بسیار زیادی داشت. تا جایی که بیشتر یادگاری‌های تاریخی برجای مانده، به این دوران بازمی‌گردد. از مساجد مهم تاریخی دوران سلجوقی، مسجد جامع گلپایگان است. با توجه به کاوش تاریخ‌نگاران و با خواندن کتیبه‌های موجود در مسجد، تاریخ ساخت آن را بین ۴۹۸ تا ۵۱۲ هجری، در دوران حکومت ابوشجاع محمدبن ملکشاه سلجوقی می‌دانند. مسجد جامع گلپایگان به دستور ابونصر ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بابا عبدالملک ساخته شده و نام این شخص در دو جای مسجد، یکی در کتیبه دور گنبد و دیگری در حاشیه محراب درج شده ‌است. کتیبه‌های این مسجد از لحاظ سندیت و زیبایی، بسیار مهم هستند. صحن مسجد نیز از هشتی‌ها، حجره‌ها و رواق‌ها و یک حوض تشکیل شده است.

روستای کوچری

جز آثار تاریخی، گلپایگان مکان‌هایی برای تفریح و سرگرمی نیز دارد. از جمله مناطق معروف گردشگری گلپایگان، روستای کوچری است. مهم‌ترین دلیلی که شما را به خرید بلیط هواپیما و سفر به این منطقه ترغیب می‌کند، طبیعت زیبا و هوای خوش گلپایگان است. رودخانه گلپایگان که از ارتفاعات زاگرس سرچشمه می‌گیرد و از میانه روستا می‌گذرد، زیبایی و جذابیت دوچندانی به منطقه بخشیده است. در قسمت بالایی روستا، اولین سد خاکی ایران که سد گلپایگان نام دارد، قرار گرفته است. در اطراف سد نیز دریاچه‌ای ایجاد شده که محیط را برای گردشگران مطبوع‌تر کرده است. این دریاچه در اطراف روستای اختوان قرار دارد. وجود ویلاهای رنگی در روستای کوچری نیز باعث شده تا از لحاظ بصری، جلوه زیبایی پیدا کند. این منطقه، به‌ویژه در تابستان، یکی از بهترین گزینه‌ها برای سفر محسوب می‌شود.

پارک جنگلی گلپایگان

در مسیر بین گلپایگان و خوانسار، یک پارک جنگلی بسیار زیبا وجود دارد که از بهترین مکان‌ها برای تفریح و سرگرمی در این شهرستان به شمار می‌آید. پارک جنگلی گلپایگان از یک آبشار مصنوعی که آب آن از ارتفاعات کوهی که در این پارک جنگلی قرار دارد، جاری می‌شود، برخوردار است. جریان این آب باعث شده تا آب‌وهوا به شکل مطبوع‌تری درآید. منظره پارک در فصول مختلف، جذابیت‌های متفاوتی دارد. شما می‌توانید بهارهای سرسبز و خرم، تابستان‌های زیبا، پاییزهای نارنجی و زمستان‌های سفیدپوش این پارک را ببینید و غرق لذت شوید.

در پایان
جاهای دیدنی گلپایگان بیشتر از چیزی هستند که ما به آن اشاره کردیم. این شهرستان یکی از بهترین گزینه‌های شما برای سفر تابستانی محسوب می‌شود. هرچند شاید بتوان گفت بهترین زمان سفر به گلپایگان در بهار و به‌ خصوص اردیبهشت ماه است. هوای مطبوع و طبیعت زیبای شهر، غذاهای خوشمزه مثل کباب گلپایگانی، لبنیات و مواد غذایی تازه و خوشمزه، صنایع دستی زیبا مثل آثار منبت‌کاری و قالی‌های خوش طرح و رنگ که در بازار سنتی گلپایگان و دیگر جاهای شهر یافت می‌شوند، دلایلی هستند که گردشگران را به سمت این شهر می‌کشاند. برای سفر به گلپایگان هم با خودروی شخصی و اتوبوس می‌توانید اقدام کنید و هم با خرید بلیط هواپیما اصفهان می‌توانید به این شهر برسید.