صنایع دستی بوشهر

صنایع دستی بوشهر

بوشهر یکی از شهرهای بندری ایران است که در جنوب غربی کشور و در سواحل نیلگون خلیج فارس واقع شده‌است. این شهر را در گذشته با نام‌های لیان، رام اردشیر، ریشهر و ... نیز می‌شناختند. بوشهر جاذبه‌های گردشگری و دیدنی بسیار زیادی دارد. به همین دلیل سالیانه گردشگران زیادی از سراسر ایران به این شهر سفر می‌کنند. بهترین راه برای رسیدن به بوشهر، خرید بلیط هواپیما و استفاده از این نوع وسیله نقلیه است.


بوشهر قدمت زیادی دارد و به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. زیباترین سواحل، نخلستان‌های پهناور و دیدنی‌ترین دریا به بوشهر نسبت داده می‌شود. علاوه‌بر این، آثار تاریخی ارزشمندی از دوره ساسانیان به جای مانده که همواره مورد توجه مسافران قرار می‌گیرد.
بوشهر دارای صنایع دستی گوناگونی است که مسافران آن‌ها را به عنوان سوغاتی برای دوستان و آشنایان شهر خود می‌برند.
از زمان‌های قدیم تا به امروز، یکی از منبع های کسب درآمد در بسیاری از شهرها ساخت و تولید صنایع دستی بوده است. کشاورزی در استان بوشهر به دلیل نوع آب و هوا و اقلیمی که دارد، بسیار محدود است. به همین دلیل صنایع دستی که توسط مردم ساخته می شود یکی از مهم‌ترین منابع درآمد ساکنین استان بوشهر محسوب می‌شود. می‌توان گفت صید ماهی در کنار ساخت صنایع دستی، نقش بسیار زیادی را در زندگی مردم بوشهر ایفا می‌کند.
در ادامه به برخی از صنایع دستی بوشهر اشاره خواهیم‌کرد.

عبا بافی

یکی از صنایع دستی که بوشهری‌ها در تولید آن‌ها مهارت زیادی دارند، عبا است. عبا یک نوع پارچه نرم و ابریشمی است که از استحکام بالایی برخوردار است. این محصول از پشم شتر بافته می‌شود. یکی از منحصربفردترین محصولات نساجی سنتی در ایران، همین عباهایی است که در استان بوشهر بافته می‌شود.
بافتن عبا دارای مراحل مختلفی است. در ابتدا می‌بایست پشم شتر را آماده کرد. در مرحله بعدی موها از پشم جدا شده و نخ های بسیار ظریفی تولید می شوند. از این نخ‌ها عبا تولید می‌شود. این محصول بر روی دستگاه‌های چوبی دوخته می‌شود که مردان بوشهری از دست و پای خود برای راه انداختن این دستگاه‌ها استفاده می‌کنند.
عبا در کارگاه‌های کوچک خانگی و اغلب توسط مردان بافته می‌شود. بزرگ‌ترین مرکز تولید عبا در بوشهر مربوط به روستای کرودان از توابع شهرستان دشتی است. عبا در رنگ‌های مختلف قهوه‌ای، شتری، حنایی، سفید و مشکی تولید می‌شود.

گبه بافی

یکی از اصلی‌ترین صنایع دستی که در بوشهر ساخته می‌شود، گبه است. این محصولات اغلب در شهرستان های دشتستان و بندر گناوه بافته می شود. می توان گفت یکی از مهم‌ترین محصولاتی که از بوشهر به اقصی نقاط جهان صادر می شود، گبه است. گبه در دو رنگ مختلف بافته می‌شود. یک نوع آن از رنگ طبیعی بافته شده و نوع دیگر آن رنگ بندی‌های گوناگونی دارد. مواد اولیه جهت ساخت این محصول نخ‌های دست‌ریس هستند که از پشم گوسفندان تهیه شده‌اند. این نخ ها با روش های گیاهی رنگرزی شده و جهت بافت گبه آماده می‌شوند.
گبه‌های بوشهری دارای رنگ‌ها و طرح‌های منحصربفردی است. نقوش این محصولات همگی حاصل ذوق، سلیقه و خلاقیت هنرمندان بوشهری است. از معروف‌ترین طرح گبه ها می توان به درختی، شیری، خشتی و چهارفصل اشاره کرد.

گلیم بافی

یکی از محبوب‌ترین صنایع دستی که در بوشهر تولید می‌شود، گلیم است. گلیم بافی یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی در کل ایران است و علاوه‌بر بوشهر در بسیاری از نقاط کشور نیز بافته می‌شود. گلیم یک زیرانداز و پوشش است که هم استفاده تزئینی دارد و هم به عنوان فرش می توان از آن استفاده کرد.
گلیم‌ها از ابریشم، پشم گوسفند، موی بز و ... بافته می‌شوند. امروزه در بسیاری از خانه ها از گلیم‌هایی با طرح های سنتی استفاده می‌شود.
گلیم بوشهری از نقوش متنوع و بسیار زیبایی بافته شده است. از مهم‌ترین نقش‌های گلیم‌های بوشهری می‌توان به دانه بیگی، نقش حوض، نقش خراسانی، آیینه گل، آقاجاری، چنگ و تهرانی اشاره کرد.
گلیم در اغلب شهرستان‌های بوشهر بافته می‌شود. از مهم‌ترین مراکز بافت گلیم در محله دشتی می‌توان به سرمک، طسوج، چاهگاه، حناشور، ممریز، اژدر خواب، سنا، درویشی، شنبه و بن بید اشاره کرد. در شهرستان جم روستاهای تشان، اسلام‌آباد، دره‌بان، ریز و قلعه باغ به بافت گلیم می‌پردازند.

صنایع دستی از جنس صدف و سنگ‌های دریایی

در شهرهای بندری و ساحلی نمونه‌هایی از صنایع دستی که با صدف و مروارید ساخته شده‌اند به وفور دیده می‌شود. این محصولات به شکل‌های جعبه جواهر، اسباب‌بازی، دکوری، زیورآلات همچون دستبند، انگشتر، گردنبند و ... ساخته می‌شوند. این محصولات از مروارید، صدف، گوش‌ماهی، حلزون، مرجان و ... ساخت ‌شده‌اند. ماهی‌های خشک شده و تزئینی نیز در این استان به فروش می‌رسد که یک گزینه بسیار عالی جهت خرید سوغاتی است.

گرگور

به قفس‌هایی که به کمک آن‌ها می توان ماهی صید کرد، گرگور گفته ‌می‌شود. گرگورها از سیم‌های فلزی و گالوانیزه ساخته می‌شوند. این تجهیزات از چند بخش دریچه ورودی ماهی، کف و بدنه تشکیل شده‌اند. شکل ظاهری گرگور به صورت نیم‌کره است. از گرگور جهت صید انواع ماهی، نرم‌تنان، سخت پوستان و ... استفاده می‌شود. بسیاری از مردان بوشهری به ساخت گرگور می‌پردازند. تولید این محصولات بیشتر در شهرستان‌های گناوه، دیر، دیلم، کنگان و بوشهر رواج دارد.

صنعت لنج سازی

صنعت لنج سازی در استان بوشهر از گذشته‌های بسیار دور رواج داشته‌است. بوشهر یکی از استان‌های بندری کشور است به همین دلیل لنج یکی از مهم‌ترین تجهیزات مردم بوشهر محسوب می‌شود. لنج در بوشهر نماد کار و زندگی، تجارت، رزق و روزی، دریانوردی، صید ماهی و ... است. لنج‌های بوشهری به صورت کاملاً سنتی ساخته می‌شوند. این تجهیزات از چوب‌های ساج و دیگر چوب‌های مرغوب تولید می‌شوند. برخی از لنج‌ها نیز از حالت سنتی خارج شده و از فایبرگلاس ساخته شده‌اند. بوشهری‌ها به سازنده لنج گلاف و به خود لنج اوشار یا وشار می‌گویند. ماکت لنج که از چوب ساخته شده‌است در بازارها و مراکز خرید بوشهر به فروش می‌رسد و گردشگران آن‌ها را برای سوغاتی خریداری می‌کنند. یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری بوشهر بازدید از کارگاه‌های لنج سازی است. از مهم‌ترین مراکز لنج‌سازی در استان بوشهر می‌توان به شهرستان‌های دیر و تنگستان اشاره کرد.

سوزن دوزی

یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین هنر دستان زنان بوشهری سوزن‌دوزی است که مورد توجه گردشگران خارجی نیز قرار می‌‌گیرد. سوزن‌دوزی نوعی گل‌دوزی رنگی بر روی پارچه‌های سنتی است که با دست انجام می‌شود. سوزن‌دوزی به صورت طرح‌های سنتی و اشکال هندسی انجام می‌شود. این محصولات ظاهر بسیار منحصربفردی دارند. از سوزن‌دوزی برای دوختن شال و روسری، مانتو، کوسن، رومیزی، پشتی، پرده، زیربشقابی و ... استفاده می شود.

حصیربافی

در استان‌های جنوبی به دلیل این که نخلستان‌های زیادی وجود دارد، صنعت حصیربافی بسیار رواج دارد. زنان و مردان بسیار زیادی در بوشهر با بافتن محصولات حصیری امرار معاش می‌کنند. محصولات حصیری از شاخ و برگ درختان نخل ساخته می‌شود. محصولاتی همچون سبدهای حصیری، کلاه، بادبزن، زنبیل، کیف، و ... از حصیر ساخته می‌شوند.

سفالگری

در استان بوشهر به‌خصوص در بندر کنگان و برازجان ساخت محصولات سفالی بسیار رواج دارد. سفال از گذشته تا کنون جهت نگهداری خوراکی استفاده می‌شد. در شهرهای جنوبی به دلیل بالا بودن دما استفاده از این محصولات به وفور دیده می‌شود. سفال دارای ساختار و جنسی است که می‌تواند تا مدت‌ها آب و دیگر خوراکی‌ها را خنگ نگهداری کند. مردان و زنان بسیار زیادی در بوشهر به ساخت محصولات سفالی هم‌چون پیاله و کوزه می پردازند. این محصولات اغلب در رنگ‌های قهوه‌ای، سبز، حنایی و ... تولید می‌شوند. مشک نیز یکی دیگر از محصولاتی است که جهت خنک نگه‌داشتن مایعات از آن استفاده می‌شود. در ساخت مشک از پوست حیواناتی همچون بز، آهو و گوسفند استفاده می‌شود. ساخت مشک در بوشهر بسیار رواج دارد.

قلیان‌سازی

قلیان در بوشهر با نام چلیم شناخته می‌شود. یکی از صنایع دستی مهم در بوشهر چلیم است. این قلیان‌ها از کوزه‌های سفالی ساخته شده‌اند. به همین دلیل آب داخل آن‌ها مشخص نیست و قلیان ظاهری منحصربفرد دارد.

گیوه دوزی و نمدمالی

استفاده از گیوه در شهرهای جنوبی ایران رواج بسیار زیادی دارد. این کفش‌ها از نخ‌های طبیعی ساخته شده‌اند. گیوه بسیار سبک و خنک است. این محصولات در استان بوشهر نیز تولید می‌شوند. اغلب آن‌ها سفید رنگ هستند اما گیوه‌های رنگی نیز در این استان دوخته می‌شود.
نمد نیز در اشکال مختلفی بافته می‌شود. نمد همانند گلیم و گبه از پشم و نخ‌های طبیعی ساخته شده‌است. این محصولات بسیار سبک هستند و خاصیت نم‌گیری دارند. از نمد در شهرهای جنوبی که در آن‌ها شتر وجود دارد، بسیار استفاده می‌شود.

منبت سازی و گره چینی

به ساخت محصولات چوبی و ایجاد طرح برجسته برروی آن‌ها منبت‌کاری می‌گویند. در زمان قاجار این هنر در استان بوشهر به اوج خودش رسید. امروزه نیز بسیاری از مردمان بوشهری به منبت‌سازی می‌پردازند. بیشتر از نقش‌های حیوانات، طبیعت، گل‌ها و ... در ساخت منبت استفاده می‌شود.
گره‌چینی نیز به نوعی اتصال قطعات چوبی به شکل گره گفته می‌شود. گره‌چینی اغلب به شکل مشبک دیده می‌شود و در ساخت درها و پنجره‌ها از آن استفاده می‌شود. استفاده از چوب در کنار شیشه‌های رنگی محصول بسیار زیبایی خلق می‌کند که این محصولات را می‌توانید در استان بوشهر پیدا کنید.

سخن پایانی

علاوه‌بر محصولاتی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، بوشهر صنایع دستی دیگری همچون مغرف (نوعی زنبیل)، تویزه و تلی (نوعی ظرف)، سپک (نوعی سینی)، کنده (محل نگهداری میوه)، چاکان (سبد خرما)، قالی، و ... نیز دارد. اگر بلیط هواپیما به بوشهر خریداری کرده‌اید و قصد سفر به این شهر جنوبی و زیبا را دارید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً از بازارهای سنتی این شهر دیدن کنید تا بتوانید صنایع دستی بوشهر را از نزدیک مشاهده کنید.