همه چیز درباره دریای خزر؛ بزرگ‌ترین دریاچه جهان

دریای خزر در بخش شمالی ایران و بخش جنوبی روسیه، بخش ترکمنستان و قزاقستان و از سمت دیگر در بخش شرقی جمهوری آذربایجان وجود دارد. خزر در اصل دریا نیست زیرا به آب‌های آزاد راه ندارد اما به دلیل وسعت آن بر این دریاچه نام دریا را نهادند. آب دریای خزر نیمه شور است و این دریاچه در فهرست دریاچه‌های شیرین قرار ندارد؛ همچنین این دریاچه دارای اکوسیستمی غنی است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
اگر قصد تهیه بلیط هواپیما به یکی از استان‌های شمالی ایران برای گذراندن تعطیلات خود در کنار خزر را دارید حتما پیش از رفتم این مقاله را مطالعه کنید تا اطلاعاتی درباره پیشینه این دریاچه و نام‌های مختلف آن داشته باشید.

معرفی دریای خزر (کاسپین)

دریای خزر که با نام دریای مازندران یا دریای کاسپین مشهور است، دریاچه ای است که از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان راه دارد و این کشورها از طریق راه آبی این دریاچه به هم متصل هستند.
دریای کاسپین در گذشته بخشی از دریای تتیس بود که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل می‌کرد اما در نهایت با حرکت ورقه‌های زمین بین خشکی‌ها محصور شد و خزر امروزی از باقی مانده پاراتتیس است. علاوه بر اینکه خزر به نام بزرگ ترین دریاچه جهان شناخته می‌شود به آن لقب کوچک ترین دریای جهان را نیز می‌دهند البته موضوع دوم از نظر علمی صحت زیادی ندارد زیرا واژه دریا به پهنه آبی اطلاق می‌شود که در نهایت به اقیانوس راه داشته باشد.
طول دریاچه خزر چیزی حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است. سطح دریای خزر پائین‌تر از سطح دریاهای آزاد است و این موضوع سبب تفاوت هایی بین این دریاچه با دریاهای دیگر شده است. در برخی از منابع به این موضوع اشاره شده است که خزرها مردمی بودند که بارها قصد حمله به مرزهای ایران را داشتند، ولی پادشاهان ساسانی از وقوع این امر جلوگیری کردند بنابراین بسیاری فکر می‌کنند که انتخاب نام خزر برای این دریا فکر خوبی نبوده است.
با این حساب خزر در فهرست بسیاری از گردشگران قرار دارد زیرا نه فقط مردم ایران بلکه دیگر کشورهای همسایه خزر به دلیل وجود این پهنه آبی گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می‌کنند.

تاریخچه دریای خزر

شاید فکر کنید که خزر تنها نامی بود که این دریاچه در طول سالیان طولانی داشته است اما حقیقت چیز دیگری است. درياي خزر که در گذشته به نام هايي چون خاواينسکي، درياي هيرکانيان، درياي جرجان (گرگان)، بحر مازندران، بحر آبسکون و بحر قانيا ناميده شده است و از سمتی دیگر در متون سفرنامه قدیمی با نام دریای کاسپین نیز شناخته می شود. همانگونه که اشاره کردیم خزر در واقع باقی مانده دریایی قدیمی است که در بین خشکی‌ها محصور شده است. وجود خزر برای ادامه زندگی مردم آن منطقه ضروری بود و خزر منافع زیادی همچون ماهیگیری، تعدیل شرایط آب و هوایی و مزایای دیگر بسیاری را برای مردم آن منطقه به همراه داشت. اکنون نیز خزر علاوه بر منافع اقتصادی و طبیعی یکی از مقاصد مهم گردشگری درون کشوری است و مردم ایران از گذراندن تعطیلات خود در مجاورت این دریا لذت می‌برند.
به دلیل وجود دریای خزر استان‌های گیلان، مازندران و گلستان از مقاصد مهم گردشگری و توریستی هم برای ایران‌گردها و هم برای گردشگران خارجی به شمار می‌رود.

ساحل دریای خزر

طبیعتا سواحل دریای خزر در کشورهای مختلف با هم متفاوت است و حتی کیفیت سواحل در مناطق مختلف یک کشور نیز می‌تواند با یکدیگر متفاوت باشد. این موضوع درست است که سواحل دریای خزر در کل این مناطق خط ساحلی از زیبایی طبیعی برخوردارند و صحنه چشم نوازی را رقم می‌زنند اما متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل عدم همکاری برخی از شهروندان ساحل‌ها مکانی برای دفع زباله یا فاضلاب شده است به همین دلیل برخی ساحل‌ها بکرتر و دست نخورده تر باقی مانده‌اند. برخی از سواحل در طول سال‌های طولانی بسیار معروف بودند و هنوز هم شهرت خود را حفظ کرده‌اند مثل سواحل گیسوم، زیباکنار، چمخاله و رودسر که در استان گیلان قرار دارند اما این به این معنی نیست که سواحل مازندران یا گلستان زیبا نیستند. هر ساحلی اگر پاکیزه باشد قطعا زیبایی‌های خود را دارد و مردم محلی و مسافران بسیاری را به سوی خود می‌کشانند.

عمق دریای خزر

دریای خزر نیز از عمق بالایی برخوردار است که طوری که عمق آن در بعضی نقاط به ۱۰۲۵ متر می‌رسد و این در حالی است که دریای خلیج فارس در عمیق‌ترین قسمت خود تنها ۱۰۰ متر عمق دارد. دریاچه خزر سومین دریاچه عمیق در جهان است. عمق دریای خزر در همه نقاط یکسان نیست به این صورت که کف دریای خزر تپه‌های مرتفعی وجود دارد، به همین دلیل وقتی اشاره می‌شود که عمق این دریاچه حدود ۱۰۰۰ متر است این اندازه‌گیری مربوط به تمام قسمت‌های این دریاچه نیست و به نقاط خاصی محدود می‌شود اما به طور کل عمق خزر برای یک دریاچه زیاد محسوب می‌شود.

گونه های جانوری در دریای خزر

علاوه بر ماهی‌هایی که رونق ماهیگیری خزر را تامین می‌کنند این دریاچه زیستگاه بیش از ۸۵۰ گونه جانوری و ۵۰۰ گونه گیاهی نیز است. بسیاری از ماهی‌های دریاچه خزر کاملا منحصر به همین دریاچه بوده است؛ زیرا این دریاچه باقی مانده دریچه‌ای باستانی است و به همین دلیل گونه‌های کمیابی را در خود داشته است که برای سالیان دراز ناشناخته بودند؛ برای مثال فیل ماهی نوعی ماهی است که در این دریا صید می‌شود در قیمت بسیار بالایی در بازار به آن اختصاص دارد از انواع ماهی‌های مهم دیگر خزر می‌توان به خاویار، سوزن‌ماهی و انواع ماهی‌ها از خانواده تاسماهیان اشاره کرد. این تنوع فقط مخصوص ماهی‌های خزر نیست بلکه پستانداران نیز خزر را به عنوان زیستگاه خود برگزیدند که فک خزر از این دسته پستانداران است.
متاسفانه باید اظهار کنیم که به دلیل صید بی رویه و تغییرات آب و هوایی جمعیت گونه‌های جانوری نه تنها در خزر بلکه در تمام جهان در حال کاهش چشمگیری هستند و این موضوع سازمان‌های حفاظت از حیوانات و دولت‌ها را بسیار نگران کرده است.
خزر دریاچه‌ای عمیق است اما در خزر کوسه وجود ندارد زیرا کوسه‌ها آبزیانی هستند که در آب‌های شور زندگی می کنند ولی خزر در فهرست آب های نیمه شور قرار دارد به همین دلیل مکان مناسبی برای زندگی این دسته از آبزیان نیست.

محیط زیست دریای خزر

دریای خزر با اینکه به صورت روزانه حدود سیصد و پنجاه هزار بشکه نفت تولید می‌کند و برای اقتصاد کشور اهمیت بالایی دارداما یکی از آلودگی‌های این دریاچه مربوط به همین جنبه است و آلودگی مواد نفتی باعث مرگ بسیاری از آبزیان خزر شده است. علاوه بر آبزیان خزر، پرندگان مهاجر تالاب میانکاله نیز به دلایل مختلف در معرض انقراض قرار دارند.
آلودگی‌ها و فاضلاب‌های موجود در خزر تنها مربوط به کشورهای حاشیه خزر نیست!
کشورهایی مثل ارمنستان و گرجستان که مرز ساحلی مستقیمی با خزر ندارند نیز پساب‌های خود را از طریق کورا به خزر وارد می‌کنند.
به دلیل صید بی‌رویه خاویار تعداد این گونه ماهی در خزر افت شدیدی پیدا کرده است. لازم است بدانید که بیش از ۹۰ درصد خاویار جهانی از خزر تامین می‌شود و بیشترین میزان صید از سمت ایرانی خزر است.

مهم‌ترین شهرهای بندری و ساحلی ایران در کنار دریای مازندران

استان مازندران یکی از سه استان ایران است که به صورت مستقیم با خزر مرز ساحلی دارند بنابراین یکی از مقاصد مهم گردشگری به شمار می‌رود. شهرهای بابلسر و رامسر معمولا اولین گزینه‌های هستند که به عنوان سواحل مازندران شناخته می‌شوند اما در حقیقت شهرهای بسیاری در حاشیه خزر در این استان وجود دارد که چه بسا از نظر زیبایی دارای اهمیت بیشتری باشند. متل قو یا سلمان شهر که در شهرستان عباس آباد قرار دارد نیز یکی از انتخاب‌های مسافران در هنگام سفر به بخش شمالی کشور است. نوشهر، چالوس، نشتارود و فریدونکنار همه و همه از شهرهایی هستند که کیفیت ساحلی خوبی دارند.
درست است که در شهرهای نوشهر، بابلسر، رامسر و سلمان‌ شهر امکانات تفریحی بیشتری برای راحتی و لذت بردن مسافران ایجاد شده است اما به دلیل ازدحام جمعیت در هنگام تعطیلات بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که به شهرهای دیگر استان مازندران سفر کنند و از صدای امواج لذت ببرند.
استان‌های دیگر ایران شامل گلستان و گیلان نیز ساحل‌هایی مثل چمخاله و چارقلی از مقصدهای پرطرفدار به حساب می‌روند.

گردشگری در پیرامون دریای مازندران

یکی از دلایل اهمیت استان‌های ایران در نزدیکی خزر علاوه بر هوای متعادل در اکثر شهرهای این استان‌ها و وجود دریا، داشتن تفریحات و اقامتگاه‌های سنتی و هتل‌های لوکس است. تقریبا در این استان از هر نوع مسافر و با هر سلیقه‌ای که باشید می‌توانید به سادگی موضوع تفریحی مورد علاقه خود را بیابید و از آن لذت ببرید. اگر از آن دسته از افرادی هستید که از دیدن مناظر طبیعی و اکوسیستم شمال کشور و خزر لذت می‌برید به شما پیشنهاد ی‌کنیم که حتما به تالاب میانکاله سری بزنید؛ از سمت دیگر اگر شیفته جمعیت و جت اسکی، قایق سواری و پاراسل و تله کابین هستید شهرهای رامسر و سلمان شهر و نمک آبرود بهترین مقاصد برای شما هستند زیرا این مکان‌ها علاوه بر داشتن ساحلی زیبا امکانات تفریحی زیادی را برای گردشگران تدارک دیده‌اند و معروف ترین پلاژهای تفریحی مازندران در شهرهای سلمان شهر، نوشهر و رامسر قرار دارند؛ ساحل توسکا سرای رامسر از مکان‌های محبوب بین مسافران محسوب می‌شود و دارای امکاناتی مانند شهربازی، قایق سواری، سالن تیراندازی، سوارکاری، فروشگاه‌های مختلف و محل شنا است. همچنین می توانید با رزرو ویلا رامسر از امکانات بی نظیر این ویلاها لذت ببرید.


از روش‌های پرطرفدار مسافرت به شهرهای شمال ایران استفاده از سرویس حمل و نقل هوایی است و فرودگاه شهدای رامسر در فصل های تابستان و اوایل بهار، شلوغ‌ترین و بیشترین ساعات کاری خود را پشت سر می‌گذارد.
اگر قصد خرید بلیط هواپیما و رزرو هتل در یکی از شهرهای شمالی ایران را دارید نوشهر نیز می‌تواند جزو انتخابات شما باشد زیرا فرودگاه نوشهر باسابقه‌ترین و قدیمی ترین فرودگاه مازندران است و برنامه پرواز را به سادگی می‌توانید از طریق سایت فرودگاه مشاهده کنید.
فرودگاه بین المللی حیدر علی اف در سمت شرقی باکو قرار دارد و یکی از فرودگاه‌های پر رفت و آمد است. با خرید بلیط هواپیما برای سفر به باکو می‌توانید از معروف‌ترین سواحل آذربایجانی خزر بهره‌مند شوید.
در کشور آذربایجان سواحل باکو، بیلگه، نوخانی و مردکن از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند و پارک آبی ساحل شیخوف باکو امکانات زیادی مثل سرسره‌های آبی، استخر بزرگ و استخر مخصوص کودکان را دارا است که هر ساله مسافران زیادی به بخش باکوی خزر سفر می‌کنند تا علاوه بر ساحل از امکانات تفریحی سواحل باکو برخوردار شوند.
در هر صورت شما به هیچ عنوان از سفر به دریای مازندران پشیمان نخواهید شد زیرا این سواحل این دریاچه علاوه بر شلوغ بودن و نشاط، دارای تفریحات مدرن است و محل مناسبی برای افرادی به شمار می‌رود که بعد از چند ماه کار به آرامش و استراحت نیاز دارند.