مشاغل مرتبط با هواپیما و صنعت هوانوردی

مشاغل مرتبط با هواپیما و صنعت هوانوردی از هیجان انگیزترین و محبوب‌ترین مشاغل در دنیا هستند. یکی از کاربردی‌ترین وسایلی که تا کنون بشر آن را اختراع کرده، هواپیما است. با وجود این وسیله نقلیه، حمل و نقل مسافران و جابه جایی بارهای مختلف میان مکان‌های گوناگون راحت‌تر شده است.
همانند تمامی صنایع موجود در دنیا، صنعت هوانوردی و مشاغل مربوط به آن نیر دستخوش تغییرات بسیار زیادی شده است. این صنعت بسیار گسترده است به همین دلیل شغل‌های بسیار زیادی را در برمیگیرد و افراد بسیاری تحت عنوان مشاغل مختلف در این صنعت فعالیت می‌کنند. در ادامه این مقاله به بررسی و معرفی مشاغل مرتبط با هواپیما و صنعت هوانوردی می‌پردازیم.

خلبان و کمک خلبان

اولین شغلی که با شنیدن صنعت هوانوردی به ذهن همه افراد می‌رسد، خلبانی است که از کودکی رویای بسیاری از افراد بوده است. خلبان وظیفه کنترل هواپیما، مدیریت و نظارت بر روی عملکرد آن را برعهده دارد. خلبان باید هواپیما، بالگرد، هلی‌کوپتر و هر نوع وسیله پروازی را از لحظه برخاستن از زمین و تا لحظه فرود و نشستن بر روی زمین مدیریت کند. خلبان در یک هواپیما حرف اول را می‌زند با این حال بسیاری از حرکت‌های هواپیما روی حالت اتوماتیک تنظیم می‌شود.


خلبان باید ساعاتی پیش از پرواز در فرودگاه حاضر شود و اسنادی همچون نقشه راه، فرم حاوی اطلاعات مسافران و ... را بررسی کند. خلبان همواره باید سوخت مورد نیاز در طول پرواز را نیز بررسی کند. کمک خلبان مسئولیت‌هایی همچون خلبان را دارد و در تمامی لحظات پرواز باید در کنار خلبان باشد.

خلبانی برای چه کسانی مناسب است؟

خلبانی یک شغل پرمسئولیت و سخت است زیرا خلبان باید مسئولیت جان صدها مسافر را برعهده بگیرد. اگر می‌توانید با ساعت کاری شناور، پروازهای غیرمنتظره، دور بودن از خانواده، خطرات مربوط به پرواز، سفرهای پی در پی و بسیاری دیگر از سختی‌ها کنار بیایید خلبانی می‌تواند برای شما مناسب باشد.
• خلبانی چه توانایی‌هایی نیاز دارد؟
۱. تمرکز و دقت بسیار بالا
۲. توانایی حفظ خونسردی و آرامش در شرایط حساس
۳. هماهنگی کامل میان چشم، دست و سایر حواس
۴. توانایی استفاده از امکانات و تجهیزات پرواز
۵. مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی خوب
۶. توانایی انجام کارهای گروهی
۷. داشتن اطلاعات و دانش کافی از اصول پرواز
۸. توانایی اجرا و درک دستورات واحد کنترل
۹. توانایی مطالعه و خواندن تصاویر سه بعدی و نقشه‌های هوایی
۱۰. تسلط به زبان انگلیسی

خلبانی چه ویژگی‌های جسمی نیاز دارد؟

۱. قد خلبان نباید کمتر از ۱۶۵ سانتی‌متر باشد.
۲. تست‌های فرد متقاضی همچون شنوایی، تست ورزش، فشار خون، اعصاب، معاینات قلبی، گوش، حلق و بینی و ... باید کاملاً سالم باشد.
۳. فرد متقاضی نباید هیچگونه جراحتی ناشی از چاقو و یا تیغ جراحی داشته باشد.
۴. خلبان نباید چشم ضعیف و یا کورنگی داشته باشد و باید از دید کافی برخوردار باشد.
۵. خلبان نباید عفونت دهان، لثه و بیش از چهار دندان پرشده داشته باشد.

مهماندار و سرمهماندار هواپیما

یکی دیگر از شغل‌هایی که به صنعت هواپیمایی مربوط می‌شود، مهمانداری است. مهمانداران هواپیما زنان و مردانی خوش برخورد و خوش چهره هستند که در هواپیما حضور دارند و وظیفه خدمت رسانی به مسافران را برعهده دارند. این افراد روابط عمومی بالایی دارند و همیشه باید ظاهری آراسته داشته باشند. مهمانداران همچون خلبانان ساعت کاری شناوری دارند و این افراد نیز باید بتوانند تمامی شرایط پرواز را بپذیرند.

وظیفه مهماندار چیست؟

۱. بررسی تجهیزات ایمنی و امکانات پرواز
۲. شرکت در جلسه‌های مربوط به پرواز
۳. چک کردن بلیط هواپیما مسافران
۴. هدایت مسافران به جایگاهشان و خوش‌آمدگویی به آن‌ها
۵. آموزش‌های ایمنی هم‌چون بستن کمربند ایمنی و نحوه استفاده از اکسیژن به مسافران
۶. پذیرایی از مسافران
۷. انتقال اطلاعیه‌ها و پیام‌هایی که از سمت خلبان صادر می‌شود.

مهمانداری چه توانایی‌هایی نیاز دارد؟

۱. آشنایی مقدماتی با اصول روانشناسی
۲. توانایی حفظ آرامش و خونسردی در شرایط بحرانی
۳. رابط عمومی و اجتماعی بالا
۴. تدبیر داشتن
۵. رفتار گرم و محبت آمیز
۶. توانایی انجام کار تیمی
۷. ظاهری آراسته و رفتاری مودبانه اما قاطع با مسافران

واحد مراقبت پرواز

یکی از حساس‌ترین شغل‌های دنیا مراقبت پرواز است. مراقبت هوایی وظیفه فراهم کردن یک بستر مناسب جهت پرواز هواپیما را برعهده دارد. این بخش باید یک ترافیک هوایی روان را به وجود بیاورد و از ایجاد تصادف‌های هوایی جلوگیری کند. واحد مراقبت پرواز باید راهنمایی‌های لازم را در اختیار یگان‌های پرواز قرار دهد. بدون وجود واحد مراقبت پرواز، هیچ پروازی صورت نمی‌گیرد. اهمیت وجود واحد مراقبت پرواز در آب و هوای نامناسب بیشتر می‌شود. در این زمان خلبان دید کافی ندارد و بخش مراقبت پرواز باید فرمان‌هایی جهت هدایت هواپیما صادر کند.
واحد مراقبت پرواز خود به چهار بخش مختلف تقسیم می‌شوند که هر کدام وظایف خاصی دارند و در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
۱. واحد برج مراقبت
امروزه استفاده از هواپیما به عنوان یک وسیله نقلیه در سفرهای داخلی و خارجی بسیار رواج پیدا کرده است. به همین دلیل آسمان نیز همچون جاده‌های زمینی ممکن است ترافیک داشته باشد. هواپیماها ممکن است گاهی در مسیرهای مشخص و گاهی باید در مسیرهای دیگری رفت و آمد داشته باشد. واحد برج مراقبت همچون پلیس راهنمایی و رانندگی در جاده‌ها عمل می‌کند. وظیفه کنترل پروازها و ترافیک‌های هوایی برعهده واحد برج مراقبت است.
برج مراقبت باید ترافیک‌های هوایی اطراف فرودگاه و تا محدوده ای از پرواز تا ارتفاع معین را کنترل کند. این محدوده به میزان پروازها و امکانات یک فرودگاه بستگی دارد.
۲. واحد کنترل مسیر پرواز
این بخش مسئولیت کنترل و هدایت ترافیک‌های موجود در راه و مسیر تردد هواپیما را برعهده دارد. واحد کنترل مسیر پرواز باید بین تمامی واحدهای مربوط به پرواز هماهنگی ایجاد کند و همچنین با تمامی فرودگاه‌های سطح کشور هماهنگ باشد و از پروازهای آن‌ها با خبر باشد.
۳. واحد کنترل تقرب
این واحد اغلب در فرودگاه‌های شلوغ و پرحجم از لحاظ تعداد پرواز قرار گرفته است. علاوه‌بر این، در مناطقی که چندین فرودگاه وجود دارد و حجم ترافیک هوایی زیاد است نیز واحد کنترل تقرب وجود دارد. این بخش وظیفه ایجاد هماهنگی بیشتر میان واحد برج مراقبت و مرکز کنترل را برعهده دارد. این کار به کمک رادارهایی با بردهای نزدیک صورت می‌گیرد. واحد کنترل تقرب باید هواپیماهای ورودی و آماده نشستن در باند فرودگاه را کنترل کند و هواپیماهای مختلف را با هم هماهنگ کند. همچنین این بخش وظیفه توزیع متناسب هواپیماهای خروجی و ارجاع کنترل آن‌ها با بخش‌های کنترل را نیر برعهده دارد.
۴. کنترلر ترافیک هوایی
همان طور که از نام این واحد پیدا است، کنترلر ترافیک هوایی وظیفه چک و بررسی ترافیک‌های پایانه را برعهده دارد. مسئولیت کنترل صدها پرواز و هماهنگی با خلبان و سایر کنترلرها برعهده این بخش است. در این بخش، کنترل تمامی پروازها به کمک رادار انجام می‌شود. در برخی از فرودگاه‌ها همچون فرودگاه بین المللی مهرآباد، بخش کنترلر ترافیک و دیگر بخش‌های مراقبت نزدیک هم هستند و در برخی دیگر از فرودگاه‌ها همچون فرودگاه بین المللی امام خمینی، تمامی بخش‌ها از یکدیگر جدا هستند.

مراقبت پرواز چه وظیفه‌هایی دارد؟

۱. جلوگیری از برخورد و تصادف هواپیماها در اطراف فرودگاه، باند و مسیرهای حرکت
۲. جلوگیری از برخورد و تصادف هواپیماها در طول مسیر
۳. ارائه اطلاعات و اسناد مورد نیاز به خلبان‌ها و کادر پرواز
۴. فراهم کردن شرایط ایمنی جهت پرواز هواپیماها
۵. اطلاع رسانی به مراکز امداد و نجات در صورت بروز اتفاقات و حوادث‌ ناگهانی

واحد مراقبت پرواز برای چه کسانی مناسب است؟

اگر می‌خواهید به واحدهای مراقبت در صنعت هواپیمایی بپیوندید، همچون سایر شغل‌ها باید توانایی‌های مربوط به آن را کسب کنید. آرامش روانی و حفظ خونسردی اولین رکن در این شغل پراسترس است علاوه‌بر این، متقاضی باید ویژگی‌های زیر را نیز داشته باشد.
۱. علاقه‌مندی به صنعت هوانوردی
۲. قابلیت دریافت و تحلیل سریع اطلاعات
۳. توانایی حل مسائل و تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی
۴. قوی بودن مهارت‌های مربوط به ارتباط اجتماعی
۵. دقت، تمرکز و آرامش زیاد و توجه به مسائل جزئی
۶. سلامت کامل جسمی و روحی
۷. داشتن سرعت عمل در انجام امور مختلف
۸. آشنایی با زبان انگلیسی
۹. مسئولیت پذیری بالا
۱۰. نداشتن لهجه و عدم وجود اشکال در تکلم

تکنسین تعمیر و نگه‌داری هواپیما

مکانیک‌ها اشخاصی هستند که وظیفه تعمیر و نگهداری قطعات را برعهده دارند. این افراد طی یک برنامه زمانی منظم هواپیما را چک می‌کنند و در صورت خرابی قطعات آن‌ها را تعمیر می‌کنند. مکانیک‌ها در یک مجموعه وظیفه تعمیر تمامی هواپیماها همچون مسافربری، باربری، نظامی، هلیکوپتر و ... را برعهده دارند. مکانیک‌های صنعت هواپیمایی باید تخصص بسیار زیادی داشته باشند تا بتوانند در ارگان‌های مربوط به این صنعت استخدام شوند.

مسئول امنیت پرواز

افرادی توسط شرکت‌های هواپیمایی و ایرلاین‌ها استخدام شده‌اند و وظیفه برقراری امنیت در طول پرواز و حفظ جان مسافران در داخل هواپیما را برعهده دارند. این افراد به صورت ناشناس در تمامی پروازها حضور دارند. یکی از مهم‌ترین توانایی‌هایی که مسئول امنیت پرواز باید داشته باشد، تمرکز بالا در تیراندازی و هدف گیری بسیار خوب است. علاوه‌بر این مسئول امنیت پرواز باید توانایی تشخیص رفتار مسافران را داشته باشد. به این افراد مارشال هوایی نیز گفته می‌شود.

بازرس هواپیما

هنگامی که هواپیماهای مختلف تعمیر می‌شوند یک فرد متخصص، وظیفه بازرسی و کنترل آن را برعهده دارد. این فرد باید تعمیراتی که بر روی هواپیما انجام شده را تایید کند. علاوه‌بر این وظیفه نظارت فنی بر روی هواپیماهایی که پروازهای طولانی انجام داده‌اند نیز برعهده بازرس هواپیما است.

مسئول کانتر پرواز

در امور مربوط به صنعت هواپیمایی و اجرای سفرهایی با هواپیما، چند نوع مسئول کانتر وجود دارد. مسئولی که در آژانس‌های هواپیمایی وظیفه فروش بلیط هواپیما و تنظیم تورها را برعهده دارد، یک نوع مسئول کانتر است. افرادی که در فرودگاه‌ها در باجه‌ها و گیت‌ها مشغول دریافت بلیط هواپیما و صدور کارت پرواز هستند نیز مسئول کانتر پرواز می‌نامند. این افراد وظیفه بررسی اطلاعات مسافران، مشاهده کارت شناسایی و کنترل بلیط پرواز را برعهده دارند. همچنین چک کردن میزان بار مسافران نیز برعهده این افراد است.

مسئول حمل بار

بعد از دریافت بار توسط مسئول کانتر پرواز، برچسب اطلاعات پرواز و نام مسافر بر روی بارها متصل می‌شود. مسئول بار در فرودگاه وظیفه انتقال چمدان‌ها و سایر وسایل مسافران را برعهده دارد. این فرد باید در پروازهای ورودی چمدان‌های مسافران را از انبار هواپیما خارج کند و به سمت فرودگاه ببرد و بر روی چمدان گردان بگذارد تا مسافران بتوانند بار خود را بردارند.

اپراتور رمپ

به کلیه افرادی که در باند و رمپ فرودگاه مشغول هستند و وظیفه نگهداری و تعمیرات رمپ را برعهده دارند، اپراتور رمپ گفته می‌شود. وظایف این افراد شامل سوخت گیری مجدد هواپیما، بررسی‌های امنیتی، آماده‌سازی باند فرود و برخاست، کمک به مسافران جهت پیاده شدن و سوارشدن، نظافت کابین هواپیما و ... می‌شود. اپراتور رمپ همچنین باید امنیت باند فرودگاه را بررسی کند.
سخن پایانی
صنعت هوانوردی و مشاغل مربوط به آن امروزه بسیار توسعه یافته‌اند. انسان‌های زیادی بلیط هواپیما خریداری کرده و از این وسیله نقلیه جهت سفر استفاده می‌کنند. یکی از مهم‎‌ترین دلایلی که سبب محبوبیت این وسیله شده، سریع بودن آن است. گردش مالی در این صنعت بسیار زیاد است و همین امر سبب شده‌است تا مشاغل فراوانی در این حوزه به وجود بیاید. از افراد متخصص در ساخت هواپیما گرفته، تا خلبان و خدمه‌های فرودگاه همگی افرادی هستند که در صنعت هوانوردی مشغول کار هستند.
علوم مربوط به رشته اصلی هوانوردی و شغل خلبانی در دانشگاه‌هایی که دارای رشته‌های هوانوردی هستند تدریس می‌شود. این رشته خود سه گرایش اصلی مراقبت پرواز، خلبانی و ناوبری هوایی دارد.