جاهای دیدنی پاکدشت؛ گشتی در جاذبه‌های گردشگری پایتخت گل و گیاه ایران

شاید عده بسیاری گمان کنند که جاذبه‌های گردشگری استان تهران، تنها محدود به شهر بزرگ تهران است. درحالی‌که چنین نیست و واقعیت چیز دیگری است. به عنوان مثال تا به‌حال چیزی درباره جاهای دیدنی پاکدشت شنیده‌اید؟ شهری که فاصله بسیار کمی با تهران دارد و می‌توانید برای لحظاتی، خارج از شلوغی پایتخت در آن به آرامش برسید. پاکدشت، با توجه به محیط طبیعی‌ و آثار تاریخی‌ای که دارد، یکی از بهترین مکان‌ها برای گذران اوقات فراغت خریداران بلیط هواپیما تهران محسوب می‌شود. پس بیایید باهم سری به بهترین مکان های دیدنی پاکدشت بزنیم.

درباره پاکدشت

شهرهای نواحی مرکزی ایران، به‌ویژه آن‌هایی که در نزدیکی شهر ری واقع شده‌اند، معمولاً تاریخی طولانی دارند. پاکدشت نیز چنین است. پاکدشت در بیشتر تاریخ حیات خود، جزئی از ری و ورامین بوده است و با تاریخ این دو شهر در فلات مرکزی ایران پیوندی ناگسستنی دارد. با این حساب، قدمت آن نیز به دوران اولیه اسلامی و بلكه قرن‌ها قبل از اسلام برمی‌گردد. باوجود اینکه پاکدشت جزو روستاهای ری بوده، اما حتی در برخی از منابع، تاریخ آن را با ری یکسان می‌دانند و به پیش از دوران حکومت مادها نسبت می‌دهند. اهمیت پاکدشت، به‌عنوان یک روستا، در حد اهمیت یک شهر بوده و به این مسئله در آثار تاریخ‌نویسان بسیاری مانند اصطخری و ابن‌حوقل اشاره شده است. از دوران صفویه قاجاریه، به دلایل مختلف، دشت ورامین به بخش‌های مختلف تقسیم شد. به نظر بخش مربوط به طایفه پازوکی، هم‌اکنون دربرگیرنده شهرستان پاکدشت است. از نام‌های دیگر آن می‌توان به «پلشت»، «پلدشت» و «پلاشه» اشاره کرد.
هم‌اکنون شهرستان پاکدشت در ۲۰ کیلومتری شرق استان تهران، جنوب شرقی شهرستان تهران و در حاشیه جاده ترانزیتی تهران - مشهد واقع شده و از دو بخش مرکزی و شریف‌آباد تشكیل شده است. پاکدشت از سال ۱۳۶۹ از حالت روستا خارج شد و به شهر تغییر کاربری داد. از جمله ویژگی‌های جغرافیایی جالب توجه پاکدشت این است که از شمال به کوه‌های قره آغاج و از جنوب به رشته کوه‌های البرز منتهی می‌شود. در همین بخش، قسمتی از پارک ملی خجیر نیز قرار دارد که اهمیت بسیاری از منظر اکوسیستم‌های طبیعی، استپی، بیشه‌های کوهستانی و دشتی دارد. همین محیط طبیعی است که شهر پاکدشت را به پایتخت گل و گیاه ایران تبدیل کرده است.

آثار تاریخی و گردشگری پاکدشت

باوجود اینکه در اثر حوادث طبیعی، سهل‌انگاری و جهل افراد و حکومت‌داران در دوره‌های مختلف، بخشی از آثار تاریخی پاکدشت تخریب شد، اما با توجه به قدمتی که این ناحیه دارد، همچنان بخشی از آثار باستانی آن پابرجا است که می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید. از نظر طبیعی نیز، یکی از اصلی‌ترین دلایلی که می‌توانید بلیط هواپیما را خریداری کرده و به پاکدشت سفر کنید، وجود گلخانه‌ها و دشت‌های پر از گل و گیاه در این شهرستان است. در ادامه به برخی از بهترین جاهای دیدنی پاکدشت اشاره خواهیم داشت.

یخچال یبر داغلان پاکدشت

مسئله آب و پیدا کردن راهی برای فرار از گرما، همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم، در بیشتر بخش‌های کشور ما بوده است. یکی از راه‌هایی که مردم برای حل این بحران انجام می‌دادند، ایجاد یخچال‌های مصنوعی بود و با توجه به نبود امکانات، شکل این یخچال‌ها بسیار متفاوت از مدل امروزی آن‌ها است. یخچال یبر داغلان در دوران قاجار توسط خانمی به اسم گلین به نیت یاری رساندن به مردم ساکن در منطقه پاکدشت برای تأمین آب سالم و خنک ساخته شده است. این یخچال دارای گنبدی به حالت مخروطی است که ارتفاعی هفت متری دارد. نمای بیرونی یخچال تماماً با کاهگل اندود شده و سطح داخلی آن با آجر به‌صورت مطبق پوشش یافته است. این مسئله باعث می‌شده تا گرما از بیرون کمتر به داخل نفوذ کند و از طرفی، سرما نیز به بیرون درز نکند. داخل یخچال یک حوضچه یخ‌گیری قرا داشت که در زمستان پر می‌شد و سپس یخ‌های آن را قطعه‌قطعه کرده و داخل مخروطه افکن می‌ریختند. در انتهای مخروطه افکن، دو چاه قرار داشت که روی آن را با علف‌های تر می‌پوشاندند که این نیز یک تکنیک دیگر برای نگه داشتن سرما بود. به این شکل آب ذوب شده تا تیرماه باقی می‌ماند و یخ از طریق ساختمان جلوی آن مورد استفاده قرار می‌گرفت. این اثر در سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۹۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عمارت ناصریه پاکدشت

از دوران قاجاریه، عمارت‌های بسیاری که به نام فرزندان خاندان قاجاری بوده، برجای مانده است. عمارت ناصریه در پاکدشت، یکی از این عمارت‌ها است. عمارت ناصریه یا کاخ ناصرالدین میرزا متعلق به یکی از فرزندان مظفرالدین شاه قاجار به نام ناصر میرزا است. این بنا به صورت یک کوشک، در مقیاسی به وسعت شش هزار متر مربع ساخته شده است. در پیرامون بنا، چهار برج مدور در چهار گوشه قرار دارد که از خشت و گل ساخته شده‌اند. در قسمت ورودی، یک در چوبی بزرگ و دولنگه منبت کاری شده قرار دارد که بر روی یکی از لنگه‌ها، روی یک ورق فلزی بیضی شکل، کتیبه «ناصریه» به‌صورت برجسته حکاکی شده است. این عمارت در شمال روستای جمال‌آباد و در حاشیه غربی جاده جمال‌آباد به روستای خسرو قرار دارد. در سال ۱۳۸۲ این عمارت تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی استان تهران به ثبت ملی رسید.

تپه و قلعه محمود آباد

ازآنجایی‌که پاکدشت یک منطقه تاریخی است، می‌توان بقایایی از تمدن انسانی در هزاره اول قبل از میلاد را در آن دید. محوطه باستانی تپه محمود آباد در فاصله دو کیلومتری جنوب غربی دهستان فیلستان واقع شده که براساس شواهد موجود، قطعات سفال و احجام فرهنگی به دست آمده از این تپه قلعه قدمت بسیار طولانی‌ای دارد. بر روی سطح این تپه تاریخی، قلعه‌ای با برج و باروی گلی ساخته شده كه در روزگاران گذشته، مردم را در برابر هجوم بیگانگان امن نگه می‌داشته است.

کاروانسرای خاتون‌آباد

ری، بر سر شاهراه تجاری ابریشم قرار داشت و به همین خاطر، اهمیت بسیاری برای بازرگانان و مسافران پیدا کرده بود. در چنین شرایطی، وجود کاروانسرا امری ضروری به نظر می‌رسید. سنت کاروانسراسازی، از دوران خیلی قدیم برجای مانده و تا دوران قاجاریه و پهلوی نیز کاروانسراها رونق بسیاری داشتند. پاکدشت که حوالی دو شهر بزرگ ری و ورامین قرار داشت از وجود کاروانسرا بی‌نصیب نمانده است. کاروانسرای خاتون‌آباد، یکی از بناهای تاریخی پاکدشت محسوب می‌شود که در دوران قاجار، توسط مرحوم حاج ملا علی کنی ساخته شد. به نظر، علت اصلی ساخت این مکان وجود محلی برای استراحت و خواب افرادی است که راهی زیارت حرم امام رضا بودند. بنای بیرونی این کاروانسرا از نوع چهاردیواری و بنای داخلی آن شامل ایوان ورودی، صحنی وسیع، حجرات بزرگ و کوچک و اسطبل‌های ستون‌دار است. کاروانسرای خاتون‌آباد در سال ۱۳۸۲ توسط میراث فرهنگی تهران به ثبت تاریخی رسید.

گلخانه‌های پاکدشت

قابل انکار نیست که یکی از دلایل اصلی مردم به شرکت در تور تهران برای بازدید از پاکدشت، خرید گل و گیاه است. شهرستان پاکدشت در جنوب رشته کوه البرز قرار گرفته و به دلیل وجود رودخانه جاجرود و همچنین خاک حاصلخیز آن و میزان بارندگی مناسب، محیط مناسبی برای کشاورزی و مخصوصاً پرورش گل و گیاه دارد. به همین خاطر، انواع و اقسام گل‌ها در این شهرستان قرار دارد که به خارج از کشور نیز صادر می‌شوند. حتی اگر قصد خرید گل و گیاه را نداشته باشید هم، دیدن این گلخانه‌های زیبا، خالی از لطف نیست. در پاکدشت ۲۵ هكتار گلخانه شیشه‌ای، ۴۵۰ هكتار گلخانه تونلی، ۱۵۰ هكتار گلخانه چوبی و ۱۱۵ هكتار فضای باز وجود دارد که عدد بسیار بزرگی است.

امامزادگان چهل دختر (ع) پاکدشت

امامزادگان چهل دختر یا خاتون (علیهم‌السلام) در فاصله ۱۰ کیلومتری پاکدشت و در دو کیلومتری جنوب روستای جمال آباد واقع شده است. در باور اهالی چهل تن از دختران و زنان منسوب به خاندان ائمه اطهار (علیهم‌السلام) هستند. سنگ بنای این امام زاده در اواخر دوره صفویه گذاشته شد. ساختمان امام زاده، یک بنای کوچک خشتی و مستطیل شکل با گنبد بزرگ پلکانی و مخروطی است که با گل پوشش داده شده و امامزاده با مرقدی فاقد ضریح در وسط آن قرار دارد. این بقعه در آثار تاریخی ـ فرهنگی سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است. جز این امامزاده، در پاکدشت امام زاده‌های دیگری چون امامزاده عون، امامزاده سیدجلیل و امامزاده محمد نیز وجود دارد.