بازار تاریخی شهر خوی

بازار خوی، بازاری قدیمی و بزرگ در آذربایجان غربی است که از دوران صفویه به‌ جای مانده و در آن دوران یکی از مراکز تجاری پررونق کشور بوده است. ازآنجایی‌که آذربایجان بر سر راه‌های مهمی همچون راه مکه، جاده ابریشم، مسیر دسترسی به جلفا و... قرار داشته، این بازار در گذشته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. بازار خوی در ضلع شرقی شهر خوی قرار دارد و با بیش از ۳۰۰ سال قدمت همچنان پررونق است و به عنوان یکی از بازارهای سنتی ایران شناخته می‌شود.
این بازار دارای پلانی مستطیل شکل است و از راسته‌ها، چهارسوها و سراهای متعددی تشکیل شده است و یکی از زیباترین بازارهای تاریخی ایران محسوب می‌شود. با وجود اینکه با گذر زمان بخش‌هایی از بازار خوی دچار دخل و تصرف شده است اما آنچه که باقی است نشانگر معماری منحصربه‌فرد آن دوران است.
این بازار در بافت قدیمی شهر قرار دارد و از نظر بسیاری از تاریخ‌نویسان و جهانگردان، یکی از زیباترین بازارهای ایران است. اگر قصد دارید با رزرو آنلاین بلیط هواپیما خوی راهی این شهر دیدنی شوید و از این بازار کهن بازدید کنید، بد نیست درباره تاریخچه، سبک معماری و بخش‌های مختلف این بازار بدانید.

معرفی بازار خوی

برای بازدید از این بازار قدیمی كه یکی از جاهای دیدنی شهر خوی محسوب می‌شود، باید در ضلع جنوب شرقی چهارراه مركزی و در راستای خیابان‌های طالقانی و انقلاب به دنبال آن باشید.
خوی به دلیل قرارگیری بر سر جاده‌های معروف ابریشم، مکه یولی، راه ترابوزان به جلفا و... در گذشته دارای كاروان‌سراهای متعدد برای تخلیه كالا و استراحت بازرگانان و بازاری گسترده برای دادوستد كالاهای مختلف بوده است. بازار خوی كه امروزه به ‌جای مانده است، بازمانده بازار وسیع‌تری به حساب می‌آید که در ضلع شرقی و متصل به دیوار دروازه ورودی شهر بوده است.
بازار خوی در ابتدا تنها از چند راسته سرپوشیده، چند خانه، چندین میدان و گذرگاه باستانی تشکیل شده بوده و بخش‌های زیادی از راسته‌ها و کاروانسراها بعدها اضافه شده‌اند.
با وجود اينكه این بازار چندین بار بر اثر زلزله و دو بار بر اثر آتش‌سوزی، يكي در زمان قاجاریه و ديگري در سال ۱۳۳۹ آسيب ديده، اما مورد مرمت قرار گرفته و شكل اصلی خود را از لحاظ معماری و اقتصادی حفظ كرده است. بازار خوی همچنان از مراكز تجاری مهم برای صادرات فرش، پشم و خشكبار به داخل و خارج از كشور محسوب می‌شود.
بازار خوی در خرداد ۱۳۶۶ هجری شمسی به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. اگر به بازدید از بناهای تاریخی علاقه دارید، در جنوب این بازار قدیمی می‌توانید کاروان‌سراها، مساجد تاریخی ملاحسن، حاج بابا و حجتیه و حمام محمد بیگ و دروازه سنگی با معماری چشم‎نواز آن را مشاهده کنید.

آشنایی با تاریخچه بازار خوی

شهر خوی دارای قدمتی هفت هزار ساله است و یکی از قدیمی‌ترین مراکز تمدن در شمال غرب ایران محسوب می‌شود. در گذشته این شهر به سبب قرار گرفتن بر سر جاده‌های معروف بازرگانی و همچنین به دلیل مرکزیت اقتصادی از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است.
بازار خوی در ابتدا به دوره صفویه احداث شد و براساس کتیبه موجود از آن دوران که در حال حاضر در گنجینه خوی نگهداری می‌شود، این بازار در زمان حکومت شاه طهماسب صفوی ساخته شده است. در دوره حکومت قاجاریان نیز به دستور عباس میرزا و توسط امیر احمدخان دنبلی، تغییراتی در آن صورت گرفته و اقدامات خوبی در ساماندهی این بازار انجام شده است.

معماری بازار خوی چگونه است؟

بازار خوی به‌صورت مستطیل شکل ساخته شده و دارای چندین راسته سرپوشیده، سرا، چهارسو و گذر است. البته بخش‌های زیادی از راسته بازارها و كاروان‌سراها به‌ مرور زمان به این بازار اضافه شده‌اند. بخش‌های مختلف بازار دارای اتصال منظمی به یکدیگر هستند و از نظر معماری متناسب و هماهنگ به نظر می‌‌رسند.
با توجه به ویژگی‌های معماری شهر خوی، این بازار دارای تزئینات خاصی نظیر گچ‌بری و کاشی‌کاری نیست. تنها در بعضی قسمت‌های آن، به‌خصوص در چهارسوها، نظم و دقت قابل‌توجهی در رگه‌چینی آجر دیده می‌شود.
در قدیم سنگ فرش زیبایی كف بازار را پوشانده بود و لوله‌كشی آب شرب نیز از وسط بازار می‌گذشت و قسمت شمالی و جنوبی شهر را به یکدیگر متصل می‌کرد. جالب است بدانید قدیمی‌ترین فاضلاب در ایران، فاضلاب شهری است كه در بازار خوی وجود دارد.
در این بازار پنج کاروانسرا اعم از کاروانسرای خان، کاروانسرای بلوسی، کاروانسرای کشمش چیلار، کاروانسرای چیت ساز و کاروانسرای حاج میر هاشم قرار دارد و مساجد تاریخی ملاحسن، حاجی بابا و حجتیه در آن قرار گرفته‌اند.
دروازه سنگی خوی نیز که یکی از آثار به‌جای مانده از حصار قدیمی شهر است در جنوب بازار و به‌طرف شهر سلماس قرار دارد؛ این دروازه در دوره قاجاریه بنا شده است و از حصار تاریخی شهر خوی باقی‌مانده است.
طول این بازار از شمال تا جنوب تقريباً ۷۰۰ متر است كه در وسط آن گنبد بزرگی به نام پای چراغ به قطر ۱۰ متر قرار دارد.
مصالحی که در ساختمان بازار خوی به کار رفته ملاط گچ، خاک و آجر است. در بعضی قسمت‌های بازار، به‌خصوص در چهار سوق‌ها نماهای سنگی دیده می‌شود که فاقد تزئینات جالب توجهی مانند کنده‌کاری یا نقاشی هستند.

قسمت‌های مختلف بازار خوی

بازار خوی نیز مانند اغلب بازارهای ایرانی دارای کاروانسرا، حمام و مساجد تاریخی بسیاری بوده است که از جمله آن‌ها می‌توان به ائل حمامی، مسجد ملاحسن، کاروانسرای کشمش چیلار، کاروانسرای خان، مسجد حاج بابا و... اشاره کرد.

راسته‌ها: از قسمت‌های جالب‌توجه در بازار خوی، راسته‌های آن است که طول هرکدام از آن‌ها بيش از ۱۵۰ متر می‌رسد. هر یک از این راسته‌ها مربوط به شغل بخصوصی بوده‌اند و به اسم همان شغل مانند راسته مسگران، بزازان، چاقوسازی، زين سازی، زرگران و راسته فرش فروشان نامیده شده‌اند. رونق راسته‌های مختلف این بازار همچون سابق هنوز به قوت خود باقي است و مردم امروزه نیز براي تأمین مايحتاج زندگی خود نظیر خوراک، پوشاك و... به اين بازار مراجعه می‌کنند.
برخی دیگر از این راسته‌ها نیز به نام اشخاص خیری معروف بوده‌اند که در عمران و آبادی بازار نقش بسزایی داشتند مانند امیر، جواد، حاجی‌بابا و... که هم‌اکنون نیز از نام‌های قدیمی استفاده می‌شود.


کاروان‌سراها: پنج کاروان‌سرا داخل بازار سرپوشیده خوی قرار دارد که شامل کاروانسرای خان، کشمش چیلار، بلوسی، چیت‌ساز و کاروانسرای میرزا هاشم می‌شود. در ادامه به معرفی کاروانسرای خان که مهم‌ترین آن‌ها است می‌پردازیم.
کاروانسرای خان در ضلع غربی بازار قرار گرفته و در کناره خیابان طالقانی به‌صورت چهار ایوانی ساخته شده است. این کاروانسرا درگذشته محل استراحت مسافران و داد و ستد بازرگانان بوده است. ورود به این کاروانسرا از در چوبی واقع در خیابان طالقانی امکان‌پذیر است و طبقه بالای آن دارای بالکنی چوبی است. دو در دیگر کاروانسرا در سمت شمال و شرق با بازار ارتباط دارند. این کاروان‌سرا توسط احمدخان دنبلی، حاکم خوی ساخته شده است که توانست با تأمین امنیت و گشایش راه کاروان‌های تجاری به‌سوی این شهر، ثروت را به خوی سرازیر کند.
چهار دیوار کاروانسرای خان که از میان ۵ کاروانسرای معرفی شده، شهرت بیشتری دارد از سنگ سفید ساخته شده‌اند و ۴۰ حجره تاجرنشین داشته‌اند. هر حجره این کاروانسرا دارای قهوه‌خانه و پستوی جداگانه بوده و در کنار آن کاروان‌سرای دیگری جهت چهارپایان ساخته شده بوده است. ضلع جنوبی این بنا، محل گذر مردم به داخل بازار از سمت خیابان طالقانی است و این گذر کاروان‌سرای خان را از کاروان‌سرای میرزا هاشم جدا می‌کند.

مسیر دسترسی به بازار خوی

اگر با خرید بلیط هواپیما به شهر خوی سفر کردید از بازار تاریخی این شهر که به یادگار مانده از دوره صفویه است نیز دیدن کنید، چراکه این بازار در کنار سایر اماکن تاریخی خوی بر غنای کهن آن افزوده است.
آدرس دقیق این بازار قدیمی، شهر خوی، ضلع جنوب شرقی چهارراه مرکزی، خیابان طالقانی است. برای بازدید از این بازار می‌توانید از اتومبیل شخصی و یا وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید.