قنات گوهرریز جوپار؛ چاه صاحب الزمان (عج) در کرمان!

معمولاً همه ما شهر کرمان را با جاذبه‌های شناخته‌شده‌ای نظیر ارگ بم، مجموعه گنجعلی خان و یا گنبد جبلیه می‌شناسیم؛ درحالی‌که این مقصد کویری جذاب بیش از ۷۰۰۰ جاذبه‌ی متنوع را در خود جای داده است که برخی از آن‌ها آن‌قدر خاص و متمایز هستند که نظیر آن‌ها را در کمتر مقصد گردشگری دیگری می‌توان پیدا کرد. در این مقاله می‌خواهیم به سراغ یکی از همین جاذبه‌های متفاوت و البته تماشایی برویم و آن را به شما معرفی کنیم تا در سفرتان به کرمان بازدیدش را از قلم نیندازید. در ادامه با ما همراه شوید تا سری بزنیم به قنات گوهرریز در جوپار کرمان و جذابیت‌های آن را با هم بررسی کنیم.

قنات گوهرریز جوپار

قنات گوهرریز یکی از قنات‌های قدیمی اما فعال کشور است که در شهر جوپار، بخشی از شهرستان ماهان در کرمان قرار گرفته است. این قنات شامل یک رشته کاریز در ناحیه جنوب جوپار است که در دامنه ارتفاعات جوپار حفر شده‌اند، طول آن نزدیک به ۳۵۵۶ متر است و ۱۲۹ حلقه چاه در آن جای گرفته‌اند.
این قنات را از دو نظر می‌توان مکان حائز اهمیتی دانست؛ اول آنکه قنات گوهرریز جوپار منبع اصلی آب‌رسانی به ۳۳۰ هکتار از اراضی منطقه است و بسیاری از شهرهای کرمان وجود باغ‌های سرسبز و پر میوه خود را مدیون این قنات پر آب هستند. دوم آنکه نام این قنات به سبب معماری منحصربه‌فردی که دارد از سال ۲۰۱۶ میلادی تاکنون در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار گرفته است و یک بنای تاریخی ارزشمند و افتخارآمیز بشمار می‌رود.

قدمت قنات گوهرریز

همان‌طور که میدانید قنات یا کاریز سازه‌هایی زیرزمینی هستند که گذشتگان از آن‌ها برای نگهداری منابع آبی و هدایت آن به نقاط خاص استفاده می‌کرده‌اند. قنات جوپار نیز قدمتی بالغ‌بر ۷۵۰ سال دارد و اولین بار در دوران صفویه احداث شد تا بتواند راهکاری برای آب‌رسانی به مناطق خشک و کویری در شهر ماهان واقع در کرمان باشد. جالب است بدانید که یکی از حلقه جاهای قدیمی این کاریز به چاه صاحب الزمان (عج) شهرت دارد و این موضوع جنبه‌ای مذهبی و عرفانی به قنات بخشیده است. باوجودآنکه سال‌ها از حفر قنات گوهرریز ماهان گذشته است اما این قنات شگفت‌انگیز هنوز هم فعال است و از آن به‌عنوان شاهراهی زیرزمینی برای ساماندهی منابع آبی در جوپار کرمان استفاده می‌شود.

افسانه‌ی ماهی کور سپید

قنات گوهرریز کرمان قدمت بالایی دارد و از زمانه‌ای قدیم مردمان بومی قصه‌ها و افسانه‌های زیادی درباره آن نقل کرده‌اند. اینکه این افسانه‌ها رنگ و بوی حقیقت دارند یا صرفاً داستان‌هایی خیالی هستند چیزی است که به‌ طور قطع نمی‌توان درباره آن نظر داد؛ اما بی‌شک یکی از جذاب‌ترین افسانه‌هایی که درباره این قنات گفته‌اند افسانه ماهی کور سپید است. بر مبنای این افسانه‌ی قدیمی یک ماهی کوچک طلایی از قنات گوهرریز نگهبانی می‌کند. در بعضی افسانه‌ها نیز گفته می‌شود اگر کسی مستقیماً به ماهی سپید کور نگاه کند در همان لحظه جان خود را از دست می‌دهد! این افسانه به‌قدری برای جهانگرد انگلیسی، آنتونی اسمیت، جذاب و شنیدنی بود که او در سال ۱۳۲۹ راهی کرمان شد تا در بازدید از این قنات از این ماهی دیدن کند. هرچند اسمیت آن‌طور که در کتابش درباره سفر به جوپار گفته است موفق به دیدن این ماهی در قنات نشد؛ اما آن‌چنان شیفته این قنات شد که بعدها چندین بار دیگر هم برای بازدید از آن به کرمان سفر کرد.

ویژگی‌های معماری قنات گوهرریز جوپار

درمجموع قنات از سازه‌های ابداعی ایرانیان باستان است و با توجه به مناطق وسیع نیمه‌خشک کشور، به‌کارگیری چنین سازهای به‌خودی‌خود خلاقانه و شگفت‌انگیز است. ازاین‌رو سازوکار قنات‌ها به‌ویژه قنات‌هایی مانند قنات گوهرریز کرمان که باوجود سال‌ها فعالیت هنوز هم پابرجا مانده‌اند، از نکات شگفت‌آور آن‌ها است.
بااین‌وجود قنات جوپار ویژگی‌های متمایز دیگری هم دارد که سبب ثبت جهانی آن در فهرست آثار یونسکو شده است و آن‌هم این است که آب‌های این قنات از دل گسل‌های زیرزمینی بیرون می‌زنند. از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد معماری این قنات که آن را از دیگر قنات‌ها متمایز کرده است می‌توان به فاصله اندک سرچشمه قنات با اولین چاه حفرشده در قنات و همچنین حجم آب زیاد در قنات اشاره کرد.

شرایط بازدید از قنات گوهرریز

برای بازدید از قنات گوهرریز کرمان بهتر است سفرتان را در فصل بهار یا پاییز برنامه‌ریزی کنید؛ زیرا با توجه به شرایط آب و هوایی استان کرمان، شهرستان ماهان و قنات جوپار در این زمان از سال آب‌وهوای مطبوع‌تری خواهند داشت. گفتنی است فصل بهار به‌ویژه ایام نوروز شلوغ‌ترین زمان بازدید قنات است به‌طوری‌که در دوره‌های قبل تنها در طول تعطیلات نوروز ۱۵۰ تور گردشگری برای بازدید از قنات به آن مراجعه کرده‌اند؛ بنابراین اگر تمایل دارید تا از ازدحام گردشگران دور بمانید پاییز زمان مناسب‌تری برای خرید آنلاین بلیط هواپیما کرمان و سفر به این مقصد دیدنی است. هرچند امکانات رفاهی خاصی در قنات تعبیه نشده‌اند؛ اما ازآنجاکه این قنات در شهر جوپار قرار گرفته است هنگام بازدید از آن به‌راحتی می‌توان از امکانات رفاهی مانند مسجد، سرویس بهداشتی یا فروشگاه‌های مواد غذایی شهر بهره‌مند شوید. بازدید از قنات هزینه‌ی ورودی ندارد. شما می‌توانید در تمام ساعات شبانه‌روز از قنات دیدن کنید؛ اما با در نظر گرفتن اینکه محوطه داخلی قنات تاریک است بهتر است در طول روز به بازدید آن بروید و حتماً چراغ‌قوه همراه خود داشته باشید.
در نظر داشته باشید که محوطه قنات علیرغم بازسازی‌های اخیر همچنان مستعد ریزش و تخریب است. هرچند این تخریب خطر جانی ندارد اما مسلماً موجب ضربه به بنای ارزشمند قنات می‌شود؛ ازاین‌رو همواره توصیه می‌شود در زمان بازدید از قنات گوهرریز تا جای ممکن از ایجاد سروصدا پرهیز شود.

چطور به قنات گوهرریز برویم؟

همان‌طور که قبل‌تر هم اشاره شد قنات گوهرریز در شهر جوپار و ۳۰ کیلومتری کرمان قرار گرفته است؛ بنابراین بهتر است برای رفتن به این قنات دیدنی، با ماشین راهی جوپار شوید. گفتنی است معمولاً بازدید از قنات گوهرریز جوپار در برنامه تورهای گردشگری نیز قرار دارد. اگر با خودرو شخصی سفر می‌کنید بعدازآنکه از کرمان در مسیر آزادراه کرمان بم به سمت شهر ماهان حرکت کردید مسیرتان را تا ادامه دهید تا به جوپار برسید. بعدازآن در خیابان اصلی ۱۷ شهریور جوپار به مسیرتان ادامه دهید تا به میدان برسید، در یکی از ضلع‌های میدان قنات را پیدا می‌کنید.

جاهای دیدنی اطراف قنات گوهرریز

اگر گذرتان به قنات گوهرریز افتاد، پیشنهاد می‌کنیم از جاهای دیدنی اطراف قنات نیز غافل نشوید. این جاذبه‌های دیدنی فاصله‌ی چندانی تا قنات ندارند و بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست. بهترین جاهای دیدنی اطراف قنات گوهرریز عبارت‌اند از:

آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی
«شاه نعمت‌الله ولی» از شخصیت‌های عرفانی برجسته‌ای است که از طرف پدری نسب وی به خاندان پیامبر اکرم می‌رسد و از او آثار ادبی زیادی در قالب شعر و نوشته به‌جامانده است. پس از وفات او پیروانش مقبره او را به شکل آرامگاهی مجلل درآوردند که امروزه از جاهای دیدنی کرمان نیز محسوب می‌شود.
بنای اصلی آرامگاه در زمان صفوی احداث شده است؛ اما در دوره‌های تاریخی پس‌ازآن بخش‌های دیگری به بنا افزوده شد و ازاین‌رو سبک معماری آرامگاه ترکیبی از سبک‌های معماری در چندین دوره مختلف است. مجموعه تاریخی آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی ۳۲۰۰۰ مترمربع مساحت دارد و به‌جز بقعه اصلی، رواق‌ها و صحن‌های مختلفی دارد.
آدرس: کرمان، ماهان، میدان امام خمینی (ره)، ابتدای خیابان ولی‌عصر

باغ شازده ماهان
باغ شازده ماهان نیز از دیگر جاهای دیدنی نزدیک به قنات گوهرریز است که در مسیر شهر ماهان برای حرکت به سمت قنات می‌توان از آن دیدن کرد. باغ شازده ماهان شامل یک عمارت قاجاری باشکوه است که در یک باغ با طراوت و سرسبز جای گرفته است و درست مانند یک بهشت کوچک در فضای کویری شهر ماهان است.
باغ شازده سرسبزی و زیبایی چشمگیر محوطه بیرونی باغش را مدیون قنات گوهرریز جوپار است؛ زیرا آب‌رسانی به این باغ چشم‌نواز همواره از طریق این قنات انجام شده است. اگر به معماری باغ‌های ایرانی علاقه‌مند هستید به‌هیچ‌وجه بازدید از این باغ را از دست ندهید.
آدرس: کرمان، ۱۰ کیلومتری شهر ماهان، بزرگراه هفت باغ، جاده باغ شازده ماهان
ساعات بازدید: همه‌روزه از ساعت ۸ صبح تا ساعت ۲۲


کلام آخر
قنات گوهرریز از جاذبه‌های دیدنی کمتر شناخته‌شده شهر کرمان است که در این مطلب به معرفی آن پرداختیم و تلاش کردیم تا جذابیت‌های بازدید از این قنات تاریخی که نامش در آثار جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است را برایتان شرح دهیم. بااین‌وجود بی‌شک نمی‌توان همه‌ی جنبه‌های خاص بازدید از آن را توصیف کرد؛ بنابراین توصیه می‌کنیم این بار که با خرید بلیط هواپیما راهی کرمان شدید علاوه بر جاذبه‌های نام‌آشنای این خطه می‌توانید از این قنات نیز به‌عنوان جاذبه‌ای متمایز و ارزشمند دیدن کنید.