دشت مغان

دشت مغان یکی از زیباترین جاذبه‌های دیدنی ایران است که در شمالی‌ترین قسمت استان اردبیل واقع شده است. این دشت زیبایی خیره کننده‌ای دارد و از جنوب با مشکین شهر، از شمال و شرق با جمهوری آذربایجان و از غرب نیز با ارسباران همسایه است. این دشت در واقع جلگه‌ای است که در ساحل جنوبی رود ارس و در غرب دریای خزر قرار گرفته است. دشت مغان خاک حاصلخیز و ارزشمندی دارد. آب و هوای مناسب آن و بارش باران‌های پیاپی نیز سبب شده است تا به یکی از بهترین و غنی‌ترین مناطق ایران تبدیل شود. دشت مغان یکی از مهم‌ترین مناطق کاشت و برداشت محصولات کشاورزی همچون هلو، شلیل، انجیر، هندوانه، ذرت، گندم، یونجه؛ نخود، زیتون، پنبه، سویا و ... است.
اگر بلیط هواپیما برای سفر به اردبیل خریداری کرده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم در لیست تفریحات خود حتماً بازدید از این منطقه را قرار دهید. در این مقاله به معرفی دشت مغان، ویژگی‌ها و موقعیت جغرافیایی آن خواهیم پرداخت.

تاریخچه

طبق تحقیقاتی که باستان شناسان انجام داده‌اند، تاریخ این دشت مربوط به هزاران سال پیش می‌شود. اشیا تاریخی و آثار ارزشمند زیادی از گذشته در این منطقه یافت شده است که هم‌اکنون در موزه‌های تبریز، اردبیل، ارومیه و ... نگهداری می‌شوند. این آثار تصدیق پیشینه طولانی دشت مغان هستند. در گذشته مردمان زیادی در این منطقه زندگی می‌کردند زیرا مغان از گذشته شرایط اقلیمی و جغرافیایی مناسبی داشته است. ساکنان قدیمی دشت مغان 32 طایفه بوده‌اند که اغلب آن‌ها مردمانی از عشایر بوده‌اند که این دشت را قشلاق خود انتخاب کرده بودند.

آثار تاریخی اطراف دشت مغان

از آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی منطقه مغان که از سال‌ها پیش تا کنون به جای مانده است می‌توان به قلعه اولتان مغان، تپه خرمن، برج قارلوجا، تپه نادر اصلاندوز، زیستگاه خروسلوی مغان، پل تاریخی خمارلو مغان، زیستگاه آقابابا، گورستان اصلاندوزمغان، زیستگاه حسن دره سی و گورستان کولار کورعباسلوی مغان اشاره کرد. گورستان‌های دشت مغان اغلب منسوب به هزاره اول و پیش از میلاد مسیح هستند البته اکثر آن‌ها در معرض حفاری قاچاق قرار گرفته‌اند. به عنوان مثال، منطقه مقصودلوی کورعباسلو پیکر شهدای جنگ‌های ۱۰ ساله روسیه و دولت قاجار به فرماندهی ژنرال عباس میرزا را در خود جای داده است.
این گورستان‌ها در دامنه‌های کوه و بخش‌هایی از رودخانه رو به مشرق و طلوع خورشید انتخاب شده‌اند. دلیل انتخاب این منطقه این است که آب و آفتاب در مذهب میترائیسم جایگاه ویژه‌ای دارد و مقدس شمرده می‌شود. برخی از قسمت‌های این منطقه خاک‌های آهکی دارند و این عامل سبب از بین رفتن استخوان‌ها و بقایای اجساد شده است. با این حال، قسمت‌هایی از استخوان سر و ... در این منطقه یافت شده است.
قلعه دختر (قیزقلعه سی) از سال ۶۲۶ تا امروز پابرجا مانده است. در ۱۷ کیلومتری شمال گرمی در مغان قیزقلعه سی همچون دژی محکم خودنمایی می‌کند. علاوه‌بر قیزقلعه، قلعه‌های دیگری نیز در سراسر دنیا به نام قلعه دختر نامگذاری شده‌اند. از سنگ، خاک، ساروج و ... در ساخت این قلعه استفاده شده است. این بنای تاریخی به دوره اشکانی و ساسانی مربوط می‌شود و تنها دو دیوار و دو برج از این قلعه به جای مانده است.

جغرافی

این دشت از شهرهای بیله‎سوار، پارس‌آباد، انگوت، اسلام‌آباد، جعفرآباد، مغانسر، اصلاندوز و گرمی تشکیل شده است که گرمی قدیمی‌ترین شهر این دشت محسوب می‌شود. چیزی در حدود یک سوم این دشت در جمهوری آذربایجان و مابقی آن در کشور ایران قرار گرفته است. مغان تا سال ۱۳۵۵ یکی از بخش‌های مشکین شهر بوده است که پس از آن از این شهر جدا شد و یک شهرستان کاملاً مستقل به حساب آمد و گرمی نیز به عنوان مرکز منطقه تعیین شد.

‌اقلیم و آب و هوا

آب و هوای این دشت بسیار معتدل و مناسب است. این دشت از نظر اقلیمی و آب و هوایی نه تنها در استان بلکه در کل منطقه آذربایجان نمونه است. خاک تمامی قسمت‌های دشت نیز حاصل‌خیز و ارزشمند است. به همین دلیل دشت مغان به یکی از مناسب‌ترین مکان‌ها جهت کشت و پرورش محصولات کشاورزی، غلات، حبوبات، انواع میوه و ...‌‎ تبدیل شده است.
قسمت شمالی این منطقه به دشت همیشه بهار شهرت دارد و دلیل آن هم آب و هوای معتدل و بهاری است. دشت مغان یکی از مناطق مناسب جهت نگهداری دام در ایران است. زیرا کشت علوفه در این منطقه صورت می‌گیرد و آب و هوا نیز جهت نگهداری دام مناسب است. به دلیل مواردی که پیش‌تر ذکر شد، مغان را انبار غله آذربایجان نامگذاری کرده‌اند.

چهره دشت مغان

به طور کلی چهره طبیعی و ناهمواری‌های دشت مغان به سه بخش تقسیم می‌شود.
• نواحی کوهستانی: این بخش شامل ارتفاعات جنوب، جنوب غربی و غرب منطقه می‌شود. که ارتفاعی بیشتر از ۱۰۰ متر دارد و در برخی از نواحی ارتفاع به ۷۰۰ متر نیز می‌رسد و شیب آن نیز از ۱۰ درصد بیشتر است. قسمت‌هایی از اصلاندوز، دهستان قشلاق شمالی و غربی و بخش مرکزی در این نواحی قرار دارند.
• نواحی کوهپایه‌ای: این مناطق ارتفاع کمتر از ۱۰۰ متر دارند و در انتها به کوهستان متصل می‌شوند و تا نزدیکی جلگه اصلی ادامه دارند. شیب این مناطق بین ۱ الی ۱۰ درصد است. نواحی کوهپایه‌ای برای فعالیت‌های دامپروری و کشاورزی بسیار مناسب هستند. علاوه‌براین سکونت انسانی نیز در این منطقه امکان‌پذیر است.
• نواحی جلگه‌ای: در شمال منطقه زمین‌هایی با شیب بسیار کم (کمتر از ۵ درصد) وجود دارد که تا نزذیکی رود ارس ادامه دارد. این منطقه خاک آبرفتی، حاصلخیز و ارزشمندی دارد و تمامی آن برای کشت و پرورش محصولات کشاورزی مناسب است به همین دلیل این منطقه تراکم جمعیتی بسیار زیادی دارد.

فرهنگ و مردمان منطقه

در دشت مغان عشایر زیادی زندگی می‌کنند. عشایر این دشت مردمانی مهمان‌نواز، بامحبت، پاک سرشت، سخت‌کوش، صمیمی و استوار هستند. اغلب مردمان منطقه در دشت‌ها و دامنه‌های کوه به کشاورزی و دامپروری می‌پردازند. زنان عشایر نیز گاهاً به ساخت صنایع دستی مشغول می‌شوند.

جانوران منطقه

مغان دشت همیشه بهار ایران است. این منطقه یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های آذربایجان برای زمستان‌گذرانی برخی از گونه‌های نادر پرندگان است که از سرزمین‌های مختلف به این منطقه کوچ کرده‌اند. در تالاب‌های این دشت می‌توانید انواع مختلف پرندگان همچون اردک چشم طلایی، اردک تاجدار، پلیکان خاکستری، قوی گنگ، مرکوس سفید، قوی فریادکش، غاز خاکستری، قوی کوچک و بالکان مشاهده کنید. این پرندگان در اغلب ماه‌های سال در اطراف این دشت و روی تالاب زندگی می‌کنند.

راه رسیدن به دشت مغان

این دشت قسمت وسیعی از بخش‌های شمالی اردبیل و کشور آذربایجان را شامل می‌شود. در ابتدا باید خود را به استان اردبیل برسانید. برای این کار می توانید بلیط هواپیما، بلیط اتوبوس و ... خریداری کنید یا به کمک وسیله نقلیه شخصی به اردبیل برسید. پس از رسیدن به اردبیل باید برای رسیدن به گرمی مرکز منطقه مغان، ۱۱۰ کیلومتر را طی کنید. پس از آن می‌توانید با پرس و جو از محلی‌های منطقه به بازدید آثار تاریخی مغان بروید و یا از طبیعت بی‌نظیر این دشت لذت ببرید.
بهترین زمان سفر به دشت مغان فصل تابستان است. در ماه‌ شهریور مغان بهترین آب و هوای ممکن را دارد.