تالاب هامون

اگر شما هم علاقه‌مند به شعر و ادب ایران باشید، حتما نام دریاچه هامون در شعرهای شاهنامه فردوسی به گوشتان خورده است. دریاچه و تالاب هامون، به همراه رودخانه هلمند یا هیرمند و سرزمین سیستان، جایگاه خاصی در متن‌های زردشتی و همچنین در شعر قدیم ایران داشته است. دریاچه و تالاب هامون در نزدیکی زابل در استان سیستان و بلوچستان، و در مرز با کشور افغانستان قرار گرفته است. گستردگی تالاب هامون در زمان پر‌آبی ۵۶۶۰ کیلومتر مربع است که ۳۸۲۰ کیلومتر مربع آن در خاک ایران و بقیه آن در خاک افغانستان است.
در گذشته‌ای نه‌چندان دور تالاب هامون سومین دریاچه پرآب کشور ما بوده است. متاسفانه این تالاب، همچون بسیاری از رودخانه‌ها و دریاچه‌های کشور ما در معرض خطر خشک شدن قرار گرفته است. تالاب هامون و اطراف آن زیستگاه جانوران بسیاری همچون پلیکان، فلامینگو، تیهو، زنگوله بال، باقرقره، خرگوش، شغال، یوزپلنگ، گراز و جانوران دیگری بوده است. این تالاب محل عبور پرندگان مهاجر نیز هست که در گروه‌های ده‌هاهزارتایی از این منطقه گذر می‌کنند. تنوع زیستِ گیاهی این منطقه نیز از شگفتی‌های طبیعت بوده و آب این تالاب رویشگاه انواع جلبک‌ها و گیاهان بوده است.
تالاب هامون از دیدگاه زیست‌محیطی دارای اهمیت فراوان است. از شگفتی‌های دریاچه و تالاب هامون، وجود آن در منطقه گرم سیستان و بلوچستان است. اگرچه این تالاب بی‌همتا با بی‌تدبیری‌ها در حال نابودی است. تالاب هامون زابل در فصل پرآبی یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری ایران است.
دریاچه و تالاب هامون به نام‌های دیگری نیز خوانده می‌شود. در اوستا از این دریاچه با نام کانس اویا یا گنسو، در زبان پهلوی کیانس یا کیانسه و در شاهنامه فردوسی با نام دریاچه زره یاد شده است. آب دریاچه و تالاب هامون از رودخانه‌های مختلفی همچون هیرمند و نهبندان تامین می‌شده که امروزه به دلایل مختلف رو به خشکی گذاشته است. تالاب هامون نه‌تنها از دیدگاه زیست‌محیطی برای کشور ما اهمیت دارد، بلکه از نظر اقتصادی نیز مردم این منطقه ایران را تامین می‌کرده است.

چرا بازدید از تالاب هامون زابل را پیشنهاد می کنیم؟

گذشته از اینکه تالاب هامون زابل یکی از دیدنی‌های ارزشمند ایران است که باید دیده شود، دلایل بیشتری هم برای دیدن آن وجود دارد:
* با توجه به شرایط خاص کشور ما و خشک شدن دریاچه‌ها و رودهای آن، شاید لازم باشد در دیدن این تالاب ارزشمند عجله کنید.
* اگر در فصل پرآبی به این منطقه زیبا سفر کرده باشید، شاید خوش‌شانس باشید و هزاران پرنده‌ای که به این تالاب مهاجرت کرده‌اند را ببینید و غوغای آنها را بشنوید.
* نیزارهای اطراف تالاب هامون ابزار حصیربافی را در اختیار بومیان محلی قرار می‌دهد که با سفر به این منطقه با این صنعت نیز آشنا می‌شوید.
* در سفر به تالاب هامون با صنایع دستی مردم محلی این منطقه آشنا شوید و با خرید از آنها سوغاتی‌های زیبایی به شهر خود ببرید و به اقتصاد مردم سیستان هم کمک کنید.

ویژگی های طبیعی و گردشگری برجسته تالاب هامون زابل

تالاب هامون در زمان پر‌آبی، بهشتی در دل زمین‌های کویری استان سیستان و بلوچستان است. این منطقه زیبای طبیعی و گردشگری محل ماهیگیری ماهیگیران محلی است و در فصل پرآبی چندهزار ماهیگیر روزی خود را از این منطقه تهیه می‌کنند. دیدن پرندگان مهاجر این تالاب نیز صحنه‌ای نادر است که در زمان پرآبی آن اتفاق می‌افتد و دیدن آن را نباید از دست داد.

چگونه به تالاب هامون زابل برویم؟

از آنجایی که شهرستان زابل دارای فرودگاه است، از هر شهری که قصد سفر به این منطقه را دارید، کافی است به رزرو بلیط هواپیمای زابل اقدام کنید و پس از آن با خرید آنلاین بلیط هواپیما سفر خود را به این منطقه قطعی کنید. فاصله بین زابل تا تالاب هامون ۳۱ کیلومتر است که برای رفتن از زابل به این سمت هم تاکسی و سواری‌های این شهر در دسترس شما هستند.
اما اگر با خودروی شخصی خود از زابل قصد رفتن به تالاب هامون را دارید، از جاده زابل به سمت نهبندان برانید. سپس در سه‌راهی میل نادر، پس از پاسگاه نیروی انتظامی، به سمت چاه خرما تغییر مسیر دهید. این راه شما را به تالاب می‌رساند، اما با توجه به فصل پرآبی و کم‌آبی شما باید مسیر کمتر یا بیشتری پیش بروید. حدود دو کیلومتر از جاده هم خاکی و نامناسب است که پس از پیمودن آن به تالاب هامون زابل می‌رسید.

جاهای دیدنی نزدیک به تالاب هامون زابل

تالاب هامون زابل گستره زیادی از منطقه کویری سیستان را به خود اختصاص داده است. در فاصله خیلی نزدیک به تالاب مکان گردشگری دیگری نیست، اما کمی که از آن دور شوید، در شهر زابل و روستاهای اطراف آن جاهای دیدنی بسیاری مانند چاه نیمه در زهک، شهر سوخته، کوه خواجه و دهانه غلامان را پیدا می‌کنید. شهر زابل نیز خود جایگاه ساختمان‌های تاریخی و دیدنی بسیاری است که در سفر به این استان نباید دیدن آنها را از دست بدهید.

هتل ها و اقامتگاه های نزدیک به تالاب هامون زابل

اقامتگاه‌های بوم‌گردی مختلفی در شهرها و روستاهای اطراف تالاب هامون زابل وجود دارند که می‌توانید شب را در آنها سپری کنید و با مردم این منطقه هم بیشتر آشنا شوید. از اقامتگاه‌های ثبت شده اطراف شهرستان زابل می‌توان به اقامتگاه بپور و اقامتگاه بوم‌گردی زهک اشاره کرد که البته از این تالاب فاصله دارند. البته اگر زابل را برای اقامت خود انتخاب کرده باشید که این شهر دارای هتل‌ها و مهمان‌پذیرهای مختلفی است و یکی از آنها می‌تواند بهترین اقامتگاه برای شما باشد.
سخن پایانی
همان‌گونه که اشاره شد، نام این دریاچه و تالاب بارها در ادبیات ایران آمده است. علاوه بر آن هم‌وطنان زرتشتی ما اعتقاد دارند سوشیانس که منجی دین زرتشت است در دریاچه هامون از دوشیزه‌ای باکره متولد خواهد شد. همانند بسیاری از دین‌ها، زرتشتیان نیز به یک منجی که در زمان ظهور او دنیا پر از دوستی و مهربانی می‌شود، اعتقاد دارند.
بهترین فصل برای سفر به این مکان دیرینه و تاریخی روزهای پایانی زمستان تا اوایل بهار، و روزهای نخست پائیز تا نیمه آن است. شاید شما با هدف دیدن تالاب هامون به این منطقه سفر کنید، اما شهر زابل و روستاهای اطراف آن هم آثار گردشگری بسیاری دارند که نباید دیدن آنها را هم از دست بدهید. مکان‌هایی مانند قلعه‌ها و موزه‌ها که آثار تاریخی این مرزوبوم را در معرض دید شما قرار می‌دهند. البته فراموش نکنید سری هم به جشنواره‌های محلی و فصلی این شهر بزنید و با بازی‌های بومی و صنایع دستی مردم جنوب شرقی ایران هم آشنا شوید.