خانه ابریشمی رشت

بازدید از خانه یک تاجر زمان قاجار، آن هم تاجر ابریشم که خانه‌اش در فهرست آثار ملی ایران جایی پیدا کرده، به خودی خود اشتیاقی را در دل علاقه‌مندان و گردشگران شهر گیلان به وجود می‌آورد. از طرفی دیگر عمارت‌ها و خانه‌های قدیمی قادرند هر کسی را به سفر در زمان ببرند و حتی حس نوستالژیکی داشته باشند. در شهری همچون رشت هم می‌توان به وفور چنین خانه‌هایی دید. چون گیلان جدا از طبیعت سرسبز و جنگلی، دریا و تمام جاذبه‌های تفریحی‌اش، در طول تاریخ جایگاه ویژه‌ای برای شاهان داشته و خانه‌های تاریخی زیادی را در خود جای داده است. خانه ابریشمی هم به خاطر معماری تلفیقی و خاصش به عنوان یک بنای تاریخی منحصربه‌فرد شناخته می‌شود. این خانه بزرگ و باصفا از دوران قاجار و ناصرالدین‌شاه به یادگار مانده است و با وجود تغییراتی که در طول زمان به خود دیده، هنوز هم اصالت خود را حفظ کرده است. اگر به تاریخ و معماری علاقه و قصد خرید بلیط هواپیما رشت را دارید با ما همراه باشید چون در ادامه این مقاله قصد داریم شما را با تاریخچه و معماری این خانه آشنا کنیم.

خانه ابریشمی کجاست؟

برای رفتن به خانه ابریشمی، روی نقشه میدان صیقلان یا همان میدان بسیج را پیدا کنید و بعد از رسیدن به این میدان وارد خیابان مطهری شوید. همان اوایل خیابان و دست چپ، کوچه اخوان را می‌بینید. انتهای این کوچه درب ورودی خانه ابریشمی را پیدا می‌کنید. البته خانه ابریشمی دارای چندین درب ورودی است و چند کوچه به این خانه راه دارد. کوچه اخوان در قسمت جنوب شرقی میدان صیقلان واقع شده است. کمی قبل‌تر از این کوچه و دقیقاً کنار میدان صیقلان کوچه میرزا خلیل را می‌بینید، این کوچه هم به درب دوم خانه ابریشمی منتهی می‌شود. با ورود از درب چوبی و قدیمی این خانه به هشتی و سپس حیاط خانه ابریشمی وارد خواهید شد. همانطور که می‌دانید در معماری‌های سبک قاجار ورودی‌ها به این سبک هستند و اول وارد هشتی خانه می‌شوید.

تاریخچه خانه ابریشمی

قبل از اینکه به سبک معماری قاجار و خانه ابریشمی بپردازیم، بد نیست مروری به تاریخچه این بنای زیبا داشته باشیم. گفته می‌شود که این خانه در دوران ناصرالدین‌شاه متعلق به کلانتر رشت با نام حاج میر اسماعیل حاکمی بوده که از خانواده‌ای معروفی از روستای پیر بازار رشت و معروف به حاج حاکم بوده است. این خانه توسط پسر حاج حاکم، حاج قاسم ملقب به عالیجناب و به خواست پدرش ساخته شده است. در سال ۱۳۱۸ نیز حاج میرزا احمد ابریشمی که تاجر ابریشم بوده، این خانه را از کلانتر خریده و از آن به بعد این خانه با عنوان خانه ابریشمی شناخته شده است. این بنای تاریخی که جزء جاهای دیدنی رشت محسوب می‌شود، در دهه‌های اخیر به میراث فرهنگی تحویل داده شد تا تحت بازسازی و مرمت قرار بگیرد و در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این خانه در طول یک قرن قدمتش مالک‌های مختلفی داشته و یکی از صاحب‌های این خانه دانشکده معماری گیلان بوده و در حال حاضر مالک آن بنیاد نخبگان گیلان است و آن‌ها در طبقه اول این خانه مستقر هستند.

معماری خانه ابریشمی

خانه ابریشمی رشت مساحتی ۲ هزار متری دارد و زیربنای ساختمانش ۶۵۰ مترمربع است. حیاط این خانه با وجود باغچه سبز، درختان کهن‌سال بلندبالا و حوض بزرگش، باصفا و دل‌نشین به نظر می‌رسد و پنجره‌های خانه و نقش و نگارهای دیوار حال و هوای سنتی و تاریخی به این مکان داده است و در گوشه گوشه آن اصالت تاریخی رخ می‌نماید. حوض این خانه به نسبت عمارت‌های دیگر بزرگ‌تر و عمق آن بیش‌تر است؛ طول این حوض ۶ متر و عرض آن ۴ متر بوده و در بخش مرکزی حیاط خانه ابریشمی ساخته شده است. این خانه در ۲ طبقه بنا شده و هر طبقه آن ۸ اتاق دارد و دور تا دور حیاطش دیواری ۵ متری آجری کشیده شده است. یکی از ویژگی‌های معماری سبک قاجار دیوارهای بلند خانه‌ها بوده که گفته می‌شود برای حفظ محرمیت بوده و این ابهت خاصی به خانه‌های آن دوران می‌دهد.

تالارهای خانه ابریشمی

طبقه پایین خانه ابریشمی از آجر و طبقه بالا از چوب ساخته شده است و برای همین با نگاه اول به ساختمان طراحی آن بسیار ساده به نظر می‌رسد ولی این طبقه دوم و تالار چینی و تالار آیینه این طبقه است که جذابیت خاصی به خانه داده و بیش‌تر علاقه‌مندان نیز مشتاق دیدن این ۲ تالارخانه ابریشمی هستند. پس تا زمانی که وارد خانه نشده‌اید در مورد جذابیت آن قضاوتی نداشته باشید. گچ‌بری‌ها و آینه‌کاری‌های ظریف نیز از برجستگی‌های معماری این خانه به حساب می‌آیند و در اتاق‌های دیگر خانه ابریشمی نیز بعضی از این تزیینات مثل گچ‌بری شومینه و سقف را خواهید دید. در تالارهای طبقه دوم ظروف دکوری به نمایش گذاشته شده و اخیرا به خاطر تعمیرات، بازدید از آن محدود شده است و قبل از بازدید بهتر است این موضوع را بررسی و پیگیری کنید.

تالار آیینه خانه ابریشمی: تالار آیینه این خانه به صورت مجلل و با گچ‌بری‌های حرفه‌ای ساخته شده و دارای ۲ پایه گچی و ۱۲ طاقچه قوس‌دار است که داخلشان با آینه پوشانده و زیباسازی شده است. از کف اتاق تا قسمتی از دیوار یعنی از قرنیز تا ارتفاع ۱.۱ متری قسمت زیرین طاقچه‌ها با سنگ مرمر پوشیده شده است. در تزیینات این تالار سنگ سبز به کار رفته و این جلوه خاصی به تالار آیینه داده است. این اتاق به شکل T انگلیسی طراحی شده و طول آن ۱۱.۹ متر و عرض آن ۷.۲ متر است. متاسفانه بی‌مهری زیادی به این اثر هنری زیبا شده و سقف تالار در حال تخریب است و هیچ اقدام جدی برای پیش‌گیری از این اتفاق انجام نشده و بودجه‌ای به این منظور اختصاص نیافته است. از طرفی با نزدیک شدن به زمستان هم نگرانی برای تخریب این شاهکار بیش‌تر می‌شود.

تالار چینی خانه ابریشمی: در تالار چینی یا چینی خانه که ۲ اتاق از طبقه دوم خانه ابریشمی به آن اختصاص داده شده، گچ‌بری‌های دیوار و ظروف چینی گل و مرغی چنان با ظرافت ساخته شده‌اند که حیرت‌انگیز به نظر می‌رسند و نظرها را به سمت خود جلب می‌کنند. این نقوش زیبا و قاب‌بندی‌های متفاوت جلوه اصیل بودن خود را به خوبی حفظ کرده‌اند. این ظروف چینی منقوش شامل ۷۹ بشقاب و کاسه و ۵۲ کاسه گل‌مرغی هستند. تک تک این ظروف در داخل هر قاب نصب شده‌اند و برخی از آن‌ها در طول سال‌های عمرشان شکسته شده‌اند. هر ۲ تالار آیینه و تالار چینی با گچ‌بری‌های گل و بوته و قاب‌بندی برجسته سقف و بدنه تزیین شده‌اند. ظروف چینی نیز در داخل همین قاب‌بندی‌ها قرار داده شده‌اند و اینکه قدمت آن‌ها به دوران قاجار برمی‌گردد، ارزش مادی و معنوی زیادی به آن‌ها می‌دهد. چنانچه ساکن پایتخت هستید، با رزرو بلیط قطار تهران رشت می‌توانید با هزینه‌ی اندک به رشت سفر کنید و از خانه ابریشمی همراه با دیگر آثار باستانی و خانه‌های تاریخی این خطه‌ی تماشایی بازدید نمایید.

ساعات بازدید از خانه ابریشمی رشت

با توجه به این که مالک کنونی خانه ابریشمی بنیاد نخبگان گیلان است و از طبقه اول آن به عنوان ساختمان اداری استفاده می‌شود، بازدید از خانه ابریشمی محدود است و در طول ساعات مشخصی امکان‌ بازدید از آن نیست. از طرفی برای حفظ و صیانت بیش‌تر از این اثر تاریخی و عدم داشتن بودجه کافی برای مرمت بخش‌های آسیب دیده آن، فعلا ورود به طبقه دوم و تالارهای آن ممنوع است و فقط گاهی آن هم با اصرار زیاد، اجازه بازدید از حیاط و طبقه اول به گردشگران داده می‌شود. البته با توجهِ بیش‌تر گردشگران به این اثر می‌توان مانع نادیده گرفته شدن این خانه از سوی مسئولین و میراث فرهنگی شد و جان تازه‌ای به این یادگار دوران قاجار داد.