گورستان و تپه‌‌های تاریخی خالد نبی

شاید فکر بازدید از یک گورستان برایتان بسیار عجیب و ترسناک به نظر بیاید و در صورت پیشنهاد شدن به شما خیلی سریع آن را رد کنید. اما لازم است بدانید تمام گورستان ها شبیه هم نیستند و برخی ویژگی هایی دارند که آن ها را از بقیه متفاوت تر کرده است، به طوری که به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده اند و گردشگران برای بازدید از آن بلیط هواپیما می خرند!
گورستان خالد نبی (Khalid Nabi Cemetery)، یکی از جالب ترین گورستان های ایران است که در شهر گنبد استان گلستان واقع شده و به زیارتگاه و سنگ قبرهای غیرمعمول و عجیبش معروف است. گرچه بخش زیادی از آن مورد تخریب و آتش سوزی واقع شده اما باز هم گردشگران زیادی برای بازدید از آثار باقی مانده راهی استان گلستان می شوند.
در مجموعه گورستان خالد نبی گرگانیک قبرستان تاریخی و چندین زیارتگاه وجود دارند. این مجموعه به روی ارتفاعات و کوهستان های استان گلستان واقع شده و محل تدفین خالد نبی است. چندین تندیس سنگی بزرگ و کوچک نیز در آن وجود دارند که نظرها را به خود جلب می کنند. اطراف مجموعه گورستان خالد نبی گرگان توسط چشم اندازها و مناظر طبیعی و زیبا احاطه شده و به همین سبب این منطقه جاذبه گردشگری مهمی در شمال کشور به حساب می آید.

موقعیت جغرافیایی گورستان خالد نبی

گورستان خالد نبی در منطقه کوهستانی و در ۶۲ کیلومتری شمال شرق شهرستان کلاله، ۶ کیلومتری روستای گچی سو و ۹۰ کیلومتری گنبد کاووس قرار دارد و بر فراز قله کوه "گوگجه داغ" واقع شده است. ارتفاع قله کوه گوگجه داغ ۷۲۰ متر است و میان مردم محلی به قله "قدرت" یا "تانگری داغ" شهرت دارد. این رشته کوه از شمال و غرب به هزار دره، از شرق به کوه های بابا شملک در مراوه تپه و از جنوب به دره پنج شیر متصل است. از آن جایی که این منطقه ۱۲ هکتاری در ارتفاعات دور افتاده واقع شده اند، دسترسی به گورستان خالد نبی از کلاله، گنبد و مراوه تپه امکان پذیر است.

تاریخچه گورستان خالد نبی

گورستان خالد نبی بیش از هزار سال قدمت داشته و به دوران پارینه سنگی مربوط است و یک زیارتگاه در شمال شرق گنبد کاووس به حساب می آید که علاوه بر گورهایی با اشکال عجیب و غریب، چندین بقعه شامل بقعه خالد نبی، چوپان عطا و عالم بابا در آن قرار دارند. خالد بن سنان که میان مردمان ترکم به خالد نبی معروف بود و نام مجموعه از نام وی برگرفته شده، از پیامبران الهی بوده که در زمان پادشاهی خسرو انوشیروان، پادشاه ایرانی از سرزمین عدن در یمن به سمت ایران حرکت می کند. در آن زمان مردم ایران پیروان دین زرتشت بوده اند و خالد نبی نیز از پیامبران دین حضرت اسماعیل بود و قصد داشت مردم را به دین خود دعوت نماید. در بازدید از گورستان شمال شرق گنبد کاووس، مقبره خالد نبی را مشاهده خواهید کرد. گفته می شود خالد نبی جزو چهار پیامبری است که در حد فاصل دوره حضرت عیسی (ع) و پیامبر اسلام (ص) زندگی کرده است.
به دلیل این که خالد نبی میان مردم ترکمن از محبوبیت زیادی برخوردار بوده و مردم احترام زیادی برای وی قائل بوده اند، اطراف زیارتگاه او چندین زائرسرا و اتاق جهت اقامت و استراحت زائرین در نظر گرفته شده اند. علاوه بر این، یک مسجد نیز در این منطقه ساخته شده تا پذیرای مسافران باشد.

گورهای خالد نبی

کمی آن طرف تر از زیارتگاه خالد نبی، روی یکی از تپه های منطقه چندین تندیس سنگی با اشکال عجیب به طور پراکنده کنار یکدیگر قرار گرفته و قد برافراشته اند. طبق شواهد و اسناد تاریخی، قدمت این گورستان باستانی به هزار سال پیش برمی گردد و گفته می شود زمانی تعداد این سنگ ها حدود ۶۰۰ عدد بوده است. ارتفاع برخی تندیس ها در گورستان خالد نبی به چهار متر می رسد. تاکنون مطالعات زیادی مبنی بر علت شکل عجیب و خاص این سنگ ها انجام شده و نظریه های گوناگونی ارائه گشته اند. برخی بر این باورند که تندیس های بلند و کشیده نمادی از اندام جنسی مردانه هستند و با توجه به جایگاه اجتماعی صاحب قبر ارتفاعشان از یک تا چهار متر ساخته می شد. همچنین، گفته می شود تندیس های کوتاه نمادی از جنسیت زنانه بوده و نماد سینه و سینه بند زنانه هستند.
گرچه نظریه های گوناگون زیادی درباره شکل و شمائل تندیس های گورستان خالد نبی نیز وجود دارند که به اعتقاد برخی تندیس های بلند نمادی مردانی هستند که سرشان کلاه گذاشته و به دور کمرشان کمربند بسته اند. به اعتقاد برخی نیز تندیس های کوتاه نماد اندام زنانه نیستند، بلکه به شکل شاخ و سر قوچ هستند که نماد قدرت بوده و کنار مزار افراد مهم و قدرتمند آن دوران ساخته شده اند. به اعتقاد برخی نیز، تندیس ها به صلیب شباهت دارند. اتفاق نظرات در این زمینه فراوان هستند و نقطه مشترکی که دارند این است که حکم تندیس های سنگی گورستان خالد نبی، سنگ مزار قبر ساکنین منطقه هستند.
به طور دقیق نمی توان گفت که مزارها و تندیس ها به کدام دوره های تاریخی مربوط هستند، اما طولانی بودن قدمتشان بعید به نظر نمی رسد و قرار گرفتن آن ها به روی تپه و کوه در مناطق دور از دسترس باعث سالم ماندن آن ها در طول سالیان دراز شده است. طبق برخی مطالعات و شواهد موجود در کوهستان منطقه، قدمت گورستا خالد نبی مربوط به دوران قاجاریه تخمین زده می شود. از طرفی نیز چون در زمان سلجوقیان چنین قبرهایی رایج بوده اند، احتمال مرتبط بودن قدمت گورستان به این دوره نیز تقویت می شود.
متآسفانه، گورستان خالد نبی با این همه اوصاف و شگفتی در طول سال ها در مقاطع گوناگون مورد تخریب قرار گرفته و در پی بی توجهی به این منطقه که یک اثر ملی در کشورمان به حساب می آید، بسیاری از سنگ ها شکسته شده اند و وقوع یک آتش سوزی در محوطه گورستان باعث از بین رفتن بخش هایی از آن شده است. این آتش سوزی در شانزدهم شهریور ماه سال ۱۳۹۶ اتفاق افتاد و حدود ۳ هکتار از زمین های منطقه را سوزاند. طی این آتش سوزی بسیاری از سنگ ها سوختند و چهره تلخ و خاکستری از گورستان به جا ماند. طبق گزارشات، ساکنین محلی و کارکنان آتش را مهار کرده بودند، اما هنوز درباره علت وقوع آتش شوزی هیچ مدرک و سندی در دست نیست.

باورهای محلی درباره گورستان خالد نبی

ترکمن ها درباره گورستان خالد نبی عقاید جالب و گوناگونی دارند که شنیدنشان خالی از لطف نیست. به گفته برخی از آن ها، کوهستان حوالی گورستان جالیز هندوانه بوده و به دلیل نفرین این منطقه توسط خالد نبی، هندوانه ها به سنگ تبدیل شده اند!
یکی دیگر از باورهای سنتی مردم ترکمن در این منطقه این است که روی سنگ مزار تازه دامادی که فوت می کند، پارچه سفید رنگ با نوارهای رنگی می کشند. چنین پارچه ای روی مزار خالد نبی نیز وجود دارد.حال معلوم نیست این پارچه به خاطر جوانمرگ شدن خالد نبی روی مزار کشیده شده یا فقط برای ادای احترام و ارزش است!
یکی دیگر از باورهای قابل توجه محلی درباره گورستان خالد نبی این است که، تندیس های سنگی عجیب، بدن یاران خالد نبی هستند که در زمان متواری شدن از دست دشمنان به همراه خالد نبی از طرف خداوند به سنگ تبدیل شده اند تا به دست دشمنان اسیر نشوند!
به باور برخی دیگر نیز، این تندیس ها بدن دشمنان خالد نبی هستند که خداوند آن ها را به سنگ تبدیل کرده است!
به هر حال، درباره واقعیت این تندیس ها هیچ سند و مدرک مشخصی وجود ندارد.

جاذبه های اطراف گورستان خالد نبی

یک چشمه در نزدیکی زیارتگاه خالد نبی وجود دارد که آب آن در بهار به جریان می افتد و بسیار دیدنی است. به اعتقاد ترکمن ها آب این چشمه شفابخش است. مردم محلی از آب این چشمه برای رفع بیماری گاو و گوسفندهایشان استفاده می کنند. برخی از بازدید کنندگان مقداری از آب چشمه را به نیت شفا و درمان برای عزیزانشان به عنوان تبرک می برند.
یک درخت معروف نیز به نام «درخت نظر کرده» در این منطقه کوهستانی وجود دارد که مقابل بقعه عالم بابا واقع شده است. مردم محلی معتقدند این درخت جادویی است و حاجت های افراد را برورده و مستجاب می کند. به همین دلیل مردم تحقق آرزهایشان را از شاخه های این درخت می خواهند و به آن ها دخیل می بندند. از دلایلی که باعث پا گرفتن چنین باورها شده، نزدیکی درخت به امامزاده است. مردم فکر می کنند قرار گرفتن این درخت در نزدیکی امامزاده اتفاقی نیست و تحت روحانیت بقعه متبرک و امامزاده است.

بهترین زمان بازدید از گورستان خالد نبی

انتخاب زمان مناسب سفر و رزرو بلیط هواپیما بسیار مهم است. منطقه ای که گورستان خالد نبی در آن واقع شده، تابستان های داغ و زمستان های سرد و پربارش دارد و چون گورستان خالد نبی به روی ارتفاع و دقیقا در قله کوه گوگجه داغ واقع شده، بازدید از آن در هر زمان از سال شاید برایتان آسان و دلچسب نباشد. بنابراین، اگر می خواهید از بازدیدتان لذت ببرید، پیشنهاد می کنیم فصل بهار از اوایل فروردین ماه تا اواخر ماه اردیبهشت را برای سفر انتخاب کنید. زیرا در این فصل آب و هوای معتدلی بر منطقه حاکم است و تعداد گردشگران نیز زیاد می شود و می توانید به راحتی از این منطقه ملی دیدن کنید. همچنین، بهتر است برای رفتن به گورستان خالد نبی صبح زود راه بیفتید تا با گرمای ظهر مواجه نشوید. یادتان باشد قبل از حرکت حتما شرایط آب و هوایی منطقه را بررسی کنید. در گورستان خالد نبی، غیر از سایه تندیس های سنگی هیچ سایه دیگری پیدا نمی کنید تا برای فرار از آفتاب زیرشان پناه بگیرید!

دسترسی به گورستان خالد نبی

اگر برای رفتن به گورستان خالد نبی قصد رزرو بلیط هواپیما گرگان دارید، باید بگوییم که برای دسترسی به منطقه مجبور هستید مسیر را با خودرو شخصی یا اتوبوس طی کنید. همان طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، گورستان خالد نبی در روستای گچی سو از توابع شهرستان کلاله استان گلستان واقع شده است. برای رفتن به گورستان خالد نبی بایستی در مسیر گرگان- بجنورد قرار بگیرید. پس از عبور از آزادشهر، به مینودشت می رسید که بایستی مسیر را ادامه داده و وارد شهر نشوید. شهر بعدی که سر راهتان قرار دارد، گالیکش است. حدود ۵ کیلوتر بعد به دوراهی کلاله می رسید. مسیر سمت چپ را پیش می گیرید و از جاده بجنورد خارج می شوید و به سمت کلاله حرکت می کنید. از داخل شهر کلاله با کمک تابلوهای راهنما مسیر مراوه تپه را پیش بگیرید و بروید. از همان ابتدای مسیر متوجه تفاوت محیط و مناظر اطرافتان خواهید شد. از این مسیر به بعد چشم اندازهای ترکمن صحرای غریب شما را همراهی می کند. تپه های کوچک و بزرگ گندمزار شما را تا رسیدن به گورستان خالد نبی همراهی می کنند. پس از نیم ساعت به روستای گچی سو می رسید. از این نقطه مسیر شما تا رسیدن به گورستان خالد نبی خاکی است و سپس دوباره آسفالت می شود. گرچه وضعیت جاده نسبتا خوب و مناسب است و می توانید به آرامی تا نزدیکی تپه به سمت بالا حرکت کنید. برای عبور و مرور وسایل نقلیه در این مسیر هیچ مشکلی وجود ندارد. معمولا گردشگران برای بازدید از گورستان خالد نبی با اتوبوس سفر می کنند. حدود نیم ساعت پیاده روی با شیب ملایم برای دسترسی به گورستان خالد نبی وجود دارد. در این منطقه خبری از ترافیک نیست و بنابراین در هر جایی می توانید خودرویتان را پارک کنید.

هزینه و ساعات بازدید از گورستان خالد نبی

هزینه ورودیه و بازدید از گورستان خالد نبی حدود ۳ هزار تومان است و گردشگران می توانند تا ساعت ۷ بعداز ظهر از این منطقه باستانی دیدن کنند.
کلام آخر
گورستان خالد نبی گرگان، میان آثار ملی ایران قرار دارد و در این منطقه برای زائران و بازدیدکنندگان محل هایی برای اقامت فراهم شده اند. امکاناتی نظیر سرویس بهداشتی نیز در آن وجود دارند. بازدید از چنین جاذبه گردشگری عجیب و شگفت انگیز تجربه بسیار خاص و متفاوتی برایتان خواهد بود. برای رفتن به گورستان خالد نبی می توانید با خرید آنلاین بلیط هواپیما گرگان سفرتان را آسان تر کنید.