تالاب میقان استان مرکزی

تالاب میقان یکی از زیباترین تالاب‌های ایران است که در استان مرکزی قرار گرفته است و ازجاهای دیدنی اراک به شمار می‌رود. سال‌هایی که میزان بارندگی در آن زیاد است این تالاب بسیار پرآب است و در سال‌های کم‌آبی روبه خشکی می‌رود. این تالاب یک نوع تالاب کویری است که نام آن در میان ده تالاب مهم ایران به چشم می‌خورد. تالاب میقان حیات وحش و طبیعت بی‌نظیری دارد که جلوه بسیار زیبایی به منطقه کویری اطراف بخشیده است. این تالاب شرایط آب و هوایی متعادل و مناسبی نیز دارد به همین دلیل پرندگان فصلی بسیار زیادی در برخی از ماه‌های سال به این تالاب مهاجرت می‌کنند. علاوه‌براین طبیعت بکر تالاب میقان گردشگران بسیاری را به سمت خود می‌کشاند که با خرید بلیط هواپیما به استان مرکزی سفر می‌کنند و پس از آن از تالاب میقان بازدید می‌کنند. در ادامه به معرفی تالاب میقان و ویژگی‌های آن می‌پردازیم.

تاریخچه تالاب

میقان در لغت به معنای کسی است که چیزی را به راحتی قبول می‌کند و به اصطلاح فرد خوش‌باوری است. به این منطقه در گذشته نمک‌زار فراهان نیز گفته می‌شد. در متون تاریخی این تالاب را چغاناور و توزلوگل نیز نامیده‌اند که به معنای آبگیر به همراه گرد و خاک است. علت نامگذاری این تالاب به این نام این است که میزان تبخیر آب در آن زیاد است. علاوه‌براین جالب است بدانید که کویر نامیدن این منطقه به دلیل خشک‌زار بودن یا حالت بیابانی آن نیست بلکه به دلیل تبخیر زیاد است. پیشینه این تالاب به دوره پالئوسن بازمی‌گردد و در اثر حرکات تکتونیکی اطراف تالاب به وجود آمده است.

موقعیت جغرافیایی

تالاب میقان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های دیدنی اراک نیز محسوب می‌شود. این تالاب در ۱۷ کیلومتری شمال شرقی اراک واقع شده است و از سمت جنوب غربی با داوودآباد در یک راستا است. تالاب میقان در مجاورت روستاهای راهزن، ده نمک و میقان قرار گرفته است. این تالاب در دشت فراهان استان مرکزی قرار دارد. تالاب میقان مساحتی معادل ۱۰۰ الی ۱۱۰ کیلومترمربع دارد و دلیل این اختلاف، حجم آبی است که در آن وجود دارد. این تالاب در ارتفاع ۱۶۵۵ متری از سطح دریا واقع شده است. آب این تالاب از سه رودخانه قره کهریز، فراهان و شهراب تامین می‌شود.

ویژگی‌های تالاب میقان

این تالاب سه جزیره با نام‌های کریستالین یک، دو و سه دارد که در وسط تالاب واقع شده‌اند و تالاب، یک دریاچه نیز در دل خود جای داده است. علاوه‌بر‌این، در گذشته درست در وسط تالاب بر روی یکی از جزیره‌ها خرابه‌های یک قلعه قدیمی به چشم می‌خورد که ساخت آن به سال‌ها پیش بازمی‌گشت. این قلعه در حال حاضر از بین رفته است. افسانه‌های زیادی درباره این قلعه وجود دارد و برخی از افراد آن را به نمرود، فرعون و اردشیر نسبت می‌دهند.
در این تالاب گنبدهای نمکی زیادی به دلیل شوری آب به وجود می‌آید. این گنبدها همانند طبقه‌های نمک کل سطح دریاچه را پوشانده‌اند. به همین دلیل از دور همانند برف به نظر می‌رسند. این دریاچه تحت تاثیر گسل‌هایی در لایه‌های زیرین است به همین دلیل گاهی پس‌لرزه‌هایی در اطراف تالاب رخ می‌دهد.
تالاب میقان یکی از بزرگ‌ترین ذخیره‌گاه‌های سولفات سدیم در ایران است. شرکت املاح معدنی کشور می‌تواند از سولفات سدیم این تالاب برداشت کند.

شرایط اقلیمی

آب و هوای تالاب میقان مدیترانه‌ای، خشک و گرم است. میزان بارش سالیانه آن ۳۵۴ میلی‌متر برآورد شده است. این منطقه در فصل‌های سرما و گرما اختلاف دمایی بسیار زیادی دارد. بالاترین دمای ثبت شده از منطقه تالاب تاکنون، ۴۴ درجه سانتی‌گراد و سردترین دمای ثبت شده از آن برابر با منفی ۳۳ درجه سانتی‌گراد بوده است. با این حال در تمامی فصول سال تبخیر از تالاب صورت می‌گیرد و این امر سبب تلطیف هوا، افزایش مه و کاهش ریزگردها شده است. زمستان‌های تالاب نسبتاً سرد است و با مه زیادی همراه است. به دلیل این که تالاب میقان در نزدیکی فرودگاه قرار گرفته است، در فصل زمستان به دلیل شرایط جوی اغلب پروازها لغو می‌شود. در پاییز و اوایل زمستان تالاب آب و هوای مناسبی دارد و به همین دلیل به زیستگاه پرندگان مهاجر تبدیل شده است.

جانوران و پوشش گیاهی تالاب

اداره کل حفاظت از محیط زیست استان مرکزی از این تالاب با حساسیت بسیار زیادی حفاظت می‌کند و در حال حاضر این تالاب یک منطقه شکار ممنوع است. بعضی از حیوانات وحشی هم‌چون روباه، گرگ و مار در منطقه این تالاب زندگی می‌کنند. در میان پرندگان نیز عقاب، فلامینگو، مرغابی‌سانان، درنا، خروس کولی و ... به چشم می‌خورد. پوشش گیاهی این منطقه بسیار منحصربفرد است. شاخ و برگ‌های سبز قره‌داغ و آترپلیکس جلوه بسیار زیبایی به نواحی کویری این تالاب بخشیده‌اند. پوشش گیاهی این منطقه اغلب از نوع گیاهان شورپسند و هالوفیت است. به همین دلیل تالاب میقان یکی از مهم‌ترین مناطقی است که گیاهان شور را در خود جای داده است. در داخل تالاب و اطراف آن انواع جلبک و آرتیما نیز وجود دارد.

تالاب میقان؛ زیستگاه پرندگان

این تالاب شرایط بوم‌شناسی ویژه‌ای دارد. تعداد زیادی از پرندگان مهاجر در برخی از فصل‌های سال، از شمال کشور و دیگر نقاط جهان به تالاب میقان مهاجرت می‌کنند. در میان این پرندگان برخی گونه‌های بسیار کمیاب و حمایت‌شده نیز وجود دارد. به همین دلیل گردشگران زیادی در فصل‌های مهاجرت این پرندگان به دیدن تالاب می‌روند.
یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرنده کمیاب درنا در کشور، تالاب میقان است. به همین دلیل این تالاب از اهمیت ویژه‌ای در میان زیست‌شناسان برخوردار است. روز ۱۵ آبان در تقویم ایران به روز درنا اختصاص یافته است دلیل آن‌هم این است که در این موقع از سال، درناهای زیادی در تالاب‌های کشور به خصوص تالاب میقان جمع می‌شوند.
در فصل بهار پرندگان مهاجری که از نواحی سردسیر سیبری به سمت مناطق گرم جنوب و آفریقا پرواز کرده بودند، در راه برگشت در تالاب میقان توقف می‌کنند. تالاب میقان اراک پذیرای بیش از ۱۲ هزار پرنده مهاجر از سیبری در طول سال است.
به‌غیر از پرندگان مهاجر، این منطقه زیستگاه ۶۰ درصد از گونه‌های پرندگان استان مرکزی و بیش از ۱۶ درصد از کل پرندگان کشور است.

راه رسیدن به تالاب میقان

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، این تالاب در استان مرکزی و در نزدیکی شهر اراک قرار گرفته است. برای رسیدن به این تالاب باید از سه‌راه خمین به طرف کمربندی شمالی حرکت کنید. در مسیر به تره‌بار خواهید رسید هم‌چنان باید از آن عبور کنید و مسیر مستقیم را طی کنید. تقریباً دو کیلومتر پس از تره‌بار وارد یک مسیر فرعی می‌شوید. در این مسیر باید به سمت راست جاده بروید توجه کنید که یک تابلو قرمز در ابتدای جاده وجود دارد. پس از طی چند کیلومتر از مسیر به کارخانه تولید سولفات سدیم می‌رسید که درست در سمت راست جاده قرار دارد و پس از طی سه تا چهار کیلومتر تالاب میقان نمایان خواهد شد.

بهترین زمان جهت بازدید از تالاب

این تالاب در اغلب ماه‌های سال آب و هوای مطلوبی دارد با این حال اگر قصد دارید به دیدن پرندگان مهاجر و گونه‌های نادر بروید، فصل بهار و پاییز را جهت سفر به استان مرکزی و بازدید از تالاب انتخاب کنید. تالاب میقان در فصل پاییز پذیرای بیشترین تعداد پردندگان مهاجری است که ساعت‌ها پرواز کرده‌اند و خود را از سیبری به منطقه میقان رسانده‌اند.