موزه های ترابزون

ترکیه یکی از مقاصد مهم و پر طرفدار گردشگری است که همه ساله از طریق زمینی و هوایی با بلیط هواپیما، گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می کند. زیرا هم از زیبایی های طبیعی بهره دارد و مناسب توریست های طبیعت گرد است و هم اماکن و ابنیه تاریخی زیادی دارد که علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ را از مواهب خود، بی نصیب نمی گذارد. از این رو ما تصمیم گرفته ایم که در این مقاله به معرفی مواردی از لیست دیدنی های این مقصد جذاب بپردازیم که طبیعت زیبا و غنای تاریخی را توامان داشته باشد؛ یعنی موزه های ترابزون.
اما پیش از معرفی موزه های شهر ترابزون، بهتر است که معرفی کوتاه و مختصری از شهر ترابزون داشته باشیم.

شهر ترابزون جاذبه ای برای گردشگران

ترابزون (Trabzon) شهری تاریخی در کشور ترکیه است. نام آن در زبان لاتین به صورتTrapezus نوشته می شود که برگرفته از صورت باستانی آن یعنی تراپزوس است؛ در واقع نخستین نامی که این شهر بر خود داشت. ترابزون در زبان یونانی، به معنای جدول است. در دوره عثمانی به آن، طارا بوزان نیز می گفته اند.
شهر ترابزون در کنار دریای سیاه و در شمال شرقی ترکیه قرار دارد و مرکز استانی به همین نام است. ترابزون در جاده ابریشم قرار گرفته و به همین دلیل، محل برخورد ادیان، فرهنگ ها و زبان ها بوده است و دروازه ای برای تجارت به سمت ایران و قفقاز. شهر رشت از سال ۲۰۰۰ و شهر زنجان از سال ۲۰۰۱ به عنوان خواهرخوانده های ترابزون در نظر گرفته شده اند.
ترابزون به عنوان یک شهر تاریخی جاذبه های گردشگری بسیار زیادی دارد که از این میان، ما تصمیم داریم تنها به معرفی موزه های ترابزون بپردازیم. امیدواریم این مقاله راهنمای خوبی برای سفر شما در آینده باشد.

عمارت آتاتورک

اولین مورد از موزه های ترابزون که قصد معرفی آن را داریم، عمارت آتاتورک است. عمارت آتاتورک (Ataturk Pavilion) ، یکی از اماکن گردشگری ترکیه است و در بین گردشگران، بسیار محبوب و پر بازدید است. عمارت مذکور، در واقع کاخ موزه ای است که به آن قصر آتاتورک هم می گویند. این عمارت تاریخیِ بسیار زیبا که یادآور شاتوهای فرانسوی است، برای مدتی متعلق به مصطفی کمال پاشا، رئیس جمهور شهیر ترکیه بوده است و از این رو، تابلوها و متعلقات زیادی از وی را در خود نگاه داشته است.
مصطفی کمال پاشا به آتاتورک، ملقب بوده است. این نام که به معنای «پدر ترک ها» است، توسط مجلس ترکیه و در سال ۱۹۲۳ به این دلیل که مصطفی کمال پاشا، رزمنده جنگ استقلال ترکیه و بنیان گذار جمهوری ترکیه بوده است، به وی اهدا شد. پس از آن نیز داشتن این نام خانوادگی برای هر کس دیگری ممنوع اعلام گشت.
کاخ موزه آتاتورک در منطقه اورتاحصار (Ortahisar) ترابزون، در جاده آتا و در خیابان سویوکسو (Soğuksu) واقع شده است. از آنجا که در مرتفع ترین قسمت شهر ساخته شده، به کل شهر مشرف است و همه نقاط شهر ترابزون، از آنجا قابل تماشا است.

تاریخ کاخ موزه آتاتورک

عمارت آتاتورک توسط کنستانتین کابایانیدیس و در سال ۱۸۹۰ به عنوان یک ویلای شخصی ساخته شده است. اما بعدها و با تغییر حکومت ترکیه به جمهوری در سال ۱۹۲۳، این ملک توسط دولت ضبط شد و جزء اموال دولتی قرار گرفت. یک سال بعد یعنی در سال ۱۹۲۴ و در جریان اولین سفر آتاتورک به ترابزون، وی این بنا را دید و از زیبایی آن به وجد آمد. از این رو در آن سفر و نیز سفرهای بعدی خود به ترابزون در سال ۱۹۳۱ و ۱۹۳۷، در این کاخ اقامت گزید. انجمن شهری ترابزون نیز در سال ۱۹۳۱، مالکیت این ویلا را به آتاتورک انتقال داد.
بعد از آنکه آتاتورک درگذشت، این ملک به خواهرش، خانم مقبوله (Makbule Atadan )، به ارث رسید. اما در سال ۱۹۴۳ شهرداری ترابزون، عمارت آتاتورک را خرید و آن را به یکی از موزه های ترابزون تبدیل کرد.
البته بنا بر گفته های تاریخی، آتاتورک در زمان سفرش به ترابزون در سال ۱۹۳۷ و در همین عمارت، وصیت کرد که همه اموال و دارایی هایش وقف مردم ترکیه شود و تمام دارایی هایش را نیز در همان وصیت نامه لیست کرد. این مساله که برای عموم گردشگران جالب توجه است، این سوال را ایجاد می کند پس چرا عمارت آتاتورک به خواهر وی به ارث رسید و شهرداری مجبور به خرید خانه از او شد؟

ساختمان عمارت آتاتورک

کاخ موزه سفید آتاتورک که در مرکز یک محوطه ۲۵۰۰ متری پر از گل و گیاه قرار دارد، متشکل از دو طبقه است. طبقه اول شامل سالن میهمان، سالن وصیت، سالن غذا خوری، آشپزخانه و پاسیو است. در طبقه دوم هم اتاق استراحت، اتاق کار، حمام، سرویس بهداشتی، اتاق خواب، اتاق جلسه و دو بالکن قرار گرفته است.
همچنین یک زیرزمین مخفی در زیر طبقه اول وجود دارد که ورودی آن در اتاق میهمان طبقه اول است و به یک راهروی ۱۵۰ متری متصل می¬شود که انتهای آن در وسط جنگل و دورتر از عمارت قرار دارد. می-توان تصور کرد این راهرو برای فرار در مواقع ضروری تعبیه شده است.

موزه ایاصوفیه ترابزون

یکی دیگر از موزه های ترابزون، موزه ایاصوفیه ترابزون(Trabzon Hagia Sophia Museum) یا حاجیا سوفیا (Hagia Sophia) است. ایاصوفیه به معنای حکمت مقدس است و نام آشنایی در کشور ترکیه است. به گونه ای که ۴ بنای بسیار مهم در این کشور، به این نام هستند.
موزه ایاصوفیه در ۴.۸ کیلومتری عمارت آتاتورک و در ۴ کیلومتری غرب شهر ترابزون و نزدیک به دریای سیاه قرار گرفته است. ایاصوفیه که یکی از زیباترین موزه های ترابزون است در محله فاتح منطقه اورتاحصار (Ortahisar) ترابزون، واقع شده است.
این موزه در واقع در یک کلیسای بسیار زیبا که بر جای مانده از قرن ۱۳ میلادی است، برپا شده است. موزه ایاصوفیه پر از نقاشی های جذاب است که داستان‌های انجیل را به تصویر می کشند. این ساختمان دقیقا به سبک بناهای دوران بیزانس، دارای گنبدی مرتفع در مرکز خود است و تصویر هوایی آن به شکل یک صلیب است. بنای دوست داشتنی ایاصوفیه ترابزون در دوره خلافت عثمانی و در سال ۱۵۸۴ به مسجد تبدیل شد و پس از آن نیز به یکی از موزه های ترابزون بدل شد. این موزه زیبا، واقعا ارزش تهیه یک بلیط هواپیما به مقصد ترکیه را دارد!

تاریخ موزه ایاصوفیه ترابزون

همانطور که پیشتر اشاره شد، این موزه در واقع یک کلیسای متعلق به دوره بیزانس بوده است. بنای اصلی یعنی کلیسا حدودا در بین سالهای ۱۲۳۸-۱۲۶۳ و در زمان سلطنت مانوئل اول احداث شده است. اما بعدها که مسلمانان در زمان سلطان محمد فاتح و در سال ۱۵۸۴ ترابزون را فتح کردند، آن را به مسجد تبدیل کردند. با این حال این منطقه که همیشه در کشاکش لشکر کشی ها بوده است، توسط روس ها اشغال می شود و دوباره این ساختمان به کاربری کلیسا باز می گردد. البته در طول جنگ جهانی اول برای مدتی از آن به عنوان بیمارستان و انبار مهمات نیز استفاده می شود.
هنگامی که حکومت جمهوری ترکیه پا می گیرد، این بنا را به یکی از موزه های ترابزون تغییر کاربری می دهند. با این همه در سال ۲۰۱۳ بعد از سالها نخستین نماز جمعه در آن اقامه می شود و از آن لحظه، باز به مسجد و البته همچنان موزه تبدیل می شود. در واقع ساختمان، کاربری مسجد دارد اما بخش های تاریخی آن، به عنوان موزه در نظر گرفته شده است.

ساختمان موزه ایاصوفیه ترابزون

آن طور که باستان شناسان و معماران گفته اند، این بنا ملهم از معماری دوره بیزانس است. گرچه که شباهت های بسیاری به مساجد و بناهایی چون مسجد سلطان احمد دارد. این بنا درست مانند اکثر ابنیه دوران بیزانس، سه ورودی در سه جهت مختلف دارد. بخش اصلی بنا قبه بسیار بزرگی است که در مرکز آن و به صورت ۱۲ ضلعی ساخته شده است. این هندسه به کار رفته در قبه، سبب استحکام بیشتر بنا می شود.
البته برخی دیگر از باستان شناسان، عقیده دارند که ساختمان ایاصوفیه برگرفته از سبک معماری دوره سلجوقی است؛ به ویژه در رواق های ورودی. به هر حال ملهم از هر سبکی که باشد، یک گنبد بسیار مرتفع در مرکز دارد که بر چهار طاق بزرگ و ستونهای آن سوار گشته است. در زیر این قبه نیز سنگ فرشی از سنگ های چند رنگ وجود دارد.
از دیگر بخش های این مکان تاریخی مذهبی، یک برج ناقوس به ارتفاع ۴۰ متر پر از نقاشی های دیواری در دیوار داخلی و یک نماز خانه کوچک زیبا در طبقه دوم آن است. نقش برجسته آدم و حوا یکی از زیباترین و جذاب ترین نمونه های هنری موزه ایاصوفیه ترابزون است. همچنین شایان ذکر است که قدیمی ترین نقاشی های ایاصوفیه به عنوان یکی از موزه های ترابزون، مربوط به سال های ۱۲۹۱ و ۱۲۹۳ است.

موزه ترابزون

آخرین مورد از شمار موزه های ترابزون، موزه ای به همین نام یعنی ترابزون (Trabzon Museum) است. این موزه که در عمارتی به نام کوستاکی (Kostaki Mansion) برپا گردیده، در واقع یک خانه موزه است. کوستاکی تئوفیلاکتوس (Kostaki Teophylaktos) بانکداری یونانی بوده که در آغاز دهه ۱۹۰۰ در این مکان اقامت داشته است. اما اکنون عمارت وی، موزه ای است که تاریخ مردم شناسی و باستان شناسی ترکیه را در خود جای داده است.
هنگامی که تئوفیلاکتوس در سال ۱۹۱۷ میلادی ورشکست شد، تمام دارایی هایش من جمله همین عمارت مصادره شد. این ساختمان را خانواده نملی اوغلو (Nemlioğlu) خریداری کردند. چند سال بعد در زمان جنگ استقلال ترکیه یعنی بین ۱۹۱۹-۱۹۲۳، از این مکان به عنوان مقر اصلی ارتش در منطقه ترابزون استفاده کردند. در سال ۱۹۲۴و پس از پیروزی که آتاتورک به همراه همسرش لطیفه، برای نخستین بار به این منطقه سفر کرده بود، این مکان را برای اقامت آنها آماده کرده بودند.
در سال ۱۹۲۷، عمارت کاستاکی توسط فرماندار ترابزون، علی گالیپ بیگ (Ali Galip Bey) ملی شد و تا سال ۱۹۳۱ به عنوان خانه و مقر فرماندار به کار گرفته شد. از سال ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۷ نیز محل دفتر بازرسی قرار گرفت. سپس در سال ۱۹۳۷، به وزارت آموزش و پرورش واگذار شد و برای ۵۰ سال، دبیرستان دخترانه شد. اما در سال ۱۹۸۷، این عمارت به وزارت فرهنگ و جهانگردی تحویل داده شد تا به موزه تبدیل شود. از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۱ صرف مرمت این بنا شد تا سرانجام در ۲۲ آوریل ۲۰۰۱ به عنوانی یکی دیگر از موزه های ترابزون برای عموم مردم بازگشایی شد.

ساختمان موزه ترابزون

در مجموع ۳۶۵۱ مورد در فهرست دارایی¬های این موزه ثبت گشته است. موزه ترابزون دارای سه طبقه است. زیرزمین بخش مربوط به باستان شناسی و طبقه اول بخش قوم نگاری است. در طبقه همکف نیز هر آنچه مرتبط با تاریخچه عمارت است، قرار دارد.

این مقاله به پایان رسید؛ اما مسلما زیبایی های شهر ترابزون به انتها نرسیده است. اماکن گردشگری این شهر تاریخی، تنها منحصر به موزه های ترابزون نیست، بلکه موارد پر شمار دیگری نیز در آن وجود دارد که هر انسان علاقه مند به تاریخ، فرهنگ و طبیعت را به سوی خرید بلیط هواپیما و سفر به این شهر جذب می کند. با این حال معرفی این سه مکان باید شروع خوبی برای جست و جوی بیشتر درباره ترابزون باشد. این طور نیست؟